ΤΟΥΡΚΙΑ: Κουρδική άνοιξη με πολλά εμπόδια - Πόσο εφικτό είναι να τελειώσει ο τριακονταετής, άγριος, εμφύλιος πολέμος που ως τώρα έχει κοστίσει 40.000 ζωές;

Της ΕΙΡΗΝΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

 

Κίνηση εντυπωσιασμού που θα τη διαψεύσει γρήγορα η πραγματικότητα ή η αρχή μιας αληθινής κουρδικής άνοιξης; Μπορεί να τελειώσει ένας άγριος εμφύλιος έπειτα από 30 χρόνια και 40.000 νεκρούς με την εκεχειρία που ανακοίνωσε ο ισοβίτης ιστορικός ηγέτης του ΡΚΚ; 

 

«Ας σιγήσουν τα όπλα, ας τελειώσει η αιματοχυσία. Αφήνουμε τον ένοπλο αγώνα… Τώρα αρχίζει η εποχή των δημοκρατικών δικαιωμάτων, της ελευθερίας και της ισότητας». Τάδε έφη Αμπντουλάχ Οτσαλάν στις 21 Μαρτίου, ανήμερα της γιορτής του Νεβρόζ, της κουρδικής Πρωτοχρονιάς. 

 

Πέρα από τον συμβολισμό, τι αντίκρισμα μπορεί να έχουν τα λόγια του για την ειρήνη και την εθνική συμφιλίωση στην Τουρκία;

«Είναι η πρώτη κίνηση σε μια μακρά, επίπονη και αβέβαιη διαδικασία. Η επιτυχία δεν είναι δεδομένη, η εφαρμογή θα είναι δύσκολη και επομένως ο κίνδυνος για εκτροχιασμό πολύ υπαρκτός. Ενας λόγος για συγκρατημένη αισιοδοξία είναι ότι οι πολιτικοί παίκτες - η κυβέρνηση Ερντογάν, ο Οτσαλάν, το φιλοκουρδικό κόμμα BDP, ακόμη και η αντιπολίτευση - έχουν συμπεριφερθεί ως τώρα με υπευθυνότητα» λέει  ο Σινάν Ουλγκέν, πρόεδρος του κέντρου αναλύσεων EDAM στην Κωνσταντινούπολη.

«Εκεχειρία, σε αυτή τη συγκυρία, σημαίνει συνέχιση των διαπραγματεύσεων μεταξύ Τουρκίας και PKK, αλλά όχι υπό το βάρος των όπλων και της βίας. Δεν πρόκειται για διάλυση του ΡΚΚ ούτε είναι εγγύηση για λύση του Κουρδικού. Aλλά είναι σαφώς βήμα προς τα εμπρός», λέει  ο Οζγκούρ Ουνλουχισαρτσικλί, διευθυντής στο γραφείο της Αγκυρας του German Marshall Fund.

Χρονοδιάγραμμα και λεπτομέρειες δεν έχουν γίνει γνωστά. Και μόνο το γεγονός ότι θα πρέπει να αποχωρήσουν από το τουρκικό έδαφος 2.500 μαχητές του ΡΚΚ και άλλοι 6.000-7.000 να καταθέσουν τα όπλα τους στον Μασούντ Μπαρζανί, τον ηγέτη των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ, δείχνει το μέγεθος της δυσκολίας. Αλλά αν κρατήσει η εκεχειρία τα κέρδη θα είναι μεγάλα και για τις δύο πλευρές.

Για τον 63χρονο Οτσαλάν είναι η προοπτική να εκτίσει την ποινή της ισόβιας κάθειρξης σε κατ' οίκον περιορισμό και, γιατί όχι, να κερδίσει κάποια στιγμή την ελευθερία του και να περάσει στην Ιστορία ως ο ηγέτης που εξασφάλισε δικαιώματα για τον λαό του.

Για τους Κούρδους είναι ένα νέο Σύνταγμα, νέοι αντιτρομοκρατικοί νόμοι, παύση των διώξεων για χιλιάδες ειρηνικούς ακτιβιστές, εκπαίδευση στην κουρδική γλώσσα και διευρυμένη αυτονομία στις περιοχές τους στη νοτιοανατολική Τουρκία. Και το ΡΚΚ θα μπορούσε να γίνει πολιτικός συνομιλητής, όχι μικρό πράγμα για ένα κόμμα εκτός νόμου που χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Για τον Ερντογάν το βραβείο είναι ακόμη πιο λαμπερό και αμφιλεγόμενο: η προεδρία της Τουρκικής Δημοκρατίας, στην οποία επιθυμεί διακαώς να μεταπηδήσει. Με τη στήριξη του κουρδικού κόμματος BDP, που έχει 36 έδρες στη Βουλή, ο ισλαμιστής πρωθυπουργός θα μπορέσει να εξασφαλίσει την πλειοψηφία για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το ζήτημα της συνταγματικής αναθεώρησης. Στόχος είναι η δημιουργία Προεδρίας της Δημοκρατίας με πλήρεις εκτελεστικές αρμοδιότητες και όχι απλώς ρυθμιστικές όπως σήμερα.

Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Yeni Safak» έγραψε ότι ειλικρινής στόχος του Ερντογάν είναι να υπάρξει μόνιμη ειρηνευτική διαδικασία, αρχής γενομένης από τον Μάιο. Ως τότε το κουρδικό κίνημα ζητάει, ως κίνηση καλής θελήσεως, την απελευθέρωση εκατοντάδων ακτιβιστών και πολιτικών που κρατούνται για δεσμούς με το ΡΚΚ. Στο μεταξύ, η τουρκική εθνοσυνέλευση ετοιμάζει νόμο-πλαίσιο με στόχο να ευθυγραμμίσει τους αντιτρομοκρατικούς της νόμους με το ευρωπαϊκό Δίκαιο.

Κούρδοι
Ο πόλεμος με αριθμούς

 

• O Oτσαλάν ήταν ο μοναδικός τρόφιμος του νησιού-φυλακή Ιμραλί στη Θάλασσα του Μαρμαρά από το 1999, όταν αποκαλύφθηκε ότι κρυβόταν στην πρεσβεία της Ελλάδας στην Κένυα, ως το 2009. Για χρόνια δεν είχε πρόσβαση σε τηλέφωνο ούτε άλλη επαφή με τον έξω κόσμο.

• 2.500 αντάρτες - ανάμεσά τους αρκετές γυναίκες - αποτελούν τη δύναμη κρούσης του PKK επί τουρκικού εδάφους από το 1984, όταν οι κούρδοι αυτονομιστές σήκωσαν για πρώτη φορά τα όπλα.

• 40.000 άνθρωποι υπολογίζεται ότι έχουν χάσει τη ζωή τους στις συγκρούσεις.

• 15 από τα 76 εκατ. κατοίκους της Τουρκίας είναι Κούρδοι. Απαιτούν διευρυμένη αυτονομία στις περιοχές όπου έχουν την πλειοψηφία και περισσότερα συνταγματικά δικαιώματα -όπως η διδασκαλία της γλώσσας τους στα σχολεία.

«Είναι μια επαναστατική εξέλιξη»
«Είναι μια επαναστατική εξέλιξη στο υπαρξιακό πρόβλημα της Τουρκίας, το οποίο είναι η ομαλοποίηση των σχέσεων με ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού της, έπειτα από επανειλημμένες και αποτυχημένες απόπειρες για ειρήνη στο παρελθόν» λέει  ο Δημήτρης Τριανταφύλλου, διευθυντής στο Κέντρο Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (CIES) στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας στην Κωνσταντινούπολη.

«Η κατάπαυση του πυρός αλλάζει το παιχνίδι στις σχέσεις της Τουρκίας με τους Κούρδους και με τον ίδιο τον Οτσαλάν. Στο εξής ο Απο θα νομιμοποιείται να μιλάει και πάλι ως φυσικός ηγέτης των Κούρδων της Τουρκίας, και ίσως στο ευρύτερο πλαίσιο του κουρδικού κόσμου, ιδίως στο Ιράκ. Στο εσωτερικό μέτωπο θα ενισχύσει τον Ερντογάν και την εκλογική του βάση, καθώς ετοιμάζεται για τις επικείμενες τοπικές και προεδρικές εκλογές το 2014. Θα ενισχύσει επίσης την Τουρκία στο περιφερειακό παιχνίδι ισχύος για την ενέργεια, κυρίως στις πλούσιες σε πετρέλαιο περιοχές του Βορείου Ιράκ, όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι Κούρδοι.

Αν επικρατήσει, σε κάποιο βάθος χρόνου, η ομαλοποίηση των σχέσεων με τους Κούρδους μπορώ να δω δύο πιθανά σενάρια για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας με τους γείτονες: Το πρώτο θα ήταν η Αγκυρα να υιοθετήσει μια πιο συμφιλιωτική προσέγγιση στις διμερείς σχέσεις με την Αρμενία, την Ελλάδα κ.λπ. σε μια προσπάθεια να αναγνωριστεί σαν υπεύθυνη περιφερειακή δύναμη. Αυτή θα ήταν η επιστροφή στο δόγμα των μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες, ή τουλάχιστον με κάποιους από αυτούς. Θα είχε, επίσης, θετικές συνέπειες για τον σεβασμό των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων και θα ήταν βάση εκδημοκρατισμού και επανεκκίνησης της διαδικασίας για την ένταξη στην ΕΕ.Το άλλο σενάριο θα ήταν μια Τουρκία με όλο και μεγαλύτερη αδιαλλαξία και υπεροψία, η οποία θα απαιτεί όλο και μεγαλύτερο ρόλο στα περιφερειακά και παγκόσμια πράγματα, με τους δικούς της όρους»  λέει ο κ. Τριανταφύλλου.