Του ΜΑΚΗ ΚΟΥΡΗ
Για την τουρκική πολιτική στον ευρύτερο χώρο της Μέσης Ανατολής πολλά έχουν γραφτεί.
Όλες οι σχετικές αναλύσεις κατατείνουν στο ίδιο
συμπέρασμα, ότι δηλαδή η Τουρκία επιδιώκει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην
περιοχή, προβάλλοντας τη γεωστρατηγική της θέση και επωφελούμενη της
παρούσας συγκυρίας, που της παρέχει η ρευστή κατάσταση στην περιοχή.
Έτσι, πολλοί ομιλούν για τον νέο αναδυόμενο «περιφερειάρχη» στην περιοχή, ρόλο που για ευνόητους λόγους η Άγκυρα επιδιώκει να αναλάβει, χωρίς στην ουσία να της έχει αυτός ανατεθεί από παραδοσιακούς ή μη παίκτες του γεωπολιτικού παιχνιδιού της περιοχής. Επωφελείται όμως και της στάσης της Ουάσινγκτον που εφαρμόζουσα την πολιτική Ομπάμα, μετατοπίζει το ενδιαφέρον της από τον χώρο της Μέσης Ανατολής προς την Ασία, αφήνοντας έτσι κάποιο κενό επιρροής στην περιοχή, κενό που επιδιώκει να πληρώσει η Τουρκία.
Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον η Τουρκία είναι έτοιμη και μπορεί να αναλάβει τόσο σημαντικό ρόλο.
Νομίζουμε ότι εκείνοι οι διεθνείς αναλυτές που προβάλλουν ένα τέτοιο ρόλο της Τουρκίας βιάζονται και βασίζουν τα συμπεράσματά τους σε επισφαλείς συλλογισμούς και σκέψεις.
Στην παρούσα φάση, η διαφαινομένη «θερμή» φιλία που διέπει τους αραβικούς λαούς προς την Άγκυρα είναι ασφαλώς κάτι καινούργιο.
Η Τουρκία προβάλλει το μοντέλο του πολιτικού Ισλάμ που αποτελεί, στη φάση αυτή, θελκτικό στοιχείο για τους αραβικούς πληθυσμούς της περιοχής.
Δεν πρέπει όμως ποτέ να παροράται το γεγονός ότι ανέκαθεν οι σχέσεις Αράβων και Τούρκων διέποντο από μεγάλη δόση καχυποψίας. Η εξήγηση είναι απλή. Οι μεν Άραβες δεν μπορούν εύκολα να ξεχάσουν τον μακροχρόνιο οθωμανικό ζυγό, κάτω από τον οποίο έζησαν, οι δε Τούρκοι δεν απέβαλαν ποτέ από τη μνήμη τους την αραβική εξέγερση κατά των Οθωμανών που συνετέλεσε, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον διαμελισμό της πάλαι ποτέ ισχυρής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τη Δύση.
Βέβαια, τούτο δεν εξηγεί το γεγονός πως ο τούρκος πρωθυπουργός κατορθώνει να συγκεντρώνει υψηλά δημοσκοπικά χαρακτηριστικά, θεωρούμενος δημοφιλής ηγέτης στην περιοχή.
Προφανώς τούτο, κατά μεγάλο μέρος, να οφείλεται και στη στάση της Άγκυρας –και μάλιστα του ίδιου του πρωθυπουργού κ. Ερντογάν– απέναντι στο Ισραήλ. Υπενθυμίζουμε τα γνωστά γεγονότα του Μαβί Μαρμαρά, το 2010, όταν ισραηλινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε νηοπομπή του διεθνούς κινήματος Free Gaza με θύματα 9 τούρκους ακτιβιστές, που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια. Το επεισόδιο εκείνο αποτέλεσε τη βασική αφορμή επιδείνωσης των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων, αφού η Άγκυρα εξακολουθεί να επιμένει όπως το Ισραήλ ζητήσει συγγνώμη για το συμβάν, προκειμένου οι σχέσεις των δύο χωρών να ομαλοποιηθούν.
Η «ανέφελη» αυτή τουρκοαραβική φιλία, δεν θα είναι, πιστεύουμε, απεριόριστης διάρκειας.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονές της δεν είναι οι καλύτερες. Η πολιτική της Άγκυρας, που τόσο προβλήθηκε, περί «μηδέν προβλημάτων με τους γείτονες», έχει ήδη αναιρεθεί.
Και είναι εύκολο να το δούμε πώς:
Έτσι, πολλοί ομιλούν για τον νέο αναδυόμενο «περιφερειάρχη» στην περιοχή, ρόλο που για ευνόητους λόγους η Άγκυρα επιδιώκει να αναλάβει, χωρίς στην ουσία να της έχει αυτός ανατεθεί από παραδοσιακούς ή μη παίκτες του γεωπολιτικού παιχνιδιού της περιοχής. Επωφελείται όμως και της στάσης της Ουάσινγκτον που εφαρμόζουσα την πολιτική Ομπάμα, μετατοπίζει το ενδιαφέρον της από τον χώρο της Μέσης Ανατολής προς την Ασία, αφήνοντας έτσι κάποιο κενό επιρροής στην περιοχή, κενό που επιδιώκει να πληρώσει η Τουρκία.
Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον η Τουρκία είναι έτοιμη και μπορεί να αναλάβει τόσο σημαντικό ρόλο.
Νομίζουμε ότι εκείνοι οι διεθνείς αναλυτές που προβάλλουν ένα τέτοιο ρόλο της Τουρκίας βιάζονται και βασίζουν τα συμπεράσματά τους σε επισφαλείς συλλογισμούς και σκέψεις.
Στην παρούσα φάση, η διαφαινομένη «θερμή» φιλία που διέπει τους αραβικούς λαούς προς την Άγκυρα είναι ασφαλώς κάτι καινούργιο.
Η Τουρκία προβάλλει το μοντέλο του πολιτικού Ισλάμ που αποτελεί, στη φάση αυτή, θελκτικό στοιχείο για τους αραβικούς πληθυσμούς της περιοχής.
Δεν πρέπει όμως ποτέ να παροράται το γεγονός ότι ανέκαθεν οι σχέσεις Αράβων και Τούρκων διέποντο από μεγάλη δόση καχυποψίας. Η εξήγηση είναι απλή. Οι μεν Άραβες δεν μπορούν εύκολα να ξεχάσουν τον μακροχρόνιο οθωμανικό ζυγό, κάτω από τον οποίο έζησαν, οι δε Τούρκοι δεν απέβαλαν ποτέ από τη μνήμη τους την αραβική εξέγερση κατά των Οθωμανών που συνετέλεσε, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον διαμελισμό της πάλαι ποτέ ισχυρής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τη Δύση.
Βέβαια, τούτο δεν εξηγεί το γεγονός πως ο τούρκος πρωθυπουργός κατορθώνει να συγκεντρώνει υψηλά δημοσκοπικά χαρακτηριστικά, θεωρούμενος δημοφιλής ηγέτης στην περιοχή.
Προφανώς τούτο, κατά μεγάλο μέρος, να οφείλεται και στη στάση της Άγκυρας –και μάλιστα του ίδιου του πρωθυπουργού κ. Ερντογάν– απέναντι στο Ισραήλ. Υπενθυμίζουμε τα γνωστά γεγονότα του Μαβί Μαρμαρά, το 2010, όταν ισραηλινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε νηοπομπή του διεθνούς κινήματος Free Gaza με θύματα 9 τούρκους ακτιβιστές, που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια. Το επεισόδιο εκείνο αποτέλεσε τη βασική αφορμή επιδείνωσης των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων, αφού η Άγκυρα εξακολουθεί να επιμένει όπως το Ισραήλ ζητήσει συγγνώμη για το συμβάν, προκειμένου οι σχέσεις των δύο χωρών να ομαλοποιηθούν.
Η «ανέφελη» αυτή τουρκοαραβική φιλία, δεν θα είναι, πιστεύουμε, απεριόριστης διάρκειας.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονές της δεν είναι οι καλύτερες. Η πολιτική της Άγκυρας, που τόσο προβλήθηκε, περί «μηδέν προβλημάτων με τους γείτονες», έχει ήδη αναιρεθεί.
Και είναι εύκολο να το δούμε πώς:
Με το Ισραήλ, μετά περίοδο φιλικού
κλίματος που επικράτησε, οι σχέσεις ευρίσκονται σε τεταμένο επίπεδο, για
τους λόγους που εξηγήθηκαν παραπάνω.
Με τη Συρία, παρά τις επίσης
φιλικές σχέσεις που διατήρησαν για μια χρονική περίοδο, οι σχέσεις
επανήλθαν στο ίδιο εχθρικό επίπεδο των περασμένων ετών.
Με την Αρμενία,
το θέμα της αρμενικής γενοκτονίας εξακολουθεί να αποτελεί το βασικό
αγκάθι που εμποδίζει κάθε προσπάθεια βελτίωσης του κλίματος.
Με το Ιράν, χώρα σύμμαχο κάποτε με την Τουρκία, οι σχέσεις των δυο χωρών είναι υποβαθμισμένες. Μετά μάλιστα και την εγκατάσταση των ραντάρ της αντιπυραυλικής ασπίδας του NATO στη νοτιοανατολική Τουρκία, που άρχισε να λειτουργεί στις αρχές του 2012.
Θα πρέπει στο σημείο αυτό να προστεθεί και μια άλλη παράμετρος, που καθιστά ακόμη δυσκολότερη την εφαρμογή και προώθηση της πολιτικής αυτής της Άγκυρας. Είναι το ζήτημα του Κουρδικού, που είναι γνωστό πόσο απρόβλεπτες εξελίξεις μπορεί να προκαλέσει.
Συμπερασματικά λοιπόν, πρέπει να συγκρατήσουμε την υπέρμετρη φιλοδοξία της Άγκυρας να αυξήσει την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή, επιδιώκοντας ανάληψη ρόλου «περιφερειάρχη». Η παρούσα συγκυρία, για τους λόγους που εξηγήθηκαν παραπάνω, μπορεί να την ευνοεί. Μακροπρόθεσμα, όμως, πιστεύουμε πως όχι.
Με το Ιράν, χώρα σύμμαχο κάποτε με την Τουρκία, οι σχέσεις των δυο χωρών είναι υποβαθμισμένες. Μετά μάλιστα και την εγκατάσταση των ραντάρ της αντιπυραυλικής ασπίδας του NATO στη νοτιοανατολική Τουρκία, που άρχισε να λειτουργεί στις αρχές του 2012.
Θα πρέπει στο σημείο αυτό να προστεθεί και μια άλλη παράμετρος, που καθιστά ακόμη δυσκολότερη την εφαρμογή και προώθηση της πολιτικής αυτής της Άγκυρας. Είναι το ζήτημα του Κουρδικού, που είναι γνωστό πόσο απρόβλεπτες εξελίξεις μπορεί να προκαλέσει.
Συμπερασματικά λοιπόν, πρέπει να συγκρατήσουμε την υπέρμετρη φιλοδοξία της Άγκυρας να αυξήσει την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή, επιδιώκοντας ανάληψη ρόλου «περιφερειάρχη». Η παρούσα συγκυρία, για τους λόγους που εξηγήθηκαν παραπάνω, μπορεί να την ευνοεί. Μακροπρόθεσμα, όμως, πιστεύουμε πως όχι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου