Ισως αδίκησα τις μπανανίες.

Aρθρο εξαιρετικο (Συνέχεια της "Μπανανίας της διπλανης πόρτας")

Του NICHOLAS D. KRISTOF / THE NEW YORK TIMES

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα πρόσβαλα κάποιους αναγνώστες με ένα άρθρο που υπαινισσόταν ότι αν θέλετε να δείτε ληστρική ανισότητα σε εισοδήματα δεν χρειάζεται πλέον να πάτε σε μια μπανανία, μπορείτε να ρίξετε μια ματιά γύρω σας, στις ΗΠΑ.

Αυτό που ήθελα να πω ήταν ότι σήμερα οι πιο πλούσιοι της πλουτοκρατίας ελέγχουν ουσιαστικά μεγαλύτερο μέρος της πίτας στις ΗΠΑ παρά σε ιστορικώς ασταθείς χώρες όπως η Νικαράγουα, η Βενεζουέλα και η Γουιάνα.

Αλλά υπήρξαν αναγνώστες που διαμαρτυρήθηκαν ότι η θέση μου ήταν εύκολη και άδικη, και αφού ξαναέριξα μια ματιά στα στοιχεία ομολογώ με λύπη μου ότι έχουν κάποιο δίκιο.

Σωστά: Ισως αδίκησα τις μπανανίες.

Βλέπετε, κάποιοι Λατινοαμερικανοί αγανάκτησαν με μια σύγκριση που στα μάτια τους ήταν προσβλητική και επιζήμια. Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες η Λατινική Αμερική έχει ωριμάσει και έχει αποκτήσει περισσότερη ισότητατην ώρα που η αναδιανομή στις ΗΠΑ γινόταν όλο και πιο άνιση.

Η καλύτερη σειρά από στοιχεία που μπόρεσα να βρω είναι για την Αργεντινή. Στη δεκαετία του ΄40 το πλουσιότερο 1% ήλεγχε περισσότερο από το 20% των εισοδημάτων.

Από τότε οι ρόλοι αντιστράφηκαν. Το μερίδιο που ελέγχεται από το πλουσιότερο 1% στην Αργεντινή έχει μειωθεί σε κάτι περισσότερο από 15%. Στο μεταξύ, η ανισότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει εκτοξευτεί σε επίπεδα συγκρίσιμα με εκείνα της Αργεντινής πριν από έξι δεκαετίες - το 1% ήλεγχε το 24% των αμερικανικών εισοδημάτων το 2007.

Σε καιρούς τέτοιας συγκλονιστικής ανισότητας πρέπει το Κογκρέσο να θέτει ως προτεραιότητα δαπάνες 700 δισ. δολ. για την επέκταση της μείωσης της φορολογίας του Μπους σε εκείνους με εισοδήματα άνω των 250.000 δολ. τον χρόνο; Ή μήπως πρέπει να επεκτείνει τα επιδόματα ανεργίας σε Αμερικανούς που θα τα χάσουν από τις αρχές του άλλου μήνα;

Ενας τρόπος να εξετάσουμε αυτή την απόφαση είναι να βάλουμε στην άκρη κάθε σκέψη περί ηθικής και να κοιτάξουμε απλώς πού θα πιάσουν περισσότερο τόπο για να ξαναβάλουν μπρος την οικονομία τα δολάρια από τους φόρους.

Εκεί το συμπέρασμα είναι σαφές: Δίνεις μεγαλύτερη ώθηση στην οικονομία με λεφτά στα χέρια των ανέργων, επειδή θα τα ξοδέψουν αμέσως.

Αντιθέτως, η βασική οικονομική θεωρία και η πρόσφατη ιστορία δείχνουν ότι οι φοροαπαλλαγές για τους πλουσίους είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικές ως προς τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Επί παραδείγματι, οι Ρεπουμπλικανοί θα προσέφεραν στο πλουσιότερο 0,1% των Αμερικανών φοροαπαλλαγές που ανέρχονται κατά μέσον όρο σε 370.000 δολάρια. Υπάρχει κάποιος που να πιστεύει πραγματικά ότι αυτοί οι φορολογούμενοι θα τρέξουν να αγοράσουν Πόρσε και θαλαμηγούς, θα φτιάξουν νέες επιχειρήσεις ή θα προσλάβουν περισσότερους σοφέρ;

Αντιθέτως, έρευνα που έγινε για λογαριασμό του υπουργείου Εργασίας επί κυβερνήσεως Μπους δείχνει σαφώς ότι τα επιδόματα ανεργίας δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας επειδή αυτά τα χρήματα ξοδεύονται αμέσως. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι η ύφεση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα θα ήταν κατά 18% χειρότερη χωρίς τα επιδόματα προς τους ανέργους και ότι αυτές οι δαπάνες διέσωζαν 1,6 εκατ. θέσεις εργασίας κάθε τρίμηνο.

Αλλά υπάρχει και ένα μεγαλύτερο ερώτημα: Τι είδους χώρα φιλοδοξούμε να είμαστε; Θα θέλαμε πραγματικά να γίνουμε το είδος της πλουτοκρατίας όπου το πλουσιότερο 1% κατέχει περισσότερη καθαρή αξία από το υπόλοιπο 90%;

Ουπς! Αυτό συμβαίνει ήδη. Το πλουσιότερο 1% των Αμερικανών κατέχει 34% της καθαρής αξίας του ιδιωτικού τομέα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Οικονομικής Πολιτικής στην Ουάσιγκτον. Το υπόλοιπο 90% κατέχει μόλις 29%.

Αυτό σημαίνει επίσης ότι το πλουσιότερο 10% ελέγχει περισσότερο από το 70% της συνολικής καθαρής αξίας.

Ο Εμάνουελ Σάεζ, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, και ένας από τους κορυφαίους ειδικούς σε ζητήματα ανισότητας παγκοσμίως, σημειώνει ότι στο μεγαλύτερο μέρος της αμερικανικής ιστορίας υπήρχε σημαντικά μεγαλύτερη ισότητα στη διανομή του εισοδήματος απ΄ ό,τι σήμερα. Και άλλες καπιταλιστικές χώρες δεν μαστίζονται από ανισότητες τόσο μεγάλες όσο οι δικές μας. «Αύξηση στην ανισότητα υπήρξε στις περισσότερες βιομηχανοποιημένες χώρες, αλλά όχι τόσο ακραία όσο στις ΗΠΑ», είπε ο καθηγητής Σάεζ.

Τρομάζω από αυτό το αυξανόμενο χάσμα του πλούτου στις ΗΠΑ, επειδή στα ταξίδια μου βλέπω τι συμβαίνει σε δυσλειτουργικές χώρες όπου οι πλούσιοι δεν νοιάζονται παρά μόνο για τον εαυτό τους. Το αποτέλεσμα είναι έθνη χωρίς κοινωνική συνοχή ή αίσθηση εθνικής ενότητας. Η τεράστια συγκέντρωση πλούτου στα χέρια λίγων διαβρώνει την ψυχή όλων των εθνών.

Και μετά βλέπω μέλη του Κογκρέσου, στην ίδια μου τη χώρα, να ισχυρίζονται ότι θα ήταν οικονομικώς ανεύθυνο να επεκτείνουμε τα επιδόματα ανεργίας στη διάρκεια μιας τρομερής ύφεσης, και να επιμένουν στις φοροαπαλλαγές των 370.000 δολαρίων για τους πλουσιότερους Αμερικανούς.

Δεν ξέρω αν αυτό μας κάνει δημοκρατία της μπανανίας ή δημοκρατία του hedge fund (σ.σ.: κερδοσκοπικά κεφάλαια), αλλά είναι κάτι ανθυγιεινό για κάθε Δημοκρατία.