Ιστορίες «τρέλας» του Δημοσίου

Οι ελεγκτές διαπιστώνουν ότι ένα τιμολόγιο χρειάζεται ένα χρόνο για να φτάσει στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους

Του Λεωνιδα Στεργιου

Ιστορίες για... κλάματα διηγούνται τα στελέχη της τρόικας για τις τριτοκοσμικές καταστάσεις που αντιμετώπισαν τους τελευταίους έξι μήνες στις διάφορες δημόσιες υπηρεσίες, υπουργεία και οργανισμούς που επισκέφθηκαν.

Η γραφειοκρατία και η αχρησία πανάκριβων ηλεκτρονικών συστημάτων που έχουν πληρώσει οι Ελληνες φορολογούμενοι είναι μερικές μόνο διαπιστώσεις για τις αιτίες που δημιουργούν «μαύρες τρύπες», ελλείμματα και έλλειψη διαφάνειας στις πληρωμές του Δημοσίου.

Ισως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών και ειδικότερα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, όπου το πιο σύγχρονο εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι το... φαξ. Κι αυτό μολονότι ο Ελληνας φορολογούμενος έχει πληρώσει από το 2003 το ηλεκτρονικό σύστημα ΕΥΔΗΜΟΣ, το οποίο ουσιαστικά βρίσκεται σε αχρησία.

Ιστορία 1η: «ο κωδικός»

Το πρώτο που ήθελαν να μάθουν τα στελέχη της τρόικας ήταν το πώς καταρτίζεται ένας προϋπολογισμός και στη συνέχεια το πώς ελέγχεται η εκτέλεσή του. Τι διαπίστωσαν λοιπόν; Ο προϋπολογισμός καταρτίζεται από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους βάσει κωδικών για τις δαπάνες (π.χ. κωδικός για δαπάνη που αφορά πληρωμή χαρτικών). Στη συνέχεια ψηφίζεται από τη Βουλή, αφού γίνουν κάποιες προσαρμογές. Το πώς γίνονται αυτές οι «προσαρμογές» και ποιοι είναι οι κανόνες που ακολουθούνται, τα στελέχη της τρόικας δεν τους κατάλαβαν. Μιλούν για «αδιαφανείς διαδικασίες».

Ιστορία 2: «το τιμολόγιο»

Πώς εκτελείται ο προϋπολογισμός και πώς ελέγχεται; «Ολα ακολουθούν την τυπική διαδικασία, αλλά στο τέλος κάπου χάνεται σχεδόν το 40% της ουσίας», λέγεται αρμοδίως και εξηγείται: Κάθε κωδικός αντιστοιχεί σε μία γραμμή που περιλαμβάνει τα εξής «κουτάκια»: Ετος, Φορέας (υπουργείο, δημόσια επιχείρηση κ.λπ.), Κωδικός Δαπάνης, Προμηθευτής/Πιστωτής, Αριθμός Πρωτοκόλλου, Αριθμός Τιμολογίου και Ποσό. Μόλις γίνει μία δαπάνη, συμπληρώνονται τα πρώτα τρία «κουτάκια» και μόλις γίνει η πληρωμή συμπληρώνονται τα υπόλοιπα και επισυνάπτεται το αντίστοιχο τιμολόγιο.

Μέχρι εδώ όλα καλά. Το πρόβλημα ξεκινάει από τη στιγμή που ακολουθείται μια τυπική και χειροκίνητη διαδικασία που έχει στόχο να «συμπληρωθούν τα κουτάκια», χωρίς να ελέγχεται η ουσία. Επίσης, η διαδικασία αυτή είναι τόσο γραφειοκρατική και βραδεία που μπορεί να περάσουν μήνες μέχρι να ενημερωθεί το Γενικό Λογιστήριο για ένα τιμολόγιο που εκδόθηκε και πληρώθηκε από άλλη υπηρεσία.

Ιστορία 3: «στο συρτάρι»

Πόσο καιρό παίρνει για να φτάσει ένα τιμολόγιο από μία υπηρεσία στο Γενικό Λογιστήριο; Εναν χρόνο ή και περισσότερο! Οι διάφορες υπηρεσίες της κεντρικής κυβέρνησης (υπουργεία κ.λπ.) μπορούν να κρατούν στα συρτάρια τους τα τιμολόγια που έχουν κόψει μέχρι ένα έτος. Ετσι, η μηνιαία παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού είναι αδύνατη και τα στοιχεία που ανακοινώνονται δεν αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα.

