"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


ΤΟΥΡΚΙΑ: Η ανέφικτη "κοινωνική συμφιλίωση"

Tου Κώστα Ράπτη

Αφήνοντας τη γενέτειρά του για να μεταβεί στην Άγκυρα και να εκφωνήσει την επινίκια ομιλία του ο Tayyip Erdoğan έκανε μια στάση στο τέμενος του Eyup, τέταρτο ιερότερο τόπο του Ισλάμ, όπου είναι θαμμένος ο ομώνυμος σύντροφος του Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος έχασε τη ζωή του κατά την αραβική πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. 

Το εν λόγω τέμενος αποτελούσε τον τόπο όπου έσπευσαν να προσευχηθούν οι Οθωμανοί σουλτάνοι ευθύς μετά την ανάρρησή τους στον θρόνο –και το γεγονός ότι ο Erdoğan αποτελεί κοσμικό, και μάλιστα αιρετό, άρχοντα δεν αναιρεί σε τίποτε τον μοναρχικό συμβολισμό της κίνησής του, τόσο ταιριαστό με τη Νέα Τουρκία που ευαγγελίζεται.
Ο 12ος κατά σειρά, και μόλις πρώτος που αναδεικνύεται με τη λαϊκή ψήφο, Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, ποτέ δεν απέκρυψε το “σουλτανικό” εύρος των φιλοδοξιών του. Άλλωστε κατά την ομιλία του στην Άγκυρα, αφιέρωσε τη νίκη του μεταξύ άλλων στους κατοίκους της Γάζας, της Ραμάλλας και της Ιερουσαλήμ – υπενθυμίζοντάς μας ότι το είδος της εξουσίας που ασκείται εντός της Τουρκίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον τρόπο που η γειτονική χώρα αντιλαμβάνεται τη θέση της στην περιοχή και τον κόσμο: ψυχροπολεμικό προπύργιο του ΝΑΤΟ κατά την εποχή της κυριαρχίας των κεμαλιστών, επίδοξη ηγέτιδα της ευρύτερης Μέσης Ανατολής επί των ημερών των ισλαμο-δημοκρατών.

“Ο μόνος που έχασε είναι το status quo” διακήρυξε ο Erdoğan απευθυνόμενος στο 48% των πολιτών που δεν τον ψήφισε –προβάλλοντας τη νίκη του ως την ολοκλήρωση μιας μεταμορφωτικής δημοκρατικής μετάβασης. Τόνισε δε ότι η “κοινωνική συμφιλίωση” αποτελεί το θεμελιώδες γνώρισμα της Νέας Τουρκίας, έχοντας ενδεχομένως κατά νού το τολμηρότερο κατόρθωμα της πρωθυπουργικής του θητείας, ήτοι τη διαδικασία ρύθμισης του Κουρδικού ζητήματος, η οποία και του απέφερε το ένα τρίτο των ψήφων στις νοτιοανατολικές επαρχίες.

Ωστόσο, η “συμφιλίωση” έχει και τα όριά της, αφού ο Erdoğan επεφύλαξε ειδική μνεία στην “προδοτική συμμορία”, ήτοι το δίκτυο του πρώην συμμάχου του Fethullah Gülen, προειδοποιώντας ότι δεν θα επιτραπεί στην “παράλληλη δομή” να “απειλήσει την εθνική ασφάλεια”.

Στην πραγματικότητα, η Τουρκία εξακολουθεί να είναι μία χώρα που διαπερνάται από ασυμφιλίωτες αντιθέσεις – ιδίως ταυτοτικές. Η “πολωτική” γλώσσα την οποία η αντιπολίτευση καταγγέλλει ότι χρησιμοποίησε ο Erdoğan κατά την προεκλογική εκστρατεία, δεν είναι παρά η έκφραση της οργής της κοινωνικής βάσης του κυβερνώντος κόμματος, που είδε να “έρχεται η ώρα της” μετά από δεκαετίες περιθωριοποίησης από την παλαιά ελίτ και δεν σκοπεύει επ΄ ουδενί να κάνει πίσω. 

Οι εκλογικές παρατυπίες που ήδη επισημαίνονται, η κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού υπέρ της υποψηφιότητας Erdoğan, το συντριπτικό οικονομικό πλεονέκτημα της καμπάνιας του πρωθυπουργού (55 εκατ. λίρες, έναντι 8,5 εκατ. λίρες για τον Ekmeleddin İhsanoğlu, κοινό υποψήφιο του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού και του Εθνικιστικού Κόμματος, και 1,2 εκατ. για τον Κούρδο υποψήφιο Selahattin Demirtaş) δεν αρκούν για να ερμηνεύσουν το βασικό κοινωνικό δεδομένο που τροφοδοτεί την πολιτική αντοχή των ισλαμο-δημοκρατών. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι και τα κόμματα της αντιπολίτευσης προκαταβολικά το αναγνώρισαν αυτό προτείνοντας ως υποψήφιο τον μετριοπαθή ισλαμιστή İhsanoğlu – για να καταλήξουν απλώς στο προηγούμενο άθροισμα των δυνάμεών τους (38%), καθώς 5 εκατ. ψηφοφόροι τους διέρρευσαν προς την αποχή. Η ανάγκη αλλαγής ηγεσίας και φυσιογνωμίας προβάλλει για τα κόμματα αυτά επιτακτική.

Αντίθετα, ο Demirtaş κατάφερε να ξεφύγει από τα στενά όρια της κουρδικής ψήφου μετατρέποντας την υποψηφιότητά του σε πόλο έλξης όλου του “γαλαξία” της τουρκικής Αριστεράς, με αξιοσημείωτα κέρδη σε κεμαλιστικά “προπύργια” (π.χ. Σμύρνη και Αττάλεια). Άγγιξε δε το 10% της ψήφου, που αποτελεί σημαντικό “ψυχολογικό φραγμό”, καθότι “πλαφόν” κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης.

Η ”επόμενη μέρα” βρίσκει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης αντιμέτωπο με το ερώτημα της διαδοχής, η οποία θα πρέπει να έχει ξεκαθαρίσει έως τις 28 Αυγούστου, ώστε ο Erdoğan να είναι σε θέση να αναθέσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον νέο πρωθυπουργό από την πρώτη μέρα του στην προεδρία. Επ΄ αυτού όλα τα προγνωστικά ευνοούν τον πιστό στον Erdoğan υπουργό Εξωτερικών Ahmet Davutoğlu, ο οποίος θα κληθεί να κυβερνήσει στο πλαίσιο ενός οιονεί προεδρικού μοντέλου και να οδηγήσει το κυβερνών κόμμα στις βουλευτικές εκλογές του 2015. Καθόλου τυχαία, πάντως, η τελευταία προεκλογική ομιλία του Erdoğan πραγματοποιήθηκε στο Ικόνιο, ιδιαίτερη πατρίδα και εκλογική περιφέρεια του Davutoğlu.

Δεν υπάρχουν σχόλια: