ΚΥΠΡΟΣ: To άθροισμα μιας σειράς οικονομικών σφαλμάτων

Τoυ Paul Krugman / The New York Times

Σήμερα πλέον η κατάσταση στην Κύπρο είναι εντελώς σαφής, αλλά αυτή η σαφήνεια δεν συνοδεύεται από καθησυχασμό. Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι η Κύπρος έχει καταφέρει να συνδυάσει πάνω της όλα όσα σε άλλες περιπτώσεις αποδείχθηκαν λανθασμένα: 

- Τεράστιο τραπεζικό τομέα. 

Η Κύπρος έχει τραπεζικό σύστημα οκταπλάσιο του ΑΕΠ της, το οποίο βασίστηκε σε ένα τραπεζικό μοντέλο προσέλκυσης χρημάτων από το εξωτερικό με υψηλά επιτόκια και καλές ευκαιρίες φοροαποφυγής/φοροδιαφυγής. Κάνοντας μια μικρή έρευνα, αντιλήφθηκα κάτι που με μπέρδεψε.Επισήμως, μόνον το 40% των καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες προέρχεται από μη μόνιμους κατοίκους. Αυτό σημαίνει ότι οι μόνιμοι έχουν καταθέσεις ισοδύναμες σχεδόν με το 500% του ΑΕΠ και αυτό είναι τρελό.

Η απάντηση έγκειται στο ότι η λέξη «μόνιμοι κάτοικοι» δεν σημαίνει ό,τι νομίζετε. Μέρος των χρημάτων προέρχεται από εύπορους ξένους οι οποίοι ζουν στην Κύπρο. Από τα κεφάλαια αυτά ορισμένα προέρχονται από πλουσίους, οι οποίοι έχουν μεν άδεια παραμονής, αλλά δεν ζουν στο νησί. Αρα θα πρέπει να αντιληφθούμε πως οι κυπριακές καταθέσεις προέρχονται κυρίως από μη Κυπρίους, που τους δελέασε το επιχειρηματικό μοντέλο της χώρας.

  Το μοντέλο, όμως, λειτουργεί μόνον όταν δεν υπάρχουν σοβαρές ζημίες αλλού. Αυτό συνέβη όταν οι κυπριακές τράπεζες επένδυσαν σε ελληνικά ομόλογα και τη δική τους «φούσκα» ακινήτων, οπότε η κατάρρευση του μοντέλου ήταν αναπόφευκτη.

- Μία μεγάλη «φούσκα» ακινήτων μεγέθους Ισπανίας ή Ιρλανδίας.  

Δεν έχει διαλυθεί πλήρως, συνεπώς έπονται και άλλες ζημίες.

- Ο συνδυασμός της με το προαναφερθέν τραπεζικό μοντέλο είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική υπερτίμηση. Οι τιμές και το κόστος αυξήθηκαν στην Κύπρο περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στην Ευρωζώνη. Το 2008, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών υπερέβαινε το 15% του ΑΕΠ.

Τι μπορεί να γίνει; 

Κατ’ αρχάς οι κυπριακές τράπεζες δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα δάνειά τους, τα οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό έχουν τη μορφή καταθέσεων. Οπότε είναι αναπόφευκτη μία κάποια στάση πληρωμών στις καταθέσεις.  

Το αρχικό μέγα σφάλμα ήταν και των Ευρωπαίων και των Κυπρίων:  

Η Ευρώπη δεν επιθυμούσε μία σαφή εκκαθάριση των τραπεζών, η οποία θα έδινε ξεκάθαρη προτεραιότητα σε μικροκαταθέτες και αντ’ αυτού επιδίωξε αυτό το πλασματικό μοντέλο του «κουρέματος». Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση της Κύπρου φαντασιώνεται ότι το τραπεζικό της σύστημα θα επιβιώσει και θέλησε να περιορίσει το πλήγμα για τους μεγαλοκαταθέτες. Στο τέλος θα συμβεί ό,τι και στην αρχή, ένα μεγάλο «κούρεμα» στις καταθέσεις 100.000 ευρώ και άνω. 

Ακόμα και τότε δεν θα έχει τεθεί η κατάσταση υπό έλεγχο. Απομένει μία «φούσκα» στα ακίνητα και το μεγάλο πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας, το οποίο επιδεινώνεται εφόσον η μεγάλη εξαγωγική της βιομηχανία, δηλαδή οι τράπεζες, αποδήμησεν εις Κύριον. Επιπλέον, το πακέτο σωτηρίας της Κύπρου θα την αφήσει με ένα δημόσιο χρέος ελληνικών διαστάσεων.

Μετά τι; 

Η Κύπρος βρίσκεται σε καλύτερη θέση από την Ισλανδία για να κάνει ό,τι και η Ισλανδία, δεδομένου ότι η υποτίμηση της κυπριακής λίρας, αφού την επανεισαγάγει, θα φέρει πολύ τουρισμό. Είναι, όμως, οι Κύπριοι πρόθυμοι να το κάνουν, εφόσον δεν έχουν συμφιλιωθεί με την ιδέα να δοθεί ένα τέλος στο μοντέλο προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων με υψηλά επιτόκια και δυνατότητες φοροαποφυγής/φοροδιαφυγής; Πραγματικά πολύ άσχημα τα πράγματα.