WIKILEAKS: Προκλήσεις ανοικτά του Καστελλόριζου

Της ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΑΣ ΠΕΛΩΝΗ

Για «αµφισβητούµενα ύδατα» µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας µιλούσαν οι Τούρκοι στους Αµερικανούς τον Νοέµβριο του 2008, όταν η Αγκυρα προχωρούσε σε πρόκληση, στέλνοντας πλοίο για έρευνες ανοικτά του Καστελλόριζου και εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Οι Τούρκοι ισχυρίζονταν, όπως προκύπτει από τα εµπιστευτικά τηλεγραφήµατα που διέρρευσαν από το Wikileaks, ότι το ελληνικό πλοίο απείλησε να βυθίσει το νορβηγικό σκάφος και δήλωναν «έκπληκτοι» από την αντίδραση της ελληνικής πλευράς. Μια µέρα νωρίτερα, είχαν στείλει πολεµικό πλοίο να απειλήσει δύο ερευνητικά σκάφη που διενεργούσαν έρευνες νότια της Κύπρου, σε «τουρκικά χωρικά ύδατα», σύµφωνα µε τους ισχυρισµούς τους. Και στις δύο περιπτώσεις οι Αµερικανοί συνέστησαν «αυτοσυγκράτηση», συσχετίζοντας ευθέως τα δύο περιστατικά µε την κίνηση της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας να ανοίξει στις ξένες εταιρείες τον διαγωνισµό για έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Στις 13 Νοεµβρίου του 2008, τουρκικό πολεµικό σκάφος προσέγγισε δύο ερευνητικά σκάφη υπό ξένη σηµαία, τα οποία διενεργούσαν πετρελαϊκές έρευνες νότια της Κύπρου για λογαριασµό της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας, και τα απείλησε, µε τον ισχυρισµό ότι βρίσκονταν στην ΑΟΖ της Τουρκίας. Μια µέρα αργότερα, στις 14 Νοεµβρίου, σηµειώθηκε νέα τουρκική πρόκληση, αυτή τη φορά στα ανοικτά του Καστελλόριζου, όπου το νορβηγικό ερευνητικό σκάφος «Malene Ostervold», συνοδεία τουρκικής φρεγάτας πραγµατοποιούσε έρευνες για λογαριασµό της Τουρκίας. Στην περιοχή έσπευσε ελληνικό πλοίο, ενώ κατόπιν διαβηµάτων και προειδοποιήσεων ότι βρισκόταν σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, το σκάφος αποµακρύνθηκε. Ηταν το πρώτο καταγεγραµµένο σοβαρό περιστατικό έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο… 

Λίγες µέρες µετά το συµβάν νότια της Κύπρου, στη συνάντησή του µε τον αµερικανό επιτετραµµένο στην Αγκυρα Ντάγκλας Σίλιµαν, ο τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών Χαϊντάρ Μπερκ υποστηρίζει ότι το τουρκικό πολεµικό σκάφος συνάντησε...τυχαία τα νορβηγικά ερευνητικά κι ότι δεν τα απείλησε, αλλά τα «ενηµέ ρωσε» ότι διενεργούσαν έρευνες σε «τουρκικά χωρικά ύδατα». Μάλιστα, όπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµα, το τουρκικό ΥΠΕΞ ζήτησε εξηγήσεις από τους Νορβηγούς και έλαβε την απάντηση, σύµφωνα µε τον Μπερκ, ότι «το πλοίο έκανε λάθος».

