Βρετανοί και Κύπρος / Ενδοκυπριακή λύση, έτος 1979!

Της Φανούλας Αργυρού

ΜΕΡΟΣ Ε’

Όπως γράφαμε στο μερος Δ, ο Ντενκτάς ζητούσε συμφωνία στη βάση συνεταιρισμού από το 1980. Παράλληλα, οι Τούρκοι απέφευγαν να προσδιορίσουν τι ακριβώς σημαίνει διζωνική, ενώ στην ελληνική πλευρά επικρατούσε μεγάλη αμφισβήτηση στο πρόσωπο και στους χειρισμούς του Προέδρου Σπύρου Κυπριανού.

Στις 21 Απριλίου 1980, ο Γλ. Κληρίδης συναντήθηκε στο σπίτι του Βρετ. Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία με τον Sir Ian Gilmour, στην παρουσία του Υπ. Αρμοστή κ. Ρόουτς και του κ. T. L.A. Daunt (ανώτερου αξιωματούχου του Φ.Ο., που τον συνόδευε). Ο κ. Κληρίδης είπε ότι η εντύπωση που είχε από συνομιλίες που είχε με τον κ. Κακατέι, (πρώην ψευδοπρωθυπουργό του ψευδοκράτους που πέθανε στις 3.4.1984), οι συνομιλίες μπορούσαν να επαναρχίσουν, νοουμένου ότι ξεπερνούσαν το πρόβλημα της χρησιμοποίησης των λέξεων «διζωνική» και «δι-περιφερειακή». Είχε συζητήσει, είπε, με τον κ. Κακατέι μια φόρμουλα στις γραμμές «Επιδιώκουμε μιαν ανεξάρτητη, αδέσμευτη, δικοινοτική ομόσπονδη Δημοκρατία, η οποία εξωτερικώς θα έχει μια προσωπικότητα, αλλά εσωτερικώς θα αποτελείται από δύο κράτη, τα οποία θα ασκούν έλεγχο στις δικές τους περιοχές, με τους όρους ενός ομόσπονδου συντάγματος».

Όσον αφορά ψηφίσματα του ΟΗΕ, ο κ. Κληρίδης είχε εισηγηθεί την αναφορά μόνο σε ένα, εκείνο της Γ. Συνέλευσης το 1974 (3212), το οποίο ψήφισαν τόσο η Κύπρος όσο και η Τουρκία. Ο κ. Κακατέι βρήκε τις εισηγήσεις ελκυστικές και υποσχέθηκε να τις μεταφέρει στον Ντενκτάς. Συζητώντας το τουρκικό αίτημα για διζωνική, ο κ. Κληρίδης είπε ότι το Εθνικό Συμβούλιο υπό τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο είχε δεχθεί τη διζωνική λύση, όμως οι ερμηνείες του Σοϊζάλ, που ήλθαν μετά, απορρίφθηκαν από την ελληνοκυπριακή πλευρά...

Τον Ιούνιο του 1980 ο Πέρες Ντε Κουεγιάρ (βοηθός του Γ.Γ. του ΟΗΕ για πολιτικές υποθέσεις) επισκέφθηκε το Λονδίνο, την Άγκυρα, την Αθήνα και τη Λευκωσία. Στην Άγκυρα ο Τούρκος ΥΠΕΞ Ερκμέν του τόνισε ότι δεν πρέπει να επιρρίπτονται ευθύνες στους Τουρκοκυπρίους για την αποτυχία των συνομιλιών και ότι οι αρχές για την ασφάλεια και διζωνικότητα ήταν η βάση, αν ήταν να επιτύχουν οι συνομιλίες.

Οι Βρετανοί πίσω από τον Γκόμπι

Όταν το 1980 έκανε την εμφάνισή του ο Hugo Gobbi, ως απεσταλμένος του Γ.Γ. του ΟΗΕ στην Κύπρο, ο τελευταίος δεν καθοδηγείτο από τους ανωτέρους του στη Νέα Υόρκη ή τους Αμερικανούς, αλλά απευθείας από τους Βρετανούς. Συμφωνούσαν με τον Κουεγιάρ ότι δεν ανέμεναν εκπλήξεις με τη νέα ομάδα του Κυπριανού και γενικά η απαλή και αφιλόδοξη προσέγγιση του Ντε Κουεγιάρ φαινόταν η σωστή πορεία. Ο Γκόμπι έπρεπε να έχει ελεύθερο χέρι. Ουσιαστικά ο Γκόμπι γι’ αυτούς ήταν μια καλή ευκαιρία να παίξουν με το χρόνο, όμως, υπό τη δική τους επίβλεψη και κηδεμονία, όπως φανερώνεται από την πιο κάτω αναφορά.

Στις 12 Δεκεμβρίου 1980, ο Ύπ. Αρμοστής στη Λευκωσία ειδοποίησε το Νότιο Τμήμα Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Φόρεϊν Όφις ότι εκείνος ήταν που έγραψε το έγγραφο του Γκόμπι για τις ενδοκοινοτικές συνομιλίες και ότι ο τελευταίος του είπε ότι θα το υιοθετούσε ως «δικό του έγγραφο». Απάντηση της ίδιας ημέρας προς τον Υπ. Αρμοστή P. A. Rhodes, από τον ανώτερο αξιωματούχο για το Κυπριακό κ. T. L.A. Daunt τόνιζε: «... Σίγουρα χρειάζεται, και είναι αρκετά λογικός να το καταλάβει ότι χρειάζεται, έμπειρο τρίτο πρόσωπο για συμβουλή. Παρά τους κινδύνους τόσο για μας όσο και για τον ίδιο να γνωστοποιηθεί ο ρόλος σας, αξίζουν να τους πάρουμε... Αναγκαίο μέρος της πολιτικής μας όλα αυτά τα χρόνια είναι να είμαστε κοντά στους συνεταίρους μας, και ειδικά στους Αμερικανούς. Λίγα μπορεί να καταφέρει η βρετανική κυβέρνηση από μόνη της - και βρεθήκαμε σε δυσκολίες όταν υπήρξαν διαφορές μεταξύ μας και των Αμερικανών αφενός, και των Γάλλων και Γερμανών αφετέρου. Υπό τας σημερινάς περιστάσεις, υπολογίζω και ελπίζω να μπορέσετε, να συνεχίσετε το ρόλο σας ως εμπιστευτικός σύμβουλος του Γκόμπι...». Το Λονδίνο συνέστησε όπως ενημερωθεί μάλλον ο Αμερικανός πρέσβης, αλλά παραμείνουν απληροφόρητες οι πρεσβείες της Γαλλίας και Γερμανίας...

Ελληνοκυπριακές προτάσεις

Στη συνάντηση της 24ης Σεπτεμβρίου 1980, των ενδοκοινοτικών συνομιλιών, η ελληνοκυπριακή πλευρά πρότεινε τα εξής μέτρα καλής θέλησης. Οι εισηγήσεις του κ. Ιωαννίδη χωρίζονταν σε δύο μέρη, σε προτάσεις οφέλη προς τους Τ/κυπρίους και προτάσεις οφέλη προς τους Ε/κυπρίους.

Ο κ. Ιωαννίδης ζήτησε από τους Τουρκοκυπρίους τα ακόλουθα, ως ένδειξη καλής θέλησης:

1) Διάφορα μέτρα για διευκόλυνση των εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων στην Καρπασία, για ελευθερία διακίνησης, ελευθερία επισκέψεων προς και από τα κατεχόμενα, και επαναλειτουργία του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου.

2) Ίδρυση επιτροπής για τη διερεύνηση της τύχης των αγνοουμένων που προβλεπόταν από τη συμφωνία της 19ης Μαΐου 1979, μεταξύ Κυπριανού και Ντενκτάς.

3) Αποδοχή από τους Τουρκοκυπρίους μόνιμης αποστολής της ΟΥΝΕΣΚΟ για την προστασία των αρχαιοτήτων στα κατεχόμενα.

4) Να δώσουν οι Τουρκοκύπριοι στοιχεία για την ιδιοκτησία γης στα κατεχόμενα, γεννήσεις και θανάτους και τραπεζικές καταστάσεις σε σχέση με πρώην Ελληνοκύπριους κατοίκους στα κατεχόμενα.

5) Επαναλειτουργία του δρόμου Λευκωσίας/Λάρνακας και

6) Επιστροφή στην Τουρκία όλων των Τούρκων εποίκων, οι οποίοι, είπε ο κ. Ιωαννίδης, αποτελούν κύριο σοβαρό εμπόδιο στη δικοινοτική διευθέτηση.

Εις αντάλλαγμα η πλευρά μας προσέφερε:

1) Να πληρώνει η Κυπριακή Δημοκρατία σύνταξη σε Τουρκοκυπρίους και άλλα επιδόματα κοινωνικών ασφαλίσεων, για τα οποία οι Τουρκοκύπριοι είχαν πληρώσει συνδρομές.

2) Εργοδότηση Τουρκοκυπρίων στο νότο.

3) Ενθάρρυνση επαφών μεταξύ επαγγελματικών οργανώσεων αμφοτέρων των πλευρών.

4) Θέσεις προς Τουρκοκυπρίους σε ιδρύματα στο νότο, όπως το Ανώτερο Τεχνολογικό Ινστιτούτο, την Αγγλική Σχολή, τη Σχολή Τυφλών. Τούρκοι δάσκαλοι να επανδρώνουν μαθήματα Τουρκικής σε ελληνοκυπριακά ιδρύματα.

5) Ταμείο ανάπτυξης που να προνοεί δάνεια και χορηγίες προς τους Τουρκοκυπρίους στον τομέα της βιομηχανίας

6) Συνεργασία στον τομέα γεωργίας

7) Συνεργασία στον τομέα πυρκαγιών

Μεταξύ των προσφορών του κ. Ιωαννίδη να επισημανθεί ότι ήταν και η συνεργασία και ανάπτυξη και συντήρηση των δικτύων Ηλεκτρισμού και Τηλεπικοινωνιών στα κατεχόμενα, η αύξηση της χρήσης από τους Τουρκοκυπρίους του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας για περιπτώσεις που δεν υπήρχαν διευκολύνσεις στα κατεχόμενα και αν χρειαζόταν και δωρεάν επισκέψεις Ελληνοκυπρίων γιατρών στα κατεχόμενα, εκπαίδευση Τουρκοκυπρίων νοσοκόμων και νοσοκομειακού τεχνικού προσωπικού στις ελεύθερες περιοχές.

Σύμφωνα με τη βρετανική Υπ. Αρμοστεία, οι πρώτες 4 προτάσεις ήσαν ίδιες με εκείνες που πρότεινε ο Κυπριανού στις 14 Ιανουαρίου και ότι αμφότερες οι πλευρές είχαν διαφορετική άποψη «καλής θέλησης». Οι Τουρκοκύπριοι αναζητούσαν πρακτικές παραχωρήσεις για αναγνώριση, δίχως να δίνουν τίποτα για επαφές μεταξύ των δύο κοινοτήτων αφενός και οι Ελληνοκύπριοι κοιτούσαν για λύσεις στα μικρότερα θέματα αφετέρου.

Λύση από τους Κυπρίους το 1979!

Σε σημείωμα του Φόρεϊν Όφις, ημερ. 2 Ιουλίου 1980, τονίζεται γι' ακόμα μια φορά ότι «η άποψη της βρετανικής κυβέρνησης πάντοτε ήταν πως μια διευθέτηση στην Κύπρο πρέπει να τύχει διαπραγμάτευσης απευθείας μεταξύ των δύο κοινοτήτων... Γι΄αυτόν το λόγο η Βρετανία έδωσε την πλήρη υποστήριξή της στην ιδέα των ενδοκοινοτικών διαπραγματεύσεων κάτω από την αιγίδα του Γ.Γ. του ΟΗΕ και αρνείται εισηγήσεις να αναλάβει πρωτοβουλία δική της, που θα παραβίαζε τις προσπάθειες του Δρα Βάλτχαϊμ».

Στην ίδια αναφορά το Φόρεϊν Όφις τονίζει απροκάλυπτα ότι αυτός ήταν και ο στόχος στην εξασφάλιση των δεύτερων κατευθυντηρίων γραμμών μεταξύ Κυπριανού και Ντενκτάς στις 19 Μαΐου 1979, μετά την αποτυχία της αποδοχής το Νοέμβριο του 1978 του βρετανο-αμερικανο-καναδικού σχεδίου.

Διγλωσσία Μιχαηλίδη-Ρολάνδη προς Βρετανούς

Στις 25 Νοεμβρίου 1980, ο Αλέκος Μιχαηλίδης, ως πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, είχε συνάντηση με τη Βρετανίδα πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ. Ο κ. Μιχαηλίδης είπε στην πρωθυπουργό ότι οι συνομιλίες υπό την αιγίδα των Η. Εθνών δεν θα είχαν αποτέλεσμα. Οι Τουρκοκύπριοι δε ήσαν έτοιμοι για λύση. Έπρεπε να υπάρξει παράλληλη διπλωματική δραστηριότητα. Αν συνεχιζόταν η κατάσταση για ακόμα πέντε χρόνια, η διαφορά μεταξύ των δύο πλευρών θα ήταν αγεφύρωτη. Όμως η διχοτόμηση δεν ήταν αποδεκτή. Ο κ. Μιχαηλίδης δεν διασαφήνισε τι εννοούσε με παράλληλη διπλωματική δραστηριότητα, όμως πίστευε, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν στην καλύτερη θέση να βοηθήσει υποστηριζόμενο από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και τις ΗΠΑ, στην προσπάθεια να «τονιστούν τα βασικά στο πρόβλημα». Η κ. Θάτσερ δεν απάντησε στο θέμα αυτό, παρά μόνο ότι η στρατηγική σημασία της Κύπρου επέβαλλε μια γρήγορη λύση.

Την ίδια μέρα (25.11.2010), ο Υπ. Εξωτερικών της Κύπρου Νίκος Ρολάνδης είχε συνάντηση με τον Υπ. Εξωτερικών της Βρετανίας λόρδο Carrington. Ο κ. Ρολάνδης κατ' αρχήν είπε ότι η συμφωνία μεταξύ ΕΟΚ/Κύπρου (που μόλις είχε επιτευχθεί) δεν ήταν ακριβώς εκείνο που ανέμενε, αλλά ήταν ενθαρρυντικό βήμα... Το κλίμα στις ενδοκοινοτικές συνομιλίες ήταν πολύ καλό... Η ατμόσφαιρα μεταξύ των δυο κοινοτήτων είχε κάνει πρόοδο... Ο Ρολάνδης, γράφει σχετική αναφορά, συμφώνησε με τον λόρδο Κάρινγτον ότι ο Τουρκμέν (Τούρκος ΥΠΕΞ) ήταν μετριοπαθής και ίσως να είχαν κάποια αποτελέσματα. Οι συνομιλίες επικεντρώνονταν στο θέμα του Βαρωσιού και των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης... Στο συνταγματικό ο Ρολάνδης είπε ότι οι Τούρκοι απαιτούσαν ισότητα. Οι Ελληνοκύπριοι στο συνταγματικό σκέφτονταν μεταξύ ομοσπονδίας και ενιαίου κράτους. Οι Τούρκοι πάνω σε συνομόσπονδες γραμμές. Δεν απέκλειε συμβιβασμό, αν οι Τούρκοι μπορούσαν να μετακινηθούν...

========================

Cyprus Action Network of America (CANA)

2578 Broadway #132

New York, NY 10025

New York: Tel. 917-699-9935

Email: cana@cyprusactionnetwork.org

www.cyprusactionnetwork.org

========================