Πόσο καιρό μπορεί να κρατήσει ένα ασφαλιστικό ταμείο στα συρτάρια του ένα τιμολόγιο μέχρι να το στείλει στο Γενικό Λογιστήριο; Οσο θέλει! «Αυτό δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα για τον έλεγχο των δαπανών και γι’ αυτό εμφανίζεται το χρέος μικρότερο από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, με την περίπτωση του ΟΠΑΔ (ταμείο ασφάλισης δημοσίων υπαλλήλων) όπου κάθε τόσο ανακαλύπτονται οφειλές».

Οι περιπέτειες του κακότυχου «Εύδημου»

Οι υπηρεσίες του Γενικού Λογιστηρίου και άλλες δημόσιες υπηρεσίες φαίνεται ότι «περιφρονούν» την ύπαρξη του ΕΥΔΗΜΟΥ και προτιμούν παραδοσιακές μεθόδους για τη συλλογή στοιχείων, όπως είναι η αλληλογραφία και στην καλύτερη περίπτωση το φαξ. Κι αυτό μολονότι υπάρχει εισήγηση από τον Νοέμβριο του 2009, από την αρμόδια διεύθυνση του Γενικού Λογιστηρίου (υπεύθυνη για τη μηχανογράφηση), σύμφωνα με την οποία η αποτελεσματική χρήση του συστήματος ΕΥΔΗΜΟΣ θα οδηγούσε την αποτελεσματικότητα ελέγχου των δαπανών στο 85%. Σήμερα φτάνει μέχρι το 60%.

Καθώς δεν υπάρχει αποτελεσματικός έλεγχος των δαπανών, ξαφνικά, το Γενικό Λογιστήριο και το υπουργείο Οικονομικών καλούνται κάθε τόσο να πληρώνουν διάφορα χρέη που ανακαλύπτονται μία στον έναν και μια στον άλλον φορέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν οι οφειλές ύψους 2,6 δισ. ευρώ των νοσοκομείων που αφορούσαν το 2005!

Τυπολατρία

Τα στελέχη της τρόικας διαπίστωσαν ότι:

Πρώτον, κανείς στην πραγματικότητα δεν είναι υπόλογος για την καθυστέρηση στην ενημέρωση του Γενικού Λογιστηρίου για π. χ. την έκδοση ενός τιμολογίου.

Δεύτερον, ο έλεγχος όλης της διαδικασίας (από την έγκριση της δαπάνης μέχρι την πληρωμή) είναι τυπικός και όχι ουσιαστικός.

Τρίτον, η τυπική και χειρωνακτική διαδικασία καταγράφει μόνο συνολικά ποσά (π. χ. φάρμακα αξίας 250 ευρώ). Ετσι, δεν υπάρχουν άμεσα διαθέσιμες λεπτομέρειες της δαπάνης για έλεγχο.

Τέταρτον, δεν τιμωρείται κανείς, ούτε λαμβάνονται μέτρα πρόληψης και καταστολής. Υπάρχουν παραδείγματα τόσο για καθυστερήσεις στην αποστολή τιμολογίων όσο και για την αναποτελεσματική ή κοστοβόρα χρήση μηχανογραφικών συστημάτων. Παράδειγμα αποτελεί το μηχανογραφικό σύστημα του ΙΚΑ που αντί να κοστίσει 3 εκατ. ευρώ, τελικά κόστισε 100 εκατ. ευρώ, διαπιστώνουν με έκπληξη οι ελεγκτές της τρόικας.

Το ηλεκτρονικό σύστημα ΕΥΔΗΜΟΣ ξεκίνησε θεωρητικά να λειτουργεί από το 2003 και το 2009 είχε φτάσει στο σημείο να συνδέει ηλεκτρονικά όλες τις υπηρεσίες, τα υπουργεία και τις ΔΟΥ με το Γενικό Λογιστήριο. Η πρώτη εφαρμογή έγινε με το ταμείο ΟΠΑΔ, όπου σήμερα με το πάτημα ενός κουμπιού οι ελεγκτές πήραν αμέσως στοιχεία σε ημερήσια βάση για τις ιατρικές συνταγές που είχαν εκδοθεί, που είχαν εκτελεσθεί ή ακυρωθεί, τα ποσά που είχαν πληρωθεί κ. λπ.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