ΚΟΣΜΟΣ - ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Τι προβλέπει έκθεση 140 σελίδων του Αμερικανικού Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών για την πορεία της ανθρωπότητας έως το 2030

Του Αθανασιου Ελλις

Ενα διαφορετικό παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό, όπου οι ΗΠΑ θα έχουν απολέσει τη σημερινή παντοδυναμία τους και η Κίνα θα έχει εξελιχθεί στη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, σκιαγραφεί έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών των ΗΠΑ για την πορεία της ανθρωπότητας έως το 2030.

Η έκθεση 140 σελίδων, προϊόν αναλύσεων των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, όπως και εμπειρογνωμόνων από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, επισημαίνει ότι η οικονομική ισχύς θα μετατοπισθεί από το ευρωατλαντικό πεδίο στην Ασία, ωστόσο ως απόρροια της ενεργειακής ανεξαρτησίας της η Αμερική θα διατηρήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο ως «πρώτη μεταξύ ίσων». Αντίθετα, καταγράφεται αβεβαιότητα γύρω από το μέλλον της Ευρώπης, ενώ προβλέπεται σταδιακή υποχώρηση της Ρωσίας, η οικονομία της οποίας δεν είναι ιδιαίτερα παραγωγική και η ισχύς της χώρας είναι απόρροια των πηγών ενέργειας που διαθέτει.

Στην έκθεση, που τιτλοφορείται «Παγκόσμιες τάσεις 2030», προβλέπεται ότι στις επόμενες δύο δεκαετίες το ποσοστό της παγκόσμιας οικονομίας που έχουν οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και η Ιαπωνία θα μειωθεί από 56% που είναι σήμερα σε λιγότερο από το 50%. Παράλληλα, προβλέπεται οικονομική άνοδος και αυξημένη επιρροή για χώρες όπως η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Κολομβία, το Μεξικό, η Ν. Κορέα, η Νιγηρία και η Τουρκία. Για την τελευταία καταγράφεται πάντως και η απειλή διαμελισμού από ενδεχόμενη δημιουργία κουρδικού κράτους. Ενα από τα συνολικά έξι σενάρια που παρουσιάζονται στην έκθεση αναφέρεται στη σύσταση κράτους του πλούσιου σε πετρελαϊκά κοιτάσματα Κουρδιστάν, το οποίο θα περιλαμβάνει και μέρος της ανατολικής Τουρκίας.

Παρά την ενίσχυση της Κίνας και την αποδυνάμωση της Δύσης, στον νέο πολυπολικό κόσμο που θα δημιουργηθεί, οι ΗΠΑ θα διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά της υπερδύναμης, καθώς «παραμένουν η μόνη χώρα ικανή να οικοδομήσει διεθνείς συμμαχίες και να κινητοποιήσει τις αναγκαίες δυνάμεις για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων». Ο σύμβουλος σύνταξης της έκθεσης, Μάθιου Μπάροους, τονίζει πάντως ότι «η Κίνα δεν θα αντικαταστήσει τις ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο», αφού αδυνατεί να διαδραματίσει τον ιδιότυπο ρόλο της γέφυρας μεταξύ περιοχών, χωρών και θεσμών: «Το να είναι μια χώρα η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη είναι σημαντικό, αλλά η μεγαλύτερη οικονομία δεν είναι απαραιτήτως και υπερδύναμη».

Σε αντίθεση με την πλήρη ανεξαρτησία των ΗΠΑ από τη Σοβιετική Ενωση και την απόλυτα συγκρουσιακή σχέση που είχαν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, ο ανταγωνισμός Αμερικής - Κίνας θα έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, αφού οι δύο μεγαλύτερες δυνάμεις θα είναι αναγκασμένες να συνεργάζονται για την προώθηση των συμφερόντων τους, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις θα είναι κοινά. Στην έκθεση προβάλλεται και το «θετικό σενάριο» μιας πιθανής μελλοντικής συνεργασίας ΗΠΑ - Κίνας. Για να προκύψει αυτή θα χρειαζόταν μια μείζων κρίση, όπως, για παράδειγμα, να βρεθούν η Ινδία και το Πακιστάν στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου και αυτός να αποφευχθεί με κοινή παρέμβαση Ουάσιγκτον και Πεκίνου.

Επισημαίνεται, επίσης, ότι μέχρι το 2030 η Κίνα θα προηγείται της Ινδίας, αλλά στη συνέχεια η μεταξύ τους διαφορά θα αρχίσει να μειώνεται καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξης της τελευταίας θα είναι αισθητά μεγαλύτεροι. Από κοινού οι δύο ασιατικοί γίγαντες θα έχουν διπλάσια συνεισφορά στην παγκόσμια ανάπτυξη σε σχέση με αυτή που έχουν σήμερα η Αμερική και η Ευρωζώνη μαζί. Πάντως, Κίνα και Ινδία περιγράφονται ως ευάλωτες στην έλλειψη πόρων. 

Επίσης, η διαφαινόμενη διασπορά επικίνδυνων τεχνολογιών, που σε συνδυασμό με την ευρεία χρήση του κυβερνοχώρου θα προσφέρει τη δυνατότητα όχι μόνο σε χώρες και οργανώσεις, αλλά ακόμη και σε μεμονωμένα άτομα, να προκαλούν τεράστιες καταστροφές.

«Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι στην ιστορία της ανθρωπότητας, που μπορεί να οδηγήσει σε εντελώς διαφορετικές εκδοχές του αύριο», καταλήγει η έκθεση.

Σημαντικές παράμετροι της πορείας της ανθρωπότητας τις επόμενες δύο δεκαετίες, που θα οδηγήσουν σε ραγδαία ανατροπή των διεθνών συσχετισμών ισχύος, θα είναι ο καθοριστικός ρόλος της τεχνολογίας και η αυξανόμενη ανάγκη για τρόφιμα και νερό σε συνδυασμό με την αλματώδη αύξηση και σημαντική γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού. 

Οι κάτοικοι του πλανήτη, που αυξάνονται κατά 65 εκατ. τον χρόνο, από 7,1 δισ. που είναι σήμερα θα φθάσουν το 2030 τα 8,3 δισ. Η αστικοποίηση θα ενταθεί ακόμη περισσότερο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα ζωής, ενώ σε μια ανατρεπτική και ευπρόσδεκτη πρόβλεψη τονίζεται πως η πλειονότητα του πληθυσμού δεν θα είναι φτωχή, όπως συνέβαινε καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά θα ανήκει στη μεσαία τάξη.

Ακόμη μία μεταβολή που διαφαίνεται είναι πως η υγιής πορεία της διεθνούς οικονομίας θα εξαρτάται πλέον από την πρόοδο που θα σημειώνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες και όχι στη Δύση, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Η κινητήρια δύναμη για την παγκόσμια ανάπτυξη θα είναι η τεχνολογική πρόοδος, η καινοτομία επιχειρήσεων, η διάχυση ιδεών και η διακίνηση κεφαλαίων που θα σημειώνονται πλέον σε πολύ μεγαλύτερη έκταση στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Ενώ η Βρετανία χρειάσθηκε 155 χρόνια για να διπλασιάσει το ΑΕΠ της, η Κίνα και η Ινδία θα το πετύχουν στο ένα δέκατο του χρόνου. Η διαχείριση των περιορισμένων πόρων θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και τη γεωπολιτική ισχύ κρατών και περιοχών.

