Η αγανάκτηση της Πενίας

Tου Σεραφειμ Κωνσταντινιδη

serkon@otenet.gr

Ο Πλούτος είναι τυφλός, επειδή είχε εξαγγείλει ότι θα πηγαίνει μόνον σε ανθρώπους που είναι «σωστοί, σοφοί και κόσμιοι» και ο Δίας, για να τον αποτρέψει, τον τύφλωσε. Ετσι, ο Πλούτος δεν έβλεπε πια και δεν μπορούσε να ευεργετεί μόνον τους καλούς!

Και όμως, η κωμωδία του Αριστοφάνη «Πλούτος» δεν είναι μακριά από τη σημερινή πραγματικότητα. Πρωταγωνιστής του έργου ο Χρεμύλος, το όνομα του οποίου προκύπτει από το χρέος και το αιμύλλω, δηλαδή απατώ, είναι αυτός που από φτώχεια εξαπατά τους δανειστές του (Αριστοφάνης, «Πλούτος». Μετάφραση Θ. Γ. Μαυρόπουλος. Εκδόσεις Ζήτρος). Ο Πλούτος δεν βλέπει ώστε να διακρίνει τους τίμιους, ικανούς και συνετούς ανθρώπους, ούτε βρίσκεται εκεί που έπρεπε να είναι, στον οπισθόδομο του ναού της Αθηνάς, στον Παρθενώνα, δηλαδή στο δημόσιο ταμείο της Αθήνας.

Σήμερα, η πολιτική ηγεσία της χώρας, ο σκληρός πυρήνας της Ευρωζώνης και διεθνείς οργανισμοί, όχι πάντα συντονισμένοι, βρίσκονται στα πρόθυρα σημαντικών αποφάσεων που θα καθορίσουν το μέλλον της χώρας και ενδεχομένως ευρύτερα. Πίσω όμως από τις κρίσιμες τεχνικές λεπτομέρειες κρύβονται οι μεγάλες τάσεις και ανατροπές. Η επιβολή σημαντικής μείωσης στην αξία των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου προφανώς έχει σημασία, γιατί οδηγεί σε κρατικοποίηση όλων σχεδόν των τραπεζών. Σημαίνει όμως και ότι για ένα απροσδιόριστο χρονικό διάστημα το ελληνικό Δημόσιο δεν θα μπορεί να δανειστεί. Θα δαπανά ό,τι εισπράττει ως έσοδο.

Από την άλλη πλευρά, το ενδεχόμενο αποπομπής της χώρας από την Ευρωζώνη συσχετίζεται με τη μείωση των εισοδημάτων, αλλά και όλων των αξιών. Εφαρμόζεται θεαματική εσωτερική υποτίμηση. Παράλληλα αργά, με βασανιστικό ρυθμό, αναδεικνύεται μια νέα πραγματικότητα που είναι παλαιά, εκείνη την οποία η κοινωνία τις τελευταίες δεκαετίες είχε ξεπεράσει επιδεικτικά.

Στην κωμωδία, ο Χρεμύλος με τον δούλο του επιχειρούν να αποκαταστήσουν την όραση του Πλούτου ώστε να τους ευεργετήσει, καθώς είναι τίμιοι και σωστοί. Ξαφνικά, εμφανίζεται η Πενία που έχει διαφορετική γνώμη και φέρνει την ανατροπή: «…αν ο Πλούτος ξαναβρεί το φως του και μοιράσει εξίσου τον εαυτό του, κανείς απ’ τους ανθρώπους δε θα νοιάζεται ούτε για τέχνη ούτε για επινόηση. Αν αυτά τα δύο χαθούν από σας, ποιος θα θέλει να δουλεύει τον χαλκό, ή να είναι ναυπηγός, ή να ράβει, ή να κάνει τροχούς για τ’ αμάξια, ή να κάνει τον τσαγκάρη, ή να κάνει τούβλα, ή να πλύνει, ή δέρματα να επεξεργάζεται, ή οργώνοντας μ’ αλέτρι τη γη να θερίζει τον καρπό της Δηώς, για να μπορούν αδιαφορώντας γι’ αυτά να ζουν οι τεμπέληδες;».

Τις τελευταίες δεκαετίες, το καλύτερο «εξαγώγιμο προϊόν» της χώρας ήταν τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου. Στον εύκολο δανεισμό στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό η ευημερία όπως και στο αρχαίο έργο, ο Ερμής που δεν έχει δουλειά ως θεός του… εμπορίου προσφέρεται να αναλάβει επόπτης στους μουσικούς και γυμναστικούς αγώνες που χρηματοδοτεί ο Πλούτος, ως «μαικήνας» του πολιτισμού.