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΟΙ. Ο Μπερκ είχε έρθει σε επαφή και µε τον επικεφαλής της τουρκοκυπριακής κοινότητας Μεχµέτ Αλί Ταλάτ, ζητώντας του να παρέµβει στον ∆ηµήτρη Χριστόφια και να του διαµηνύσει την τουρκική και τουρκοκυπριακή ανησυχία για τις έρευνες ανοικτά της Κύπρου. Η Τουρκία ισχυριζόταν ότι είχε ενδιαφέρον στην περιοχή για τα συµφέροντα των Τουρκοκυπρίων, ενώ υποστήριξε ότι οι έρευνες στα νοτιοδυτικά της Κύπρου αφορούσαν τουρκική υφαλοκρηπίδα. Ο Μπερκ µάλιστα επανέλαβε τον ισχυρισµό της Τουρκίας (σ.σ.: επαναδιατυπώθηκε ως διαµαρτυρία πρόσφατα, αµέσως µετά την υπογραφή οριοθέτησης ΑΟΖ Κύπρου - Ισραήλ) ότι µε βάση το σχέδιο Ανάν όλες οι ναυτικές διεκδικήσεις παραπέµπονταν σε διαπραγµάτευση µετά την επανένωση του νησιού. Για το περιστατικό ανοικτά του Καστελλόριζου, ο τούρκος αξιωµατούχος υποστήριξε ότι η έρευνα έγινε σε ύδατα που διεκδικούν και η Ελλάδα και η Τουρκία, και ενηµέρωσε τον έλληνα οµόλογό του ότι η Αγκυρα δεν αναγνώριζε τους ισχυρισµούς της Αθήνας. Μάλιστα, ισχυρίστηκε ότι το ελληνικό πλοίο του Πολεµικού Ναυτικού που έσπευσε στην περιοχή, πλησίασε στα 50 µέτρα το νορβηγικό σκάφος «Malene Ostervold» και απείλησε να το βυθίσει. Πρόσθεσε ότι το τουρκικό ΥΠΕΞ ανέλαβε τον έλεγχο του περιστατικού ύστερα από «εκατοντάδες τηλεφωνήµατα στο τουρκικό Γενικό Επιτελείο, το Πολεµικό Ναυτικό, την ελληνική πρεσβεία στην Αγκυρα και την τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα» κι ότι η Τουρκία ζήτησε από την τουρκική φρεγάτα να αποσυρθεί από το σηµείο για να µην υπάρξει αντιπαράθεση. Ισχυρίζεται µάλιστα ότι ήταν το ελληνικό πολεµικό πλοίο που δεν έφευγε από την περιοχή, εξακολουθώντας να «παρενοχλεί» το νορβηγικό πλοίο µέχρι τα µεσάνυχτα.

Ο αµερικανός συνοµιλητής του κάλεσε την κυβέρνηση της Τουρκίας να δείξει αυτοσυγκράτηση και να χειρί ζεται παρόµοια περιστατικά διά της διπλωµατικής οδού, για να λάβει απάντηση από τον τούρκο αξιωµατούχο ότι αυτό ακριβώς είχε αποδείξει το περιστατικό ανοικτά του Καστελλόριζου. Μάλιστα, ο Χ. Μπερκ λέει ότι εξεπλάγη από την ελληνική αντίδραση, σηµειώνοντας ότι και στο παρελθόν υπήρξαν διενέξεις στο Αιγαίο, αλλά ότι «αυτή ήταν η πρώτη αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο».

Την ίδια µέρα, ο κύπριος υπουργός Ενέργειας Σόλων Κασίνης υποβαθµίζει τα δύο περιστατικά, λέγοντας στον οικονοµικό σύµβουλο της αµερικανικής πρεσβείας στη Λευκωσία ότι τα περιστατικά µε τα τουρκικά πολεµικά πλοία δεν είναι «κάτι ασυνήθιστο» και ότι πρέπει να πέσουν οι τόνοι.

ΕΠΙΚΡΙΣΕΙΣ. Μάλιστα, επικρίνει το κυπριακό ΥΠΕΞ για το γεγονός ότι κάλεσε τους πρεσβευτές των κρατών - µελών τού Συµβουλίου Ασφαλείας για να διαµαρτυρηθεί γιατο περιστατικό, ενώ σηµειώνει ότι και ο πρόεδρος Χριστόφιας συµφωνούσε µαζί του για µια προσέγγιση χαµηλής έντασης. Εξέφρασε δε την άποψη ότι τα δύο περιστατικά ήταν άµεσα συνδεδεµένα µεταξύτους, µε στόχο «να ενισχυθεί τοπροφίλ των διεκδικήσεων της Τουρκίας την ώρα που αυτές οι διεκδικήσεις επιβεβαιώνονταν ανοικτά της Κύπρου». Ο Σ. Κασίνης εξέφρασε την άποψη ότι η Αθήνα, µε τον τρόπο που χειρίστηκε το γεγονός, «έπεσε στην παγίδα της Τουρκίας, ενώ πρότεινε να ζητήσει από τα δύο πλοία που διενεργούσαν έρευνες για λογαριασµό της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας να αποσυρθούν από τα βόρεια σηµεία των υπό διερεύνηση µπλοκ και να σταλούν στην Αίγυπτο για περίπου έναν µήνα, προκειµένου να αποκλιµακωθεί η ένταση.

Στο σχόλιό του ο αµερικανός διπλωµάτης σηµειώνει ότι δεδοµένης της στιγµής που σηµειώθηκαν τα συµβάντα, «µόλις ο Κασίνης ανακοίνωσε τον νέο γύρο προσκλήσεων ενδιαφέροντος για έρευνες, οι πράξεις της Τουρκίας φαίνονται σχεδιασµένες να αναγκάσουν τους πιθανούς υποψηφίους να κάνουν πίσω». «Η κυβέρνηση της Κύπρου είναι πρόθυµη να παραµείνει ήρεµη και να αποφύγει την κλιµάκωση του ζητήµατος, αλλά θα εκτιµούσε αν εµείς αθόρυβα συστήναµε στους Τούρκους να δείξουν παρόµοια αυτοσυγκράτηση», σχολιάζει.

Τουρκική «έκρηξη»

Το τουρκικό ΥΠΕΞ ανέλαβε τον έλεγχο του περιστατικού ύστερα από «εκατοντάδες τηλεφωνήµατα στο τουρκικό Γενικό Επιτελείο, το Πολεµικό Ναυτικό, την ελληνική πρεσβεία στην αγκυρα και την τουρκική πρεσβεία στην αθήνα» και η Τουρκία ζήτησε από την τουρκική φρεγάτα να αποσυρθεί από το σηµείο για να µην υπάρξει αντιπαράθεση.

Ισχυρίζεται µάλιστα ότι ήταν το ελληνικό πολεµικό πλοίο που δεν έφευγε από την περιοχή, εξακολουθώντας να «παρενοχλεί» το νορβηγικό πλοίο µέχρι τα µεσάνυχτα

Σκληρή γλώσσα κατά των Τούρκων

ΣΤΙΣ 14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ο µόνιµος γραµµατέας του κυπριακού υπουργείου Εξωτερικών Νικόλας Αιµιλίου καλεί τον αµερικανό πρεσβευτή στη Λευκωσία Φρανκ Ούρµπανσικ για να διαµαρτυρηθεί για τη συµπεριφορά της Τουρκίας. Οπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµα του αµερικανού πρεσβευτή, ο Ν. Αιµιλίου περιέγραψε το περιστατικό, σύµφωνα µε το οποίο τα τουρκικά πολεµικά πλοία που προσέγγισαν τα ερευνητικά για λογαριασµό της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας (µε σηµαία Παναµά και Σιέρα Λεόνε) τα προειδοποίησαν να εγκαταλείψουν την περιοχή «διαφορετικά θα υφίσταντο, αδιευκρίνιστες, αλλά σοβαρές συνέπειες». «Η πράξη είναι η κατάληξη της προκλητικής τουρκικής συµπεριφοράς που άρχισε όταν η Κύπρος υπέγραψε συµφωνία οριοθέτησης µε τον Λίβανο, αλλά ήταν η πρώτη φορά που η Τουρκία ενεπλάκη άµεσα στις κυπριακές δραστηριότητες» είπε στον Ούρµπανσικ ο γραµµατέας του κυπριακού ΥΠΕΞ, σηµειώνοντας ότι σύµφωνα µε τη Σύµβαση για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, η Κυπριακή ∆ηµοκρατία είχε δικαίωµα έρευνας και εκµετάλλευσης στην Αποκλειστική Οικονοµική της Ζώνη (ΑΟΖ).

«Ξέρουµε ότι υποστηρίζετε την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. και αυτή είναι απαράδεκτη συµπεριφορά για υποψήφιο µέλος» επισήµανε ο Ν. Αιµιλίου, δηλώνοντας ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Κύπρος µπλοκάρει και θα συνεχίσει να µπλοκάρει στις ενταξιακές διαπραγµατεