Γράφει ο Χ. Κ. Τσούκας
(htsoukas@gmail.com)
Καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick
Αν και πήραμε το μεγαλύτερο δάνειο που δόθηκε ποτέ σε χώρα, δεν είμαστε η πρώτη χώρα που διαχειρίζεται μια οικονομική μεγα-κρίση υπό την επιτήρηση των δανειστών της. Το 2001 η Τουρκία βρισκόταν σε παρομοίως δεινή θέση, έχοντας δανειστεί 20 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε στο -8,5%, ο πληθωρισμός ήταν στα ύψη (70%), η λίρα έχασε το μισό της αξίας της. Ο κόσμος άρχισε να πανικοβάλλεται.
Παρόλα αυτά, η Τουρκία, τελικά, πέτυχε να δαμάσει την κρίση: το 2002 είχε ανάπτυξη 9% (και παραμένει υψηλή), ο πληθωρισμός μειώθηκε δραματικά (σήμερα είναι 4,2%), η λίρα σταθεροποιήθηκε. Το κατόρθωμα αυτό πιστώνεται κυρίως στον Κεμάλ Ντερβίς, έναν ικανό και ανεξάρτητο τεχνοπολιτικό, ο οποίος, το 2001, κλήθηκε να αφήσει την αντιπροεδρία της Διεθνούς Τράπεζας για να αναλάβει υπουργός Οικονομικών.
Πώς τα κατάφερε;
Στην πρόσφατη ομιλία του στο «Ελληνικό Συνέδριο Ηγεσίας» της Εταιρείας Ανωτάτων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), στην Αθήνα, ο κ. Ντερβίς σκιαγράφησε ένα περίγραμμα του τρόπου με τον οποίο διαχειρίστηκε την κρίση.
Πρώτον, είπε, χρειάζεται μια συνεκτική στρατηγική οικονομικής διακυβέρνησης. Οχι σχέδιο, στρατηγική. Το σχέδιο είναι στατικό και άκαμπτο. Η στρατηγική συνιστά μια συνολική προσέγγιση, την οποία διακρίνει μεν συνοχή αλλά και προσαρμοστικότητα σε ραγδαία μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Δεύτερον, απαιτείται ένα απλό, σαφές, και πειστικό μήνυμα. Αυτό που προσπαθεί να κάνει η κυβέρνηση πρέπει να είναι κατανοητό από τους πολλούς.
Τρίτον, το μήνυμα πρέπει να ενσαρκώνεται από τον κατάλληλο αγγελιαφόρο. Στη μιντιακή εποχή, ο φορέας του μηνύματος προσωποποιεί το μήνυμα, συμβολίζει το περιεχόμενό του, προσδίδει πειστικότητα στο μήνυμα.
Τέταρτον, η διαχείριση μιας οικονομικής κρίσης είναι αποτελεσματική στο μέτρο που αναφέρεται σε ένα ευρύτερο εθνικό σκοπό, που ενώνει.
Ακούγοντας τον κ. Ντερβίς συνειδητοποίησα μελαγχολικά πόσο δύσκολο είναι να αποφύγουμε τη χρεοκοπία. Κατ’ αρχάς, στο μέτρο που βασικοί υπουργοί της διαφωνούν μεταξύ τους, η κυβέρνηση δεν διαθέτει συνεκτική στρατηγική. Ο Παπανδρέου άργησε να πάρει μέτρα και όταν τα πήρε τα εμφάνισε ως «αντίθετα με την ιδεολογία» του! Τριάντα χρόνια μετά το ίδιο ακριβώς μήνυμα «αλλαγής» από τον πατέρα του, βρισκόμαστε εκεί που ήμασταν το 1981!
Ο Παπανδρέου όχι μόνο δεν φαίνεται να συνειδητοποιεί την ειρωνεία, αλλά δεν κατανοεί ότι ένας γόνος πολιτικής δυναστείας, με τριαντάχρονη θητεία σε ηγετικές κυβερνητικές θέσεις που, εν πολλοίς, δημιούργησε τις αγκυλώσεις που σήμερα επικρίνει, δεν διαθέτει το απαραίτητο συμβολικό και πολιτικό κεφάλαιο προκειμένου να πείσει. Αντί να σηματοδοτήσει μια συμβολική τομή με τις πρακτικές των κομμάτων εξουσίας (και να κερδίσει έτσι τη γενικότερη αποδοχή), διατηρώντας τους όποιους αποδεδειγμένα άξιους ηγέτες δημοσίων οργανισμών (όπως π.χ. οι κ. Αράπογλου, Βουρλούμης και Αθανασόπουλος), τους αντικατέστησε με άλλους δικής του επιλογής. Ο Παπακωνσταντίνου δεν έχει το απαιτούμενο πολιτικό έρμα, αμφισβητείται από όλους διαρκώς.
Η ελάχιστη συνεννόηση απουσιάζει από το πολιτικό σύστημα. Ο Σαμαράς επανεκδίδει, σε μια σύγχρονη εκδοχή, το «λεφτά υπάρχουν», θεωρώντας αυτάρεσκα ότι μόνον αυτός μπορεί να αντιμετωπίσει την κρίση. Η ασυνεννοησία είναι πλήρης, όλοι στενόμυαλα υπερασπίζουν τα συμφέροντά τους. Αντίθετα, το 2002 στην Τουρκία, προς έκπληξη όλων, ο νέος τότε πρωθυπουργός Ερντογάν συνέχισε πιστά το πρόγραμμα αλλαγών του Ντερβίς.
Ρώτησα τον κ. Ντερβίς αν βαθιές πολιτικές αλλαγές συνοδεύουν αναπόφευκτα οικονομικές μεγα-κρίσεις. Συνέβη στην Τουρκία το 2002, όπου τα υφιστάμενα κόμματα εξουσίας σαρώθηκαν στις εκλογές. Ισως από ευγένεια, τα μάσησε. Η Τουρκία όμως διδάσκει ότι, δίχως πολιτικές τομές, η χώρα είναι απίθανο να βγει από το αδιέξοδο. Μόνο που γι’ αυτές δεν υπάρχει κάποιο μάνιουαλ!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου