Αγνή λαϊκή οργή ή μηδενιστικός ολοκληρωτισμός?

Γράφει ο ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ

Βλέπω με προσοχή (αλλά όχι και έκπληξη) όσα συμβαίνουν γύρω μας. Μάλλον όσα συμβαίνουν γύρω μας με επίκεντρο το Σύνταγμα και τους «Αγανακτισμένους». Παρατηρώ τη γέννηση του νέου λαϊκισμού και καταλαβαίνω ότι η ΠΑΣΟΚίλα των ’80s  ήταν τελικά τόσο καλαίσθητη που απορώ πώς δεν την έχουν τοποθετήσει στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, στο τμήμα με το πρωτοποριακό design. Κοινώς ο ΠΑΣΟΚος του ’80 ήταν λεπτεπίλεπτος σαν μπαλαρίνα μπροστά σ’ αυτό που θα δούμε τώρα μπροστά μας. Ναι, το είδα να έρχεται, να καθρεφτίζεται στην κατσαρόλα του Λαζόπουλου, να κλέβει την ιερή φωνή του Μίκη, το σφρίγος του πιτσιρικά και το άλλοθι που χορηγεί ο χρόνος σε κάθε ηλικιωμένο. Το είδα το τέρας να παίρνει όλα αυτά και να έρχεται κατά πάνω μας κραδαίνοντας μια αγχόνη. Εσείς το λέτε λαϊκή οργή. Εγώ, πάλι, το λέω πρώτα συμπτώματα μηδενιστικού ολοκληρωτισμού. Και φοβούμαι ότι αυτό είναι σαν το Αλτσχάιμερ: Ακόμα κι αν το καταλάβεις νωρίς, δεν πρόκειται να γλιτώσεις.

Που λέτε, όλα ξεκινούν από το λογικό λάθος που δίνει ερείσματα για τα μεγαλύτερα ψέματα. Και είναι ένα λάθος που το διαπράττουμε όλοι. Αντιλαμβανόμαστε τον λαό ως κάτι ενιαίο και όχι ως το άθροισμα επιμέρους απόψεων. Όμως αυτό δεν ισχύει. Αν ο λαός ήταν κάτι ενιαίο, τότε όλοι θα ψηφίζαμε το ίδιο κόμμα, θα ακούγαμε την ίδια μουσική στον έναν και μοναδικό ραδιοσταθμό, θα συμφωνούσαμε στα πάντα. Η αλήθεια είναι ότι συμφωνούμε στα απολύτως βασικά, και αυτά με το ζόρι. Εκλέγουμε κυβερνήσεις απόλυτης μειοψηφίας και, ευτυχώς, ο καθένας μας κουβαλάει στο καβούκι του μια ιδιαίτερη άποψη για τα πράγματα. 

Τώρα εφαρμόστε τον κανόνα του λάθους πάνω στους «Αγανακτισμένους». Τους συνδέει η αγανάκτηση για τα πράγματα, σωστά; Σωστά. Και μέχρι εκεί. Όποιος προσπαθήσει από εκεί και πέρα να εντοπίσει κοινά στοιχεία στο πλήθος που γεμίζει το Σύνταγμα θα αποτύχει οικτρά. Όμως οι κοινωνίες δεν εξελίσσονται μόνο με αφορισμούς. Χρειάζονται και σύνθεση.

Οι άνθρωποι στο Σύνταγμα ενώνονται από την οργή τους. Λογικό. Αλλά αυτό δεν αρκεί για να αλλάξει τα πράγματα. Δεν αρκεί για να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο. Θα έφτανε αν είχαν και κάτι να προτείνουν. Όμως το να ζητάς απαλλαγή από το Μνημόνιο χωρίς να διευκρινίζεις ποιος θα δώσει τα λεφτά στις 16 Ιουλίου δεν αποτελεί πρόταση, αλλά λαϊκισμό. Αν μάλιστα ρωτούσες έναν προς έναν τους ανθρώπους που είναι στο Σύνταγμα για την άποψή τους σχετικά με την έξοδο από την κρίση, δεν θα είχαν τι να σου απαντήσουν. Θα σου έλεγαν ότι πρέπει η ηγεσία να χαράξει τη διαδρομή. Έλα όμως που οι ίδιοι απαξιώνουν την ηγεσία! 

Εννοείται πως, είτε ως μονάδες είτε ως λαός, αρνούνται να κάνουν την αυτοκριτική τους. Προτιμούν να παριστάνουν τους απατημένους, αφορίζοντας τους βουλευτές που οι ίδιοι εξέλεξαν. Αλλά εγώ δέχομαι πως στους δρόμους βγαίνουν μόνο άνεργοι, μισθωτοί και συνταξιούχοι (κυρίως του ιδιωτικού τομέα), αγνοί από το αίμα και καθαροί από ευθύνες. Αυτοί οι άνθρωποι, λοιπόν, ενώνονται από την οργή τους, δεν έχουν πρόταση και θέλουν να δείξουν τα δόντια τους στο σύστημα. Δεν θέλω να προσβάλω κανέναν, αλλά και ο Μουσολίνι έτσι ανέβηκε στην εξουσία. Γενικώς, οι φασίστες σκαρφαλώνουν στην εξουσία από τέτοιες σκάλες, από απελπισμένα και αγανακτισμένα πλήθη που πάλλονται χωρίς συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Τι πρέπει να γίνει; Τίποτα. Ναι, είναι μερικές φορές που δεν μπορεί να γίνει τίποτα ή, ακόμα κι αν ξέρεις τι πρέπει να γίνει, δεν έχει νόημα να το διατυπώσεις. Είναι φυσιολογικό οι άνθρωποι να βγαίνουν στον δρόμο αγανακτισμένοι. Αν θέλετε, είναι και θεμιτό να καταφεύγουν σε συνελεύσεις όπου αποφασίζουν πως πρέπει να φύγουν όλοι, χωρίς να προτείνουν και ποιοι πρέπει να έρθουν. Γι’ αυτό μεγαλώνει η ευθύνη όσων αρθρώνουν δημόσιο λόγο. Πριν ο πρύτανης κηρύξει τη χώρα σε καθεστώς ανελευθερίας, ας μας πει γιατί κατάντησε έτσι η χώρα όταν ήταν ελεύθερη. Εν τέλει, ας μας πει και ποιος θα δώσει τα λεφτά. Και στο τέλος ας μας εξηγήσει γιατί τα πανεπιστήμια είναι σε αυτό το χάλι. 

Αλλά να, ας αποφασίσουμε και πότε το ανάστημα του Μίκη δεν πρέπει να μετριέται από τις περιστάσεις. Όταν βγαίνει στα Προπύλαια; Όταν είναι υπουργός του Μητσοτάκη; Ή όταν υπογράφει διεκδικώντας αναδρομικά ως βουλευτής;

Αυτήν τη στιγμή η μάχη δεν δίδεται μεταξύ του λαού και της «τρόικας». Δίδεται μεταξύ εκείνων που θέλουν την Ελλάδα φτωχή, μίζερη, με δραχμές στις ροζιασμένες παλάμες της, και εκείνων που βλέπουν μπροστά, προς τη Δύση, παρά τις παλινωδίες και τις αστοχίες μιας κυβέρνησης που αποδεικνύεται πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Ας διατηρήσουμε, λοιπόν, την οργή, αλλά ας μη χάσουμε τον προσανατολισμό.