Ο καθείς και τα όπλα του

Του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

Υπάρχουν δύο Ευρώπες και δύο Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική των τραπεζών, των χρηματιστηρίων και των μαζικών μέσων ενημέρωσης, συνήθως, όπως κι εδώ στα χέρια μιας ολιγαρχίας του πλούτου και της εργολαβίας, και μια Ευρώπη των πανεπιστημίων, των διανοουμένων και των ακτιβιστών του πολιτισμού. 

Η Ευρώπη της οικονομικής διαπλοκής και του δικτύου της μαζικής πληροφόρησης, και όταν ακόμη προβάλλει, σπονσάρει ή ανέχεται τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον εκμεταλλεύεται για να επιδεικνύει περγαμηνές κουλτούρας αλλά και πρακτικότερα οφέλη. 

Η Ευρώπη του πνεύματος όπως και η Αμερική τιμούν τον αρχαίο πολιτισμό και τελευταία και τον βυζαντινό (και τους ξεζουμίζουν, φημίζονται και κάνουν μ' αυτούς καριέρα επιστήμης και προβολής) αλλά υποτιμούν ή αγνοούν και συχνότερα χλευάζουν τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό ή και τον συγχέουν με τον παρεξηγημένο λαϊκό πολιτισμό του ρεμπέτικου και του πανηγυριώτικου φολκλόρ. 

Είναι νομίζω καιρός πλέον να επιτεθεί ο νεοελληνικός πολιτισμός. Γιατί όντως η εποχή μας, δυστυχώς, κατάντησε γενικευμένος πόλεμος χρήματος, θρησκειών, κουλτούρας. Ζηλεύω κάθε φορά που στη λογοτεχνία, στο σινεμά, στην τηλεόραση γύρω από πανανθρώπινα πάθη και σχέσεις κοινές, η επένδυση είναι μια εβραϊκή τελετή, γάμου, κηδείας, γέννησης με συνοδεία χορών και τραγουδιών, θρησκευτικών επετείων κ.τ.λ.

Στην αυγή του ρομαντισμού τα δημοτικά ελληνικά τραγούδια με τις συλλογές του Πάσοβ και του Φοριέλ έγιναν αντικείμενα θαυμασμού των Ευρωπαίων. Ο Γκαίτε αποφάσισε να μάθει νέα ελληνικά για να τα χαρεί στο πρωτότυπο. Ο Μπέλα Μπάρτοκ πριν από το Σκαλκώτα αλλά και ο Ρίμσκι-Κόρσακοφ, ο Σεν Σανς κατέγραψαν και μετέγραψαν ελληνικές δημοτικές μελωδίες. Ο Μέντελσον-Μπαρτόλντι, ο Φίνλεϊ έγραψαν ιστορίες της επαναστατημένης Ελλάδας του ρομαντικού αιώνα.

Η Ελλάδα έχει δύο Νομπέλ, και έναν ποιητή, τον Καβάφη, που πάει να απωθήσει στο περιθώριο τον Πάουντ, τον Ελιοτ, τον Περς, τον Ουγκαρέτι ακόμη και τον Ρίλκε για να αναφερθώ στους μεγάλους ποιητές των μεγάλων γλωσσών. Τι θα κόστιζε σε υπουργείο Πολιτισμού αλλά και σε μια κρατική τράπεζα να κυκλοφορήσει ανθολογία μεταφρασμένης ήδη νεοελληνικής ποίησης από τον Παλαμά και τον Σικελιανό ώς τον Καβάφη και από τον Καρυωτάκη ώς τον Ελύτη, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο και από τον Αναγνωστάκη στον Παπαδίτσα, τον Καρούζο; Τι θα κόστιζε να κυκλοφορήσει με ένθετο μεταφρασμένων στίχων στα αγγλικά ανθολόγιο σε CD μελοποιημένων ήδη από μείζονες συνθέτες μας ποιημάτων από τον Σολωμό και τον Κάλβο ώς τον Παλαμά, τον Καβάφη και μέχρι τον Γκανά και τον Καψάλη; Τι θα κόστιζε να γίνει περιοδική έκθεση μεγάλων ελλήνων ζωγράφων σε όλες τις πρωτεύουσες της ΕΕ, από τον Λύτρα ώς τον Παρθένη και από τον Στέρη ώς τον Εγγονόπουλο και από τον Τσαρούχη και τον Μόραλη ώς τον Τέτση και τον Μπότσογλου;

Εχει γνοιαστεί το κράτος ή κάποια από τις τράπεζές μας που δραστηριοποιείται στην Ευρώπη να κυκλοφορήσει σε συνεργασία και με ελληνική χορηγία με δισκογραφική πολυεθνική εταιρεία ανθολογία ελληνικών έργων για πιάνο ή τρίο, ή πιάνο και βιολί, σονάτες, χορούς κ.τ.λ. με σολίστ τους διάσημους ήδη στο εξωτερικό και διεθνώς έλληνες εκτελεστές;

Πρέπει να θυμίζουμε κάθε τόσο πως ο Κανδύλης, ο Ιάνης Ξενάκης, ο Γιάννης Χρήστου, ο Δημήτρης Μητρόπουλος, η Κάλλας, ο Γεωργιάδης, ο Γιάννης Κόκκος, ο Λαζαρίδης, η Γεωργάκη, ο Κουνέλλης, ο Στάμος, Μέμος Μακρής, η Βαχλιώτη, η Χρύσα είναι έλληνες και καθένας από αυτούς όχι μόνο δημιούργησε στο εξωτερικό αλλά γονιμοποίησε και ανανέωσε το χώρο όπου έδρασε.

Είναι πολλές μικρές σημερινές χώρες που να έδωσαν μέσω των τέκνων τους νέες ιδέες στην επιστήμη που καλλιέργησαν στο εξωτερικό; Καστοριάδης, Αξελός, Κώστας Παπαϊωάννου, Σβορώνος, Τρυπάνης, Βλαστός, Τζον Αστον, Καζάν, Κασσαβέτης, Κακογιάννης, Κλαίρης.

Οποιος ακόμη και σήμερα αν επισκεφτεί τη Χιλή, τη Βολιβία, το Μεξικό οι άνθρωποι του θεάτρου και της τέχνης ρωτούν να μάθουν για τον Ροντήρη και την Παπαθανασίου που πριν πενήντα χρόνια γνώρισαν σ' αυτές τις χώρες τη σύγχρονη δυνατότητα να γίνει σκηνικό γεγονός η αρχαία τραγωδία. Ο Ρόμπερτ Στούρουα και ο μεγάλος συνθέτης Καντσελί από τη Γεωργία, όταν ήρθαν στην Ελλάδα, όπως και ο μείζων ηθοποιός Ραμάς Τσικνατζέ έπεσαν και της φιλούσαν τα πόδια γιατί την είχαν χαρεί Μήδεια στην Τιφλίδα.

Η Παξινού, ο Μινωτής, η Συνοδινού, ο Κωτσόπουλος με την παρουσία τους στο «Θέατρο των Εθνών» του Παρισιού κέρδιζαν το πρώτο βραβείο συνολικής παρουσίας της Ελλάδας και η Παπαθανασίου έπαιρνε το πρώτο βραβείο υποκριτικής εκεί για την «Ηλέκτρα» ενώ ανταγωνιζόταν το Μπερλίνερ Ανσάμπλ του Μπρεχτ.

Ο Κουν με τους «Ορνιθες» και με τους «Πέρσες» αναστάτωσε την Ευρώπη και από τότε το ευρωπαϊκό θέατρο έβγαλε τον Αριστοφάνη από τα αμφιθέατρα και τις παραστάσεις του στο πρωτότυπο στο θέατρο των λεωφόρων και του μεγάλου κοινού.

Πριν λίγα χρόνια το υπουργείο Πολιτισμού προσκάλεσε την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων να επιλεγούν 15-20 νεοελληνικά θεατρικά έργα και να μεταφραστούν στις μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Η επιλογή έγινε: από Ξενόπουλο σε Καμπανέλλη και από Χορν σε Σκούρτη και Διαλεγμένο. Μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γερμανικά , γαλλικά, ισπανικά. Κρέμονται «ένδοξα» στο Διαδίκτυο, γιατί το ΥΠΠΟ υπαναχώρησε στην υπόσχεσή του ότι σε τυχόν ενδιαφέρον ξένου θιάσου να ανεβάσει ένα απ' αυτά θα μετείχε το ελληνικό κράτος κατά πενήντα τοις εκατό στην παραγωγή.

Παρ' όλα αυτά ο «Δρόμος περνά από μέσα» του Καμπανέλλη παιζόταν εναλλάξ με τον «Θείο Βάνια» στο «Θέατρο Τέχνης» της Μόσχας, χωρίς μία γραμμή στις εφημερίδες μας...