Στον αέρα η χρηματοδότηση 49 έργων στη χώρα μας

Της Μαριαννας Kακαουνακη

Πριν από περίπου δύο εβδομάδες, ο Γιάννης Πρωτόπαπας, διευθυντής των Παιδικών Χωριών SOS, κατέβαινε με το αυτοκίνητο στο γραφείο του στο Σύνταγμα, όταν ξαφνικά μια είδηση στο ραδιόφωνο τον έκανε να σταματήσει στην άκρη του δρόμου. Η είδηση αφορούσε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα το οποίο συγχρηματοδοτούν από τη μία η Ελλάδα και από την άλλη η Νορβηγία, η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν. Από το ραδιόφωνο άκουγε για πρώτη φορά, ότι οι τρεις αυτές χώρες αποφάσισαν να αναστείλουν τη χρηματοδότησή τους στα ελληνικά έργα, μεταξύ αυτών και στο δικό του.

Ο κ. Πρωτόπαπας αρχικά πανικοβλήθηκε, μετά όμως σκέφτηκε πως ίσως είχε καταλάβει λάθος. Οι τρεις ξενώνες υποδοχής για κακοποιημένα παιδιά που είχαν αναλάβει να φτιάξουν είχαν ολοκληρωθεί, ενώ περίμεναν από ημέρα σε ημέρα να πάρουν από το υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας τις 800.000 ευρώ που είχαν ξοδέψει. Οταν έφτασε στο γραφείο του, προσπάθησε να βρει κάποιον αρμόδιο στο υπουργείο, αλλά μάταια. Τελικά ενημερώθηκε μέσω Διαδικτύου πως... καλά είχε ακούσει.

«Α λα ελληνικά»

Τις ημέρες αυτές κρίνεται η μοίρα του χρηματοδοτικού προγράμματος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα συνολικού ύψους 60 εκατ. ευρώ, που στόχο είχε την υλοποίηση 49 έργων ανάπτυξης. Οι διαχειριστές των έργων βρίσκονται αυτή τη στιγμή κυριολεκτικά στον αέρα, αφού έχοντας αυτοχρηματοδοτήσει τα έργα, μια ενδεχόμενη αναστολή πληρωμών βάζει σε κίνδυνο όχι μόνο τη βιωσιμότητα των έργων αλλά και των ίδιων των φορέων.

Ο κ. Πρωτόπαπας, όταν πρωτοάκουσε για το πρόγραμμα του ΕΟΧ, ήταν επιφυλακτικός. Η προηγούμενη εμπειρία από το εθνικό πρόγραμμα χρηματοδότησης «Ψυχαργώς» ήταν καταστροφική, αφήνοντας τα Παιδικά Χωριά SOS εκτεθειμένα σε χρέη και αναγκάζοντάς τους να βάλουν λουκέτα σε ξενώνες για εφήβους, που με κόπο είχαν στηθεί. Παρ' όλ' αυτά πείστηκε ότι με σοβαρούς ξένους εταίρους στο τραπέζι, δεν είχε κάτι να φοβηθεί και έτσι το 2007 κατέθεσε, μαζί με ακόμα 400 φορείς, τη δική του πρόταση για χρηματοδότηση.

Η αξιολόγηση των έργων καθυστέρησε σχεδόν δύο χρόνια, με τις αρμόδιες επιτροπές να αλλάζουν τρεις φορές και μαζί με αυτές και οι αποφάσεις για την επιλογή των έργων. Η πολυπόθητη τελική έγκριση ήρθε τον Απρίλιο του 2009 και έδινε το «πράσινο φως» για 49 έργα: ξενώνες και κέντρα για απόρους, μετανάστες, κακοποιημένα παιδιά, προγράμματα αφαλάτωσης σε νησιά του Αιγαίου, αναδασώσεις στα καμένα της Πελοποννήσου, έργα πολιτισμού σε ξεχασμένες περιοχές και άλλα πολλά ερευνητικά προγράμματα με καινοτόμους ιδέες.

Αλλά μαζί με την τελική λίστα ανακοινώθηκε και μια απόφαση που είχε ουσιαστικά αλλάξει όλα τα δεδομένα. Ο τότε υπουργός Οικονομίας Γιάννης Παπαθανασίου ανακοίνωνε πως… λεφτά υπάρχουν και ότι η πίτα της ελληνικής χρηματοδότησης είχε μεγαλώσει, αυξάνοντας το ποσό που θα προσέφερε η Ελλάδα από 7,5 εκατ. σε 30 εκατ. ευρώ. Και ενώ στο υπουργείο στην οδό Νίκης όλοι πανηγύριζαν με την προεκλογική επιτυχία, ένα στενό πιο κάτω, στα γραφεία των Παιδικών Χωριών SOS ο κ. Πρωτόπαπας και οι συνεργάτες του θορυβήθηκαν.

Τα έργα, τους είχαν πει τότε, θεωρητικά θα μπορούσαν να ξεκινήσουν άμεσα, το μόνο που περίμεναν οι 49 διαχειριστές, ήταν μία υπογραφή του αρμόδιου υφυπουργού. Η υπογραφή όμως καθυστέρησε έναν ολόκληρο χρόνο, αφού μεσολάβησαν οι εκλογές και πήρε επτά μήνες στην επόμενη ηγεσία του υπουργείου να ενεργοποιήσει το πρόγραμμα. Παρά τις καθυστερήσεις, η καταληκτική ημερομηνία για την ολοκλήρωση των δράσεων παρέμεινε η 31η Απριλίου 2011. Από τα 49 έργα μόνο τα 21 πρόλαβαν να ολοκληρωθούν, ενώ ακόμα και από αυτά είναι ελάχιστα εκείνα που έχουν εισπράξει τα χρήματα που τους αναλογούν βάσει της σύμβασης. Οσον αφορά τα υπόλοιπα έργα, για κάποια (δεκατέσσερα στο σύνολο) γίνεται προσπάθεια μέσω του υπουργείου να μπουν στο επόμενο χρηματοδοτικό πρόγραμμα ώστε να πάρουν παράταση μέχρι και τον Απρίλιο του 2012, ενώ 14 έργα συνολικού προϋπολογισμού 18 εκατ. ευρώ έχουν απενταχθεί.

