Το δίλημμα του αυτοκράτορα

Tου Σεραφειμ Κωνσταντινιδη 

serkon@otenet. gr

Ο αυτοκράτορας είχε παθολογική αγάπη για την εμφάνισή του. Ξόδευε όλα τα χρήματά του σε ρούχα. Είχε ενδυμασίες για κάθε ώρα της μέρας και αντί οι άνθρωποι να λένε «ο βασιλιάς είναι σε συμβούλιο», συχνά έλεγαν «ο αυτοκράτορας ντύνεται».

Κάπως έτσι ξεκινά το παραμύθι «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα», του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν. Το πασίγνωστο παραμύθι, με την ιστορία του αυτοκράτορα που έπεσε θύμα δύο… απατεώνων. Αυτοί διέδωσαν ότι μπορούν να κατασκευάσουν ένα μαγικό ύφασμα, το οποίο δεν μπορούν να δουν μόνον οι βλάκες και οι ανάξιοι (ακατάλληλοι) για τη θέση που κατέχουν.

Οι άνθρωποι της αυλής, οι κάτοικοι της χώρας, αλλά και ο αυτοκράτορας ο ίδιος κινδύνευαν να αποδειχθούν είτε βλάκες είτε ανάξιοι, αν έλεγαν δημόσια αυτό που έβλεπαν, ότι δηλαδή δεν υπήρχε ύφασμα. Γι’ αυτό προτίμησαν να εκθειάζουν την ομορφιά του υφάσματος και το κομψό ρούχο που δεν υπήρχε. 

Συχνά, η εξουσία αλλά και η κοινωνία συνολικά αρνείται να δει την πραγματικότητα. Στην Ελλάδα δεν έβλεπαν ότι η ανάπτυξη της χώρας τα προηγούμενα χρόνια στηριζόταν από τη δημόσια και ιδιωτική κατανάλωση και χρηματοδοτούνταν με χρέη. Δεν έβλεπαν ότι η απασχόληση παρέμεινε υψηλή, επειδή το Δημόσιο προσλάμβανε περισσότερους απ’ όσους χρειαζόταν. Το εμπορικό έλλειμμα ήταν πάνω από το 10% του ΑΕΠ και οι εύποροι πολίτες της μεσαίας τάξης απέφευγαν να πληρώνουν φόρους. Βέβαια στο παραμύθι, η παραπλάνηση του αυτοκράτορα δεν έγινε για ανιδιοτελείς σκοπούς. Οι δύο απατεώνες, που υποστήριξαν ότι θα υφάνουν το καταπληκτικό ύφασμα, ζήτησαν και πήραν χρήματα, χρυσό και μετάξια υψηλής ποιότητας, ώστε να υφάνουν. Κράτησαν τις πολύτιμες πρώτες ύλες και «ύφαιναν» μερόνυχτα το υποτιθέμενο ύφασμα.

Ανύπαρκτο «ύφασμα» παρέδωσαν και όλοι όσοι υποσχέθηκαν κομψά οράματα δικαιοσύνης και τις αξίες γρήγορης και εύκολης ευημερίας στην κοινωνία που μαγεύτηκε από τη λύση της μικρής προσπάθειας. Κανείς δεν ήθελε να θεωρηθεί βλάκας ή ανάξιος, αποκαλύπτοντας την αλήθεια που κατά βάθος γνώριζε.

Ο αυτοκράτορας του Αντερσεν είχε στελέχη. Εστειλε στους απατεώνες, όταν ακόμα «ύφαιναν», δύο έμπειρους και πιστούς υπουργούς να ελέγξουν πώς πάει το έργο. Κι αυτοί διαβεβαίωσαν τον αυτοκράτορα ότι το ύφασμα είναι καταπληκτικό, τα σχέδια μοναδικά. Είχαν πειστεί για τις μαγικές ιδιότητες του υφάσματος και δεν ήθελαν να χαρακτηριστούν βλάκες ή ακατάλληλοι για τις θέσεις τους.

Το ίδιο άλλωστε ίσχυε για τον αυτοκράτορα, που γυμνός, αλλά καμαρωτός, ξεκίνησε επικεφαλής της πομπής για να δείξει το νέο ρούχο στον λαό. Ούτε βλάκας θα ήταν ούτε ακατάλληλος για την υψηλή θέση.

Τα παραμύθια έχουν ευχάριστο τέλος. Ενα παιδί είπε την αλήθεια και επειδή η γνώση είναι μεταδοτική, κατάλαβαν όλοι, ακόμα και ο ματαιόδοξος αυτοκράτορας, ότι δεν υπήρχε μαγικό ύφασμα. Στην πράξη, δεν είναι εφικτή η εύκολη λύση. Ούτε θέλουμε να δούμε την πραγματικότητα. Κι όταν δεν υπάρχει εύκολη λύση, αρχίζει η σταδιακή εφαρμογή της δύσκολης.