Το κοινωνικό επιχειρείν

Tης Ειρηνης Φαφαλιου

(Επίκουρος καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πειραιώς)

Η τρέχουσα δημοσιονομική κρίση, το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και οι επερχόμενες σαρωτικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της ελληνικής οικονομίας ίσως επιτρέψουν στη νέα γενιά να πάρει την τύχη στα χέρια της, να αξιοποιήσει τον δυναμισμό της και να κατακτήσει τους στόχους της πολύ πιο αποδοτικά και αποτελεσματικά απ’ ό,τι επέτρεπε μέχρι σήμερα η ατομικιστική κοινωνία της Μεταπολίτευσης.

Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτό, οφείλουμε τα Μέσα, οι δάσκαλοι, οι πολιτικοί, καθώς και όλοι οι άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενοι, αντί να περιοριζόμαστε μόνο σε διαπιστώσεις και αφορισμούς, να αναδείξουμε νέους ορίζοντες δράσης της νεολαίας, πέραν των συμβατικών τομέων της οικονομίας.

Ενας τέτοιος εναλλακτικός τομέας απασχόλησης των νέων είναι ο τομέας της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.

Δυστυχώς, ο όρος δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα γνωστός στην Ελλάδα. Εντελώς εσφαλμένα, τις περισσότερες φορές η έννοια που αποδίδεται στον κοινωνικό επιχειρηματία συνδέεται με την προσφορά άμισθης εργασίας και με προσπάθειες που λειτουργούν ενάντια στις δυνάμεις της αγοράς.

Ωστόσο, πρακτικά, η κοινωνική επιχειρηματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα ιδιωτικό εγχείρημα που, συνήθως μέσω καινοτομικών προτάσεων, ασχολείται με άμεσα κοινωνικά προβλήματα. Με άλλα λόγια, η κοινωνική επιχειρηματικότητα υποκινείται κυρίως από το κοινωνικό όφελος και, κατά κανόνα, λειτουργεί «μαζί» με τις δυνάμεις τις αγοράς. Οι κοινωνικοί επιχειρηματίες «συνδυάζουν τις καινοτομίες, την επιχειρηματικότητα και τον κοινωνικό σκοπό και επιδιώκουν να είναι οικονομικά βιώσιμοι με τη δημιουργία εσόδων από τις εμπορικές τους συναλλαγές». Παράλληλα, φαίνεται «να δίνουν όλο και πιο μεγάλη προσοχή στα σημάδια της αγοράς χωρίς να χάνουν την οπτική επαφή με τη βασική τους αποστολή, με στόχο να εξισορροπήσουν κατά κάποιο τρόπο τις ηθικές επιταγές και τα κίνητρα κέρδους».

Οι Ελληνες, παρά το «επιχειρηματικό μας δαιμόνιο» και τη γνωστή ικανότητά μας να επιβιώνουμε σε έκρυθμες καταστάσεις, διακρινόμαστε παράλληλα και από μια εμμονή σε κλασικές επαγγελματικές επιλογές, ενώ δεν είμαστε και τόσο κατάλληλα εκπαιδευμένοι ως κοινωνία ώστε να δεχόμαστε αυτονόητες φυσικές εξελίξεις. Η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας ή των υπηρεσιών φροντίδας υγείας καθώς και οι ατελείς λειτουργίες και η διαφθορά του κρατικού μηχανισμού, καθώς και το μικρό μέγεθος του ιδιωτικού παραγωγικού τομέα, ήταν εμφανές ότι, αργά ή γρήγορα, θα δημιουργούσαν προβλήματα στην ελληνική κοινωνία. Η μέχρι σήμερα εμπειρία μάς έχει δείξει ότι τέτοιου τύπου συνεχιζόμενα προβλήματα, στην καλύτερη των περιπτώσεων, συνοδεύονται από απαξίωση δεξιοτήτων, χάσιμο θέσεων εργασίας και επώδυνες ανατροπές στην ποιότητα ζωής, ιδιαίτερα των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.

Τώρα που το «όνειρο» προσφυγής στο καταφύγιο του Δημοσίου κατέρρευσε και το ιδιωτικό, συμβατικό επιχειρείν ζει τον δικό του γολγοθά, οι νέοι αξίζει να διερευνήσουν την ανάληψη ρίσκου στο πλαίσιο του κοινωνικού επιχειρείν. Εφαρμόζοντας στην αγορά ιδέες που είναι αφιερωμένες στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων, στην εξυπηρέτηση των μη ευνοημένων και στην παροχή κοινωνικά σημαντικών αγαθών, όπως στον τομέα του πολιτισμού, της παιδείας, των υπηρεσιών στο Ιντερνετ κ.λπ., τα οποία –κατά την κρίση τους– δεν παρέχονταν με επαρκή τρόπο από δημόσιους φορείς ή ιδιωτικές αγορές, οι νέοι μπορεί να μετατρέψουν την κρίση σε ευκαιρία.

Το μέλλον μπορεί να βρίσκεται και στην κοινωνική επιχειρηματικότητα!