Οι ψείρες και ο Σίσυφος

Του Μιχάλη Μητσού

Δεν είναι μόνο η γρίπη των χοίρων που απασχολεί αυτόν τον καιρό τις οικογένειες, και κυρίως όσες έχουν παιδιά στο σχολείο. Ένα άλλο πανευρωπαϊκό, αν όχι παγκόσμιο πρόβλημα είναι οι ψείρες.

Μην απελπίζεσαι: σκέψου τι έλεγε ο Καντ

Είναι άριστα προετοιμασμένες απέναντι σε όλες τις επιθέσεις που μπορεί να δεχθούν, είτε αυτές λέγονται χτενάκι είτε ειδικό σαμπουάν είτε το απλό ξίδι της κουζίνας. Δεν κάνουν διακρίσεις ανάμεσα σε τάξειςπάνε παντού, σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία, σε φτωχά και πλούσια παιδιά - χρώματα, γλώσσες ή θρησκείες. Αρπάζουν όποια ευκαιρία βρουν για να προσκολληθούν, είναι ευέλικτες και φυσικά είναι δωρεάν. Με την έννοια αυτή, ίσως να αποτελούν το πραγματικό, το απόλυτο, το ανώτατο έμβλημα της Δημοκρατίας. Αλλά χρησιμεύουν σε κάτι; Κι αν όχι, γιατί η θεωρία της εξέλιξης δεν τις έχει οδηγήσει σε εξαφάνιση, αλλά περνούν με τόση άνεση από γενιά σε γενιά;
Οι ψείρες συμβάλλουν ασφαλώς στην ευημερία ενός μέρους της φαρμακευτικής βιομηχανίας, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό σ΄ αυτή την εποχή της οικονομικής κρίσης. Όπως επισημαίνει όμως ο Γάλλος φιλόσοφος Ολιβιέ Αμπέλ στη Λιμπερασιόν, η εξήγηση αυτή δεν είναι αρκετή. Ο Καντ, για να περιγράψει την τελεολογία της φύσης, έλεγε ότι οι ψείρες χρησιμεύουν για να υποχρεώνουν τους ανθρώπους να πλένουν το κεφάλι τους, αλλά κι αυτό στην εποχή μας δεν ακούγεται πολύ πειστικό, υπάρχουν και καλύτερα επιχειρήματα για να κάνουμε ντους. Γιατί η αλήθεια είναι ότι οι ψείρες δεν είναι το πιο ευχάριστο πράγμα. Για την ακρίβεια, είναι η κόλαση η ίδια. Όχι μόνο απαιτούν έναν πόλεμο χωρίς τέλος, αλλά συμπυκνώνουν την ολέθρια ουσία του πολέμου: πρέπει να καταστραφείς εσύ ο ίδιος για να τις καταστρέψεις. Ξύνεσαι, ξύνεσαι, μέχρι τελικής πτώσεως.
Μερικές φορές, βέβαια, είναι ευχάριστο να ξύνεσαι. Πολλά παιδιά ζητούν από τους γονείς τους να τους ξύσουν την πλάτη πριν κοιμηθούν. Θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για έναν «επικουρισμό του ξυσίματος». Με τις ψείρες όμως είναι διαφορετικά, όσο ξύνεσαι τόσο η φαγούρα μεγαλώνει, μαζί και η απελπισία.

Επιπλέον, τα παράσιτα αυτά θέτουν το πανάρχαιο ηθικό ερώτημα: πρέπει να μιλάμε γι΄ αυτά ή όχι; Πρέπει να μοιραζόμαστε το πρόβλημα με τους άλλους ή να σφυρίζουμε αδιάφορα; Μήπως θα έπρεπε κάποια μαχητική δασκάλα, ή μάλλον μια διευθύντρια σχολείου, αν όχι ένας δήμαρχος, για να μην πούμε ένας Σαρκοζί ή ένας Ομπάμα, να πάρει το θέμα πάνω του και να ορίσει μια συγκεκριμένη ημερομηνία όπου όλες οι ψείρες του κόσμου θα καταστραφούν συλλογικά; Μετά τα πυρηνικά όπλα, μήπως ο επόμενος στόχος πρέπει να είναι ένας κόσμος απαλλαγμένος από ψείρες;

Μπα, ακούγεται αφελές, απαντά ο Γάλλος φιλόσοφος. Αυτό που μας μαθαίνουν οι ψείρες, με την ταπεινή και βλακώδη επιμονή τους, είναι ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί τους. Κάθε φορά να ξεκινάμε τη δοκιμασία από την αρχή, όπως ο Σίσυφος.