ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Σε καθεστώς επιτήρησης για τη διαφθορά (Aντε καλέ! Διαφθορά στην Ελλάδα? Αν είναι ποτέ δυνατόν!)

Του Νικου Χρυσολωρα

Τα στοιχεία για την έκταση της διαφθοράς στην Ελλάδα είναι γνωστά και αποκαρδιωτικά: σύμφωνα με την ετήσια έρευνα της Οργάνωσης «Διεθνής Διαφάνεια», η χώρα μας κατατάσσεται στην 80ή θέση στον κόσμο στον δείκτη αντίληψης διαφάνειας, πολύ πίσω από κράτη που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε «τριτοκοσμικά».  

Το οικονομικό κόστος της χαοτικής κατάστασης που επικρατεί είναι επίσης -λίγο έως πολύ- γνωστό, αφού πρόσφατη μελέτη του πανεπιστημίου του Σικάγο υπολογίζει τη φοροδιαφυγή σε 28 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου ετησίως (στοιχεία 2009). Ακόμη μεγαλύτερο είναι το κόστος για τη δημοκρατία, αφού η διαφθορά υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους πολιτικούς θεσμούς και τα όργανα της πολιτείας.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη έκθεση του Ευρωβαρόμετρου, το 98% των Ελλήνων θεωρεί τη διαφθορά «πολύ σημαντικό πρόβλημα της χώρας». Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ενωση. 

Κι όμως, παρά τις πιέσεις των εταίρων μας και παρά τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί επανειλημμένως τόσο από εκείνους (π. χ. από την Task Force της Κομισιόν), όσο και από άλλους διεθνείς οργανισμούς (ΟΟΣΑ), ελάχιστα έχουν γίνει για την αντιμετώπιση της μάστιγας της διαφθοράς.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Εκθεσης της Επιτροπής Κρατών κατά της Διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης (GRECO), η οποία περιλαμβάνει 27 σαφείς και συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση της διαφθοράς στην Ελλάδα. Προτάσεις οι οποίες, όμως, αγνοήθηκαν σε μεγάλο βαθμό, με τις ελληνικές αρχές να δηλώνουν αδυναμία ή απροθυμία ή νομικά κωλύματα στην εφαρμογή τους. 

Το αποτέλεσμα ήταν να τεθεί η χώρα μας σε καθεστώς επιτήρησης μέχρι τέλους του 2012 από την GRECO, λόγω της αποτυχίας των ελληνικών αρχών «στην πάταξη της διαφθοράς στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και στη διασφάλιση της διαφάνειας στη χρηματοδότηση πολιτικών κομμάτων». 

Οπως μετέδωσε χθες το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, η έκθεση της επιτροπής, η οποία έχει παραδοθεί στην ελληνική κυβέρνηση από τις 22 Ιουνίου, προβλέπει ότι μετά το τέλος της περιόδου επιτήρησης οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να υποβάλουν έκθεση προόδου. Οφείλουν επίσης να μεταφράσουν στα ελληνικά το πόρισμα της GRECO και να του δώσουν ευρεία δημοσιότητα. Σημειώνεται ότι η GRECO είναι ομάδα εργασίας κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης, με έδρα το Στρασβούργο, η οποία έχει σκοπό την εποπτεία των μελών της αναφορικά με την τήρηση των κανόνων του Συμβουλίου για τη Διαφάνεια.

Η έκθεση είναι ελεύθερα διαθέσιμη στο Διαδίκτυο και βρίσκεται στη διεύθυνση http: //www. coe. int/t/dghl/ monitoring/ greco/ evaluations/round3/GrecoRC3 (2012)10_Greece_EN. pdf.

Οι προτάσεις αφορούν κυρίως αλλαγές στον ποινικό κώδικα και στο καθεστώς χρηματοδότησης των κομμάτων. 

Για τον ποινικό κώδικα, οι απαντήσεις των ελληνικών αρχών είτε παραπέμπουν στην επικείμενη αναθεώρησή του είτε επικαλούνται νομικά και συνταγματικά κωλύματα επί συγκεκριμένων προτάσεων. Αναφορικά με τη διαφάνεια στο πολιτικό σύστημα, η GRECO τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι το εποπτικό πλαίσιο είναι αναποτελεσματικό, αφού κριτές και ελεγχόμενοι ουσιαστικά ταυτίζονται. Προτείνει επίσης την κατάργηση των κουπονιών και την υποχρεωτική κατάθεση όλων των δωρεών σε τραπεζικούς λογαριασμούς, αφού μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης των κομμάτων γίνεται σήμερα «εκτός βιβλίων».

Η GRECO συνιστά επίσης τον έλεγχο των οικονομικών των κομμάτων από ορκωτούς λογιστές, τη δημοσιοποίηση των προϋπολογισμών και των απολογισμών τους στο Διαδίκτυο και τον περιορισμό του δανεισμού τους (σημειώνει δε ότι η διαγραφή ή αναδιάρθρωση δανείων αποτελεί έμμεση χρηματοδότηση των κομμάτων από τράπεζες). Η απάντηση των ελληνικών αρχών είναι ότι οι συγκεκριμένες αλλαγές στο καθεστώς χρηματοδότησης των κομμάτων μελετώνται και περιλαμβάνονται σε νομοσχέδιο που ετοιμαζόταν να κατατεθεί πριν από τις εκλογές, αλλά δεν εφαρμόστηκαν λόγω της διάλυσης της Βουλής και της προκήρυξης δύο γύρων εκλογών.

Η έκθεση συμπεραίνει ότι από τις 27 συστάσεις που έγιναν, η χώρα μας συμμορφώθηκε μόνο σε μία και απαιτεί από τις ελληνικές αρχές να μεταφράσουν στα ελληνικά και να δημοσιοποιήσουν την έκθεση-καταπέλτη, προετοιμάζοντας παράλληλα τις επόμενες κινήσεις συμμόρφωσής τους, ενόψει της νέας αξιολόγησης στο τέλος του έτους. 

Η GRECO δεν έχει τη δυνατότητα να επιβάλει ουσιαστικές κυρώσεις στη χώρα μας. Ωστόσο, η αναφορά της εκθέτει για μία ακόμη φορά το ελληνικό πολιτικό σύστημα. «Ακόμη και αν τα πενιχρά αποτελέσματα δικαιολογούνται εν μέρει από τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι δεν σημειώθηκε πρόοδος ακόμη και σε συστάσεις που δεν απαιτούσαν νομοθετικές πρωτοβουλίες για να εφαρμοστούν», καταλήγει η GRECO.