Οι αλλαγές θα σημειωθούν με μια άνευ προηγουμένου ταχύτητα από μια αλματωδώς αυξανόμενη μεσαία τάξη εξοικειωμένη με τις νέες τεχνολογίες στις οποίες θα έχει ευρεία πρόσβαση. Η εξέλιξη αυτή θα διευκολύνει την καλύτερη επικοινωνία και ανταλλαγή ιδεών και τη μαζική και αποτελεσματική οργάνωση, με τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης να διαμορφώνουν νέες πολιτικές και οικονομικές ισορροπίες. 

Θα ενισχυθεί ο έλεγχος των κυβερνήσεων από ισχυροποιημένους πολίτες που θα απαιτούν ισονομία, ελεύθερη πρόσβαση σε παντός είδους πληροφορίες, διαφάνεια και δικαιοσύνη. Σε αυτό το περιβάλλον τα αυταρχικά καθεστώτα θα δεχθούν τεράστια πίεση. 

Από την άλλη, ελλοχεύει ο κίνδυνος η κοινωνική δικτύωση να διευκολύνει και ακραίες πολιτικές δράσεις, ακόμη και εθνικιστικά φαινόμενα. Παράλληλα, θα ενισχυθεί η επικινδυνότητα τρομοκρατικών δικτύων που θα αξιοποιούν τον κυβερνοχώρο, με τα πιθανά θύματα των ενεργειών τους να μετρούνται πλέον σε εκατομμύρια, όχι χιλιάδες.

Πληροφορική επιτάχυνση

Καθοριστική για την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού θα είναι η επιρροή των νέων τεχνολογιών, με «αιχμή του δόρατος» την πληροφορική επιτάχυνση. Προβλέπεται, μάλιστα, ότι τα επόμενα δέκα χρόνια πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν στον κόσμο της ψηφιακής τεχνολογίας.

Την ίδια ώρα, γίνεται λόγος για χειραφέτηση των μουσουλμάνων γυναικών μέσα από τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δίκτυα, ακολουθώντας το ρεύμα που δημιουργήθηκε και συνετέλεσε στην Αραβική Ανοιξη. Προβλέπεται η αύξηση του αριθμού που συμμετέχουν ηλεκτρονικά και με ασφάλεια σε συζητήσεις σχετικά με τα δικαιώματά τους, την ισότητα και τον ρόλο τους μέσα στο Ισλάμ, γεγονός που εν πολλοίς αναμένεται να διαμορφώσει τη μελλοντική πολιτική ατζέντα.

Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές από το Διαδίκτυο. Αφού αναφέρεται ότι μια λύση θα μπορούσε θεωρητικά να είναι η δημιουργία απομονωμένων δικτύων χωρίς διεθνή διασύνδεση, που θα ήταν εκ των πραγμάτων πιο ασφαλή έναντι επιθέσεων μέσω του κυβερνοχώρου αλλά σίγουρα λιγότερο αποτελεσματικά. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρεται η δημιουργία ενός «εθνικού Διαδικτύου» από το Ιράν. Σημειώνεται, πάντως, ότι σε κάθε περίπτωση μακροπρόθεσμα θα είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, για τον οποιονδήποτε να κινείται εντός Διαδικτύου χωρίς να αφήνει ψηφιακά αποτυπώματα.

Εμφαση δίνεται φυσικά και στον πάντα υπαρκτό σοβαρό κίνδυνο εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων, εξέλιξη που θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την πορέια που θα ακολουθήσουν οι περιπτώσεις του Ιράν και της Β. Κορέας. Τονίζεται ότι ειδικότερα μια επιτυχία της Τεχεράνης θα προκαλέσει ανταγωνισμό εξοπλισμών στη Μέση Ανατολή που θα κλονίσει το παγκόσμιο οικοδόμημα ελέγχου των πυρηνικών όπλων. Εάν, από την άλλη, η διεθνής κοινότητα καταφέρει να σταματήσει και τις δύο αυτές χώρες, τότε θα αποδειχθεί αποτελεσματική η πολυμερής συνεργασία και θα ενισχυθεί προς όφελος της ανθρωπότητας η συνθήκη για τη μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων.