ΘΡΗΣΚΕΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ : Το Ισλάμ και η Δύση

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ Tου Ηλια Μαγκλινη Οταν το 1989 το Ιράν επικήρυξε τον Σάλμαν Ρούσντι επειδή ένα μυθιστόρημά του συνιστούσε προσβολή προς τον Προφήτη, η δυτική κοινή γνώμη αντέδρασε μάλλον αψήφιστα, σαν να αντιμετώπιζε μια γραφικότητα. Οσοι ανατραφήκαμε μέσα σε ένα περιβάλλον που πολιτισμικά καθορίστηκε από τον χριστιανισμό, ελάχιστα συνειδητοποιήσαμε πόσο πολύπλοκο θέμα ήταν και σε ποιο βαθμό θα το βρίσκαμε μπροστά μας, ειδικά μετά το 2001.  Οπωσδήποτε δεν υπήρχε τίποτα το γραφικό: το θεοκρατικό Ιράν καταδίκασε σε θάνατο έναν άνθρωπο που, ας το θυμόμαστε αυτό, δεν ζούσε και δεν έγραφε εντός της ιρανικής επικράτειας, αλλά αυτό δεν έχει καμία σημασία: για τους φονταμενταλιστές δεν υπάρχουν σύνορα. Η υπόθεση Ρούσντι δεν ήταν λοιπόν αποκλειστικότητα των Ιρανών «αγιοταλάδων».  Και άλλοι μουσουλμάνοι, σε άλλες χώρες, έπαιρναν και παίρνουν κάτι τέτοιες εντολές στα σοβαρά. Ο γράφων θυμάται τα φοιτητικά του χρόνια στη Βρετανία, το 1992, λίγα χρόνια μετά την επικήρυξη του συγγραφέα των «Σατανικών Στίχων», τον Πακιστανό φίλο Ζαχίντ, έναν πράο, χαμογελαστό γίγαντα, να μεταμορφώνεται όταν η κουβέντα πήγαινε στον Ρούσντι. «Αν τον έπιανα, θα τον έπνιγα με τα ίδια μου τα χέρια!», έλεγε πολύ σοβαρά, κάνοντας τη χαρακτηριστική κίνηση με τα χέρια του. Σήμερα ξέρουμε ότι πρέπει να σοβαρολογούσε. Το έχουμε δει πολλάκις.  Πρόσφατα έκανε τον γύρο του κόσμου ένα αποκρουστικό βίντεο με τον αργό, βασανιστικό αποκεφαλισμό ενός νεαρού που είχε ασπαστεί τον χριστιανισμό. Η εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στην τουριστική κατά τα άλλα Τυνησία και στα δύο λεπτά που ο δήμιος έκοβε, κάποιος επαναλάμβανε το «Ο Αλλάχ είναι μεγάλος». Μετά και τη νέα αιματηρή διαμαρτυρία των μουσουλμάνων εξαιτίας μιας ασήμαντης ταινίας που, για ακόμη μία, φορά θεωρούν ότι προσβάλλει τον Μωάμεθ, μια ιρανική οργάνωση ανακοίνωσε ότι αυξάνει τη χρηματική αμοιβή για το κεφάλι του Ρούσντι. Ο τελευταίος δήλωσε ότι πλέον δεν έχει ούτε έναν φρουρό αλλά ποιος θα ήθελε να βρίσκεται στη θέση του; Λιθοβολισμοί γυναικών, οξύ στο πρόσωπο συζύγων που αντιμιλούν στους άνδρες τους, αποκεφαλισμοί δημοσιογράφων on camera, βασανισμοί και απαγχονισμοί ομοφυλοφίλων – αυτός είναι ο βασικός άξονας των εικόνων και ειδήσεων, αξιών εν τέλει, που φαίνεται να διατρέχει το Ισλάμ.  Είναι όμως αυτό το Ισλάμ; Κι αν όχι, όπως διατείνονται πολλοί θρησκειολόγοι, τότε τι έχει πάθει; Οχι ότι ο χριστιανισμός δεν έχει αίμα στα χέρια του. Τουλάχιστον έως την εποχή του Διαφωτισμού, ο χριστιανισμός, ως οργανωμένη θρησκεία, είχε πολλά για τα οποία θα έπρεπε να ντρέπεται, ενώ ένα χρόνο πριν από τη υπόθεση Ρούσντι, στη χώρα μας (παρα)θρησκευτικές οργανώσεις διέλυσαν κινηματογράφους εξαιτίας του «Τελευταίου πειρασμού». Οσο όμως κι αν χτυπιούνται οι θιασώτες του μεταμοντερνισμού περί «σχετικότητας» των πολιτισμών, στον τόσο θεμελιώδη καμβά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εν έτει 2012 τουλάχιστον, απλώς δεν μπορεί να γίνει σύγκριση ανάμεσα στους δύο κόσμους.   Δεν είναι θέμα «ανωτερότητας» αλλά ουσιαστικών βημάτων πιο μπροστά – εκτός και αν είμαστε σε θέση να σχετικοποιήσουμε αυτό που κατακτήθηκε στη Δύση ως αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή ανεξαρτήτως θρησκείας ή σεξουαλικών επιλογών και το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου. Προσωπικά, αρνούμαι να κάνω κάτι τέτοιο στο όνομα μιας θολής φιλοσοφικής θεωρητικολογίας. Αυτή τη στιγμή, το Ισλάμ μοιάζει να βρίσκεται εκεί όπου βρισκόταν κάποτε ο χριστιανισμός της Ιεράς Εξετάσεως. Η πιο σκοτεινή πλευρά του χριστιανισμού είχε τότε κυριαρχήσει και ίσως κάτι ανάλογο να συμβαίνει σήμερα στο Ισλάμ – διότι το Ισλάμ δεν είναι μόνον οι Ταλιμπάν. Πρόκειται βέβαια για τεράστιο θέμα που σχετίζεται και με την οικουμενικότητα κάτω από την οποία ζούμε. Δεν εξαντλείται σε πεντακόσιες λέξεις, αλλιώς ξεπέφτει στο επίπεδο του καφενειακού αφορισμού.  Ας είμαστε όμως σαφείς ως προς το εξής:   Ούτε ένα βήμα πίσω σε κατακτήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικαιωμάτων στην ατομική αυτοδιάθεση, στην ερωτική ελευθερία, στην ελευθερία του λόγου. Η Δύση να ντρέπεται για τα αίσχη της, αλλά να στέκεται αγέρωχη ως προς τις αξιακές κατακτήσεις της.