ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ: Ιστορία γεμάτη προδότες που έγιναν... σταρ - Από την Ματα Χαρ στον Εντουαρντ Σνόουντεν

Της ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΚΑΤΣΑΡΟΥ

Η «προδοσία είναι θέμα ημερομηνίας» είχε πει κάποτε ο Σαρλ Μορίς ντε Ταλεϊράν - Περιγκόρ, ο Ταλεϋράνδος, ο οποίος, ως επίσκοπος προ γαλλικής επανάστασης, επαναστάτης στη συνέχεια, διπλωμάτης του Ναπολέοντα, υπουργός του Λουδοβίκου 18ου και, τελικά, πρεσβευτής στο Λονδίνο για τον Λουδοβίκο Φίλιππο, τον «πολίτη βασιλιά», μπορεί να χαρακτηριστεί ως... ειδικός επί του θέματος.

Πράγματι, η προδοσία μπορεί να έχει πολλές μορφές και διαφορετικά κίνητρα: χρήματα, έρωτα, ιδεαλισμό και μεγαλομανία και να είναι απολύτως δικαιολογημένη ορισμένες φορές. Κι ενώ ως πράξη είναι ιδιαίτερα αγαπητή, τον προδότη δεν τον αγαπά κανείς.

Μάτα Χάρι, συνταγματάρχης Ρεντλ, οι «Πέντε του Κέιμπριτζ», Γκίντερ Γκιγιόμ, Αννα Τσάπμαν και Εντουαρντ Σνόουντεν, κατάσκοποι και προδότες έχουν αφήσει το στίγμα τους, καθώς κάτω από διαφορετικές συνθήκες και σε διαφορετικές εποχές, αποφάσισαν να αλλάξουν πλευρές ή να αποκαλύψουν πράγματα που έπρεπε να μείνουν καλά φυλαγμένα για το «καλό της πατρίδας». 

Αυτή είναι περίπτωση του πρώην πράκτορα της ΝSΑ Εντουαρντ Σνόουντεν, που αποκάλυψε το αμερικανικό πρόγραμμα μαζικών παρακολουθήσεων πολιτών πολλών κρατών, επειδή ήθελε όπως είπε να υπερασπιστεί την ελευθερία και τα ιδεώδη της δημοκρατικής κοινωνίας, χωρίς να έχει στόχο τον πλουτισμό. Για πολλούς είναι ήρωας, για άλλους τόσους προδότης.

Σε ό,τι αφορά την πιο διάσημη γυναίκα κατάσκοπο, την Ολλανδή Μάτα Χάρι, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: Εδρασε για λογαριασμό της Γερμανίας και της Γαλλίας κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ιανουάριο του 1915 συνελήφθη και δικάστηκε για προδοσία. Εννέα μήνες αργότερα εκτελέστηκε από γαλλικό απόσπασμα. Πριν φτάσει στο απόσπασμα, υπήρξε παντρεμένη με αξιωματικό του ολλανδικού στρατού με τον οποίο έζησε στην τότε ολλανδική αποικία της Ιάβας. Μετά την αποτυχία του γάμου της και τον θάνατο του ενός από τα δύο παιδιά της επέστρεψε στην Ευρώπη και στο Παρίσι δουλεύοντας για πολλά χρόνια ως στριπτιζέζ και συνοδός υψηλόβαθμων στρατιωτικών. Το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου τη βρήκε να πλησιάζει τα σαράντα και τα οικονομικά της να είναι σε κακή κατάσταση. Ετσι, όταν την προσέγγισε η γερμανική μυστική υπηρεσία δεν χρειάστηκε πολύ για να αποφασίσει να συνεργαστεί μαζί της παρέχοντας πληροφορίες. Το ίδιο όμως έκανε, και πάλι για τα λεφτά, και με τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες.

Ο συνταγματάρχης Αλφρεντ Ρεντλ ήταν αρχηγός της Αντικατασκοπίας στην αυστροουγγρική αυτοκρατορία. Είχε δύο αδυναμίες: τα κομψά ρούχα και τους άνδρες. Οι συμπατριώτες και συνάδελφοί του δεν γνώριζαν τίποτα για τον ισχυρό άνδρα του στρατού, οι Ρώσοι όμως, οι εχθροί της Αυστρίας, ήξεραν και τον εκβίασαν. Οταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, οι Ρώσοι ξέρανε τα πάντα για τους Αυστριακούς. Ο ομοφυλόφιλος Ρεντλ εξαγόρασε τη μυστικότητα της ομοφυλοφιλίας του πουλώντας τα κρατικά-στρατιωτικά μυστικά στους Ρώσους.

