ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Η βιομηχανία του πετρελαίου, το εμπάργκο στο Ιράν και οι εξαιρέσεις

Της ΖΕΖΑΣ ΖΗΚΟΥ

Η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον ανακοίνωσε  την ανανέωση της εξαίρεσης από τις κυρώσεις που επιβάλλουν οι ΗΠΑ σε όσες χώρες συναλλάσσονται με το Ιράν, χάρη στις συνεχιζόμενες μειώσεις που παρουσίασαν στις εισαγωγές ιρανικού αργού πετρελαίου. Η ανανέωση στις τυχερές 10 χώρες μέλη της Ε.Ε. και την Ιαπωνία, είναι διάρκειας 180 ημερών. Η κ. Κλίντον διευκρίνισε ότι η εξαίρεση ισχύει για την Ιαπωνία, το Βέλγιο, την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, την Πολωνία, την Ισπανία, τη Βρετανία και την Ελλάδα.

Στην ανακοίνωσή της η Αμερικανίδα υπουργός επισημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει επιβάλει πλήρη απαγόρευση στις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου και πετρελαϊκών προϊόντων από την 1η Ιουλίου, ενώ η Ιαπωνία έχει κάνει σημαντικά βήματα για να μειώσει τις αγορές της από το Ιράν.

Προφανώς, παραμένουμε εξαρτημένοι από το πετρέλαιο, αλλά όχι δέσμιοί του.

Αν και σε υψηλά επίπεδα, η τιμή του πετρελαίου απέχει από τα ιστορικά υψηλά του 2008. Η τιμή του πετρελαίου πάντα είχε τη δύναμη να ανατρέπει τα δεδομένα στην παγκόσμια οικονομία, με τις έκρυθμες καταστάσεις στη Μέση Ανατολή να παρέχουν την πρώτη, καθοριστική σπίθα. Το εμπάργκο πετρελαίου από τον αραβικό κόσμο το 1973, η επανάσταση στο Ιράν το 1978-79 και η εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ το 1990 είναι πικρές υπενθυμίσεις των συνεπειών που μπορεί να προκληθούν από ένα εκρηκτικό μείγμα γεωπολιτικής και γεωλογίας. Με τις σημερινές εξεγέρσεις να εξαπλώνονται σαν επιδημία στη Μέση Ανατολή και στις χώρες της βορείου Αφρικής, μήπως ο κόσμος κατευθύνεται σε ακόμη μία πετρελαϊκή κρίση; Πάντα υπάρχουν λόγοι ανησυχίας.

Η βιομηχανία του πετρελαίου είναι από μόνη της αρκετά περίπλοκη οντότητα. Η έγκαιρη πρόσβαση στην κατάλληλη κατηγορία πετρελαίου είναι η ουσία όλης της υπόθεσης. 

Η Σαουδική Αραβία διαθέτει πολλά από τα χαρακτηριστικά των χωρών όπου ήδη έχει υπάρξει ανατροπή καθεστώτων. Υπάρχει, επίσης, ακόμη ένας, ανεξάρτητος, λόγος που μπορεί να δημιουργήσει εμπόδια στην παραγωγή. Η σταδιακή εξάντληση των αποθεμάτων. Ωστόσο, η ζήτηση πετρελαίου δεν υπερβαίνει ακόμη την προσφορά. Είναι παρηγορητικό ότι η παγκόσμια οικονομία είναι λιγότερο ευάλωτη στις επιπτώσεις μιας υψηλότερης τιμής του πετρελαίου συγκριτικά με τη δεκαετία του ’70. Η παγκόσμια παραγωγή ενέργειας εξαρτάται σε μικρότερο βαθμό από την παραγωγή πετρελαίου. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδα, ενώ οι πιθανότητες αύξησης των μισθών από την αύξηση της τιμής του πετρελαίου είναι ανύπαρκτες. Αλλά η μικρότερη εξάρτηση δεν ισούται με πλήρη απεξάρτηση.

Σύμφωνα με έναν κανόνα, αύξηση της τιμής κατά 10% οδηγεί σε μείωση της παγκόσμιας ανάπτυξης κατά το ένα τέταρτο μιας ποσοστιαίας μονάδας. Με τον ρυθμό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας να κυμαίνεται στο 4,5%, η αύξηση της τιμής του πετρελαίου στα 150 δολάρια, δηλαδή στο ρεκόρ του 2008, μπορεί κάλλιστα να επηρεάσει την ανάκαμψη. Ωστόσο, ανάλογη ζημιά μπορεί να προκληθεί και από μια μικρότερη αύξηση της τιμής του μαύρου χρυσού.

Παρότι οι αγορές έχουν απoλέσει περί τα δύο τρίτα της λιβυκής παραγωγής, η κορυφαία πετρελαιοεξαγωγός χώρα του κόσμου, η Σαουδική Αραβία, έχει προσφέρει επιπλέον ποσότητες για να αντισταθμίσει την απώλεια αυτή. Οπως ανακοίνωσε μάλιστα το Ριάντ, έχει αναπτύξει ένα «ειδικό μείγμα» αργού, παρεμφερούς ποιότητας με εκείνη του λιβυκού. Οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν πάντως σε υψηλά επίπεδα, και στην Ευρωπαϊκή Ενωση αναζητούν την αρμόζουσα απάντηση στις κερδοσκοπικές επιθέσεις, όπως αυτές μεγάλων επενδυτών όπως τα hedge funds. Ωστόσο, η ακεραιότητα και η διαφάνεια των προθεσμιακών αγορών πρώτων υλών θα πρέπει να βελτιωθούν στο πλαίσιο μιας «μελετημένης ευρωπαϊκής απάντησης» –όχι βάσει υποχρεωτικών περιορισμών, αλλά σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς– ώστε να αντιμετωπιστεί η διπλή πρόκληση της υπερβολικής μεταβλητότητας των τιμών και του κινδύνου προβλημάτων στην προσφορά.

Πάντως, η επιβολή οικονομικών κυρώσεων στο Ιράν είναι δίκοπο μαχαίρι για τη Δύση. Το Ιράν εκπροσωπεί σήμερα την τέταρτη χώρα του κόσμου ως προς τις εξαγωγές πετρελαίου, κάτι που δύσκολα μπορεί να αγνοήσει κανείς.  

Oμως, η αύξηση της πετρελαϊκής παραγωγής θα είναι μεγάλη πρόκληση για το Iράν: αυτό που χρειάζεται σήμερα η χώρα είναι κεφάλαια και η νέα κυβέρνηση κατέστησε σαφές ότι οι ξένες επενδύσεις δεν θα είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτες! Tο Iράν είναι η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός χώρα του OΠEK, όμως με το εμπάργκο των HΠA και την αυστηρή απαγόρευση των ξένων επενδύσεων, αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες στην αύξηση της παραγωγικής του δυνατότητας.