Καλότυχοι εναντίον κακότυχων;

Από τον ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΟΥΣΗ

Πες μου Κύριε

έχω άλλη επιλογή

απ' το να ανεβοκατεβαίνω

αυτή την κυλιόμενη

αμφίσημη σκάλα

Ντ. Σιώτης, Πες μου Κύριε

Το έγκλημα ως πολυσυστατικό σύστημα με χωροχρονικές και άλλες διασυνδέσεις και συσχετίσεις μπορεί να μελετηθεί ποικιλόμορφα, αφού οι πηγές πληροφόρησης γι' αυτό είναι περισσότερες της μιας.

ΣΤΗΝ εγκληματογένεση όλα τα στοιχεία είναι ταυτόχρονα θετικά και αρνητικά (ή, καλύτερα, μπορεί να λειτουργήσουν κατά θετικό ή αρνητικό τρόπο), καθώς κρίσιμες παράμετροι παραμένουν η κατάσταση, οι συνθήκες, οι διαντιδράσεις· δηλαδή, μη προβλέψιμες (βιωμένες) ψυχικές συνιστώσες. Το σημείο συνάντησης της εγκληματικής τύχης και αντι-τύχης το βιώνει (ίσως χωρίς να το κατανοεί) μόνον ο εγκληματίας.

Η ΙΔΙΑ η ελευθερία της βούλησης -και η χρήση της την κρίσιμη στιγμή- συνιστά μια ιδιαίτερα μοναχική και τραυματική διαδικασία. Ο άνθρωπος, ώσπου να γίνει «ο μελλοντικός αφέντης του εαυτού του» και να πάψει να θέλει να σκοτώσει το «αλλιώτικο», πρέπει να συνηθίσει στην ιδέα «του δυνάμει τυχαίου εγκληματία».

ΕΤΣΙ θ' απελευθερωθεί και ο ίδιος από τα φαντάσματα του γεννημένου, αβελτίωτου και ανακατασκευάσιμου εγκληματία και θ' απεγκλωβίσει το ποινικοσωφρονιστικό σύστημα από τα τιμωρητικά του σύνδρομα.

ΕΑΝ μια αιτία μπορεί να παράξει δύο ή περισσότερα αποτελέσματα, εάν ο άνθρωπος (ο κάθε άνθρωπος) δεν μπορεί ν' αντιδράσει διαφορετικά από τον τρόπο που αντιδρά (εκτός εάν ο χαρακτήρας ή η κατάσταση ή και τα δύο ήσαν διαφορετικά), εάν η ηθική τάξη μπορεί να θεμελιωθεί μόνο στην ελευθερία των επιλογών (με δεδομένους όμως τους περιορισμούς λόγω καταστάσεων και συγκυρίας), τότε προέχει το να κατανοήσουμε (από το να τιμωρήσουμε) τον τρόπο που σκέφθηκε και έδρασε ο άνθρωπος-εγκληματίας. Κι εμείς, ως εγκληματολόγοι, πρέπει να προτείνουμε στην Πολιτεία και στην κοινωνία ν' αυξάνουν συνεχώς τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες των ανθρώπων ώστε το τυχαίο, η αντι-τύχη, να μην τους βρει αθωράκιστους και με μία μόνο διέξοδο: το έγκλημα. Στο νόμο των κινδύνων και των πιθανοτήτων καταστροφής πρέπει ν' απαντήσουμε με μια «κοινωνία διαρκούς βλέμματος», με την έννοια της ενδυνάμωσης της κοινότητας που πραγματικά ενδιαφέρεται για την τύχη των μελών της (έστω κι αν αυτή συχνά παίρνει τη μορφή της ατυχίας).

ΥΓ.: Αυτά τα γράφω γιατί πολλοί πιστεύουν ακόμα ότι ορισμένοι άνθρωποι έχουν προδιάθεση στο έγκλημα, ενώ άλλοι είναι πλήρως θωρακισμένοι.  

Επειδή εν μέσω οικονομικής, κοινωνικής και αξιακής κρίσης σχετικοποιείται η υπακοή/ανυπακοή στο νόμο, καλά θα ήταν να ξαναδιαβάσουμε με μεγαλύτερη προσοχή το κοινωνικό μας συμβόλαιο.

www.giannispanousis.gr