Ο Γκίντερ Γικιγιόμ ήταν το δεξί χέρι του Βίλι Μπραντ. Αυτό που αγνοούσε όμως ο καγκελάριος της τότε Δ. Γερμανίας ήταν ότι ο γραμματέας του ήταν πράκτορας της Στάζι.

Αλλά η προδοσία δεν είναι... σπορ των δύο πολέμων, του Μεσοπολέμου και του Ψυχρού Πολέμου, καθώς καλά κρατεί και στις ημέρες μας, όπως αποδεικνύεται με τη σέξι κατάσκοπο από τη Ρωσία, Αννα Τσάπμαν ή Βασίλεβνα Κουστσένκο.

Το 2010, το FBI συνέλαβε 11 κατασκόπους της FSB (πρώην KGB) για κατασκοπεία στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ των οποίων και την Τσάπμαν, η οποία περιγράφεται ως η femme fatal του δικτύου. Και οι 11 είχαν μόνιμη διαμονή τις ΗΠΑ, είχαν φτιάξει τις ζωές τους δημιουργώντας οικογένειες εκεί και ήταν όλοι πολίτες υπεράνω υποψίας. Η Τσάπμαν, παντρεμένη με Βρετανό τον οποίο είχε χωρίσει, εργαζόταν ως κτηματομεσίτρια. Αυτήν εντόπισαν οι διωκτικές αρχές να ανταλλάσσει σε τακτά διαστήματα αρχεία, οπότε της έστησαν παγίδα για να την πιάσουν στα πράσα. Το δίκτυο απελάθηκε στη Ρωσία σε μία από τις ελάχιστες μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου ανταλλαγές κατασκόπων.

Η «πράκτορας 90-60-90» (τίτλος από τη φωτογράφηση με εσώρουχα που είχε κάνει για τη ρωσική έκδοση του περιοδικού Maxim), είναι πλέον τηλεπαρουσιάστρια, μοντέλο, ενώ ακούστηκε πως είχε δεσμό και με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

ΓΚΙΝΤΕΡ ΓΚΙΓΙΟΜ Ενας κατάσκοπος μέσα στην καγκελαρία

Η ζωή του Γκίντερ Γκιγιόμ και κυρίως η κατασκοπευτική του δράση θα έκαναν τον Τζέιμς Μποντ να... κοκκινίζει από ντροπή. Κατόρθωσε να μπει στα «άδυτα των αδύτων» και να παραπλανήσει έναν ολόκληρο κυβερνητικό μηχανισμό.

Ο διπλός ρόλος του αποκαλύφθηκε το 1973, έπειτα από τέσσερα χρόνια παρουσίας στο πλευρό του καγκελαρίου Βίλι Μπραντ. Ηταν ταυτόχρονα όμως και κατάσκοπος της μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ανατολικής Γερμανίας, Στάζι.

Η δράση του ξεκινά το 1955, χρονιά κατά την οποία μεταναστεύει στη Δυτική Γερμανία, όπου αρχίζει να συνεργάζεται ως ελεύθερος φωτογράφος με τοπικό περιοδικό της Φρανκφούρτης. Το 1961 εξελέγη γραμματέας σε μια τοπική οργάνωση του SPD και το 1964 έρχεται σε επαφή με μέλη της περιφερειακής επιτροπής του κόμματος. Ταυτόχρονα κάνει συχνά ταξίδια στο Ανατολικό Βερολίνο, όπου ενημερώνει τον επικεφαλής της υπηρεσίας Πληροφοριών του ανατολικογερμανικού υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας, Μάρκους Βολφ. Το 1969 ο Μπραντ του αναθέτει τον ρόλο του «συνδέσμου» με τα συνδικάτα. Ετοιμάζεται να εισέλθει θριαμβευτικά στην καγκελαρία, ο υπουργός Χορστ Εμκε όμως τον υπέβαλε το 1970 σε εξαντλητική ανάκριση, γιατί φέρεται ότι είχε πληροφορίες πως ήταν πράκτορας των ανατολικογερμανικών μυστικών υπηρεσιών. Ο πληροφοριοδότης του Εμκε όμως ήταν νεκρός και οι αμφιβολίες ήταν υπέρ του κατηγορουμένου Γκιγιόμ που συνέχισε την αναρρίχησή του. Την περίοδο 1970-1973 γίνεται το δεξί χέρι του Βίλι Μπραντ, έχει πρόσβαση σε όλα τα απόρρητα σχέδια της χώρας για το ΝΑΤΟ και τα πυρηνικά καθώς και τα στρατηγικά σχέδια της χώρας τα οποία κι αποστέλλει στη Στάζι.

Το 1974 αποκαλύπτεται και ο Μπραντ παραιτείται από την καγκελαρία για λόγους ευθιξίας. Εναν χρόνο αργότερα δικάζεται και καταδικάζεται από δικαστήριο του Ντίσελντορφ σε 13 χρόνια φυλάκιση και τον Ιανουάριο του 1981 παραδόθηκε στην Ανατολική Γερμανία. Πέθανε το 1995.

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΤΟΥ ΚΕΪΜΠΡΙΤΖ Οι 4 φοιτητές και ο άγνωστος Χ που πουλούσαν βρετανικά μυστικά στη Μόσχα

Πέντε φοιτητές του Κέιμπριτζ επηρεασμένοι από την απέραντη φτώχεια που συνόδευσε τη Μεγάλη Υφεση του 1929, γοητεύτηκαν από τον κομμουνισμό και αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα κατασκοπευτικό δίκτυο για λογαριασμό της Σοβιετικής Ενωσης. Στην πορεία των χρόνων αποκαλύφθηκε η δράση των τεσσάρων από αυτούς, ενώ για τον πέμπτο δεν υπάρχουν στοιχεία.

Ο πιο διάσημος ήταν ο Κιμ Φίλμπι. Ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Εως το 1940 σκαρφάλωσε στα ανώτατα κλιμάκια της βρετανικής ΜΙ6 και λειτουργώντας ως διπλός πράκτορας πουλούσε βρετανικά κρατικά μυστικά στη Σοβιετική Ενωση. Αυτομόλησε στη Σοβιετική Ενωση από τη Βηρυτό το 1963. Εζησε στη Μόσχα, όπου εργάστηκε ως σύμβουλος στην ΚGΒ. Πέθανε το 1988.

Ο Ντόναλντ Ντούαρτ ΜαΚλίν προσλήφηκε ως πράκτορας ενώ φοιτούσε ακόμη στο Κέιμπριτζ. Οι δράσεις του συνέβαλαν στον αποκλεισμό του Βερολίνου από τους Σοβιετικούς και στην έναρξη του Πολέμου της Κορέας. Αργότερα, έγινε συνταγματάρχης στην KGB.

Ο Αντονι Μπλαντ ήταν ιστορικός της τέχνης και πρώην καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Αφού επισκέφτηκε την Ρωσία το 1933, στρατολογήθηκε το 1934 από την NKVD (πρόδρομος της KGB). Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν πράκτορας της ΜΙ5, ιδιότητα που του έδωσε πρόσβαση σε απόρρητα βρετανικά έγγραφα. Αποκαλύφθηκε δημοσίως για τη δράση του επί Θάτσερ. Η τότε ομολογία του είχε «χαρίσει» στον Μπλαντ ασυλία με αντάλλαγμα την παροχή πληροφοριών, αυτή τη φορά για τη δράση των Σοβιετικών, προκειμένου να μη χάσει την επίζηλη θέση του υπευθύνου της συλλογής πινάκων της Βασίλισσας της Αγγλίας.

Ο Γκάι Μπέρτζες, όπως και ο Μπλαντ, ήταν ομοφυλόφιλος και οι δυο τους συνέβαλαν στη διαβίβαση απόρρητων φακέλων και αρχείων που είχαν να κάνουν με τις στρατηγικές των συμμάχων. Επίσης ήταν πολύ χρήσιμος στους Σοβιετικούς, ως γραμματέας του αναπληρωτή Υπουργού Εξωτερικών, Εκτορ ΜαΚνίλ.