Σύμφωνα με πληροφορίες  το υπουργείο προσπαθεί να εξασφαλίσει τα κονδύλια ώστε να αποζημιωθούν, αποκλειστικά από την Ελλάδα πλέον, τα έργα που έχουν βγει από το πρόγραμμα. Το αξιοπερίεργο είναι, όμως, ότι ακόμη και σήμερα κάποιοι από τους διαχειριστές αυτών των έργων δεν γνωρίζουν ότι βρίσκονται εκτός προγράμματος και συνεχίζουν τις εργασίες τους με ίδια κεφάλαια, θεωρώντας δεδομένο πως θα χρηματοδοτηθούν από τον μηχανισμό του ΕΟΧ.

Ζητούν υπογραφές από την εποχή του... Τρικούπη

Τα πρώτα σύννεφα άρχισαν να εμφανίζονται όταν οι φορείς διεκδίκησαν τα πρώτα χρήματα. Καθυστερήσεις, αναβολές και πολλές… δικαιολογίες. Χαρακτηριστική η περίπτωση της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών, που πριν από λίγους μήνες αμφισβητήθηκε ακόμα και η συμμετοχή της στο πρόγραμμα. Η σχολή, που γιορτάζει αυτές τις ημέρες τα 130 χρόνια έργου στη χώρα μας, έχει αναλάβει ένα από τα πιο προβεβλημένα έργα του προγράμματος, αυτό της αναβίωσης της Στοάς του Αττάλου. Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 2009, το υπουργείο επέλεξε να κάνει την πρώτη ημερίδα με τους φορείς σε χώρο της σχολής. Αυτό όμως δεν εμπόδισε την υπάλληλο του υπουργείου, ενάμιση χρόνο μετά, να ζητήσει αποδείξεις για τη νομική υπόσταση της σχολής στην Ελλάδα σαν να ήταν μια οποιαδήποτε ανώνυμη εταιρεία.

Ο φάκελος με όλα τα νομιμοποιητικά χαρτιά πήγε και ήρθε στο υπουργείο τουλάχιστον τρεις φορές, αφού η αρμόδια υπάλληλος επέμενε να δει το ΦΕΚ της σύστασης από το πρωτοδικείο. Μάταια οι νομικοί σύμβουλοι της σχολής προσπαθούσαν να της εξηγήσουν πως το 1881, όταν ιδρύθηκε η σχολή στην Ελλάδα με υπογραφές του Τρικούπη και του Δραγούμη, πρωτοδικείο δεν υπήρχε.

Η υπόθεση έφτασε μέχρι το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, το οποίο και γνωμοδότησε θετικά για τη σχολή, σε ένα γραφειοκρατικό ζήτημα που παραλίγο να στοιχίσει την ολοκλήρωση ενός σημαντικού έργου. Ενός έργου που με την αποπεράτωσή του θα περνούσε εξ ολοκλήρου στη διαχείριση του υπουργείο Πολιτισμού.

Οσο για τη λίστα με τα έργα που έχουν απενταχθεί, υπάρχουν και κάποια που δείχνουν –τουλάχιστον– προχειρότητα στη διαδικασία αξιολόγησης. Χαρακτηριστική η περίπτωση του προγράμματος αφαλάτωσης σε τέσσερα νησιά, που θα γινόταν από την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Σύμφωνα με αλληλογραφία μεταξύ περιφέρειας και υπουργείου,  ο φάκελος, που είχε εγκριθεί το 2009, εξασφάλιζε χρηματοδότηση 3.460.000 ευρώ αλλά δεν είχε προβλέψει τίποτε άλλο πέρα από κάποια κουτιά–μονάδες αφαλάτωσης, οι οποίες όμως μόνες τους δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να λειτουργήσουν, στερώντας έτσι αρκετούς πολύτιμους πόρους από άλλα έργα.

Την εβδομάδα που μας πέρασε, στον πέμπτο όροφο του ΥΠΟΙΑΝ υπήρχε ιδιαίτερη κινητικότητα. Κλιμάκιο Νορβηγών από τον χρηματοδοτικό μηχανισμό στις Βρυξέλλες πέρασε ώρες στο γραφείο του υφυπουργού Παναγιώτη Ρήγα, ο οποίος προσπάθησε να τους πείσει πως τα χρήματά τους θα πιάσουν τόπο.

Οι ξένοι εταίροι, σύμφωνα με τις πληροφορίες της «Κ», εμφανίζονται ικανοποιημένοι με τις διαβεβαιώσεις του κ. Ρήγα ότι τα χρήματα της ελληνικής πλευράς είναι εξασφαλισμένα για τα 21 έργα του προγράμματος που έχουν ολοκληρωθεί, και μέσα στις επόμενες τέσσερις εβδομάδες αναμένεται από τις Βρυξέλλες η απόφαση για την άρση ή μη της χρηματοδότησης του προγράμματος. Ενός προγράμματος που τελικά πλήγωσε για μια ακόμη φορά την αξιοπιστία της χώρας μας, αλλά και στέρησε μια σειρά έργων ανάπτυξης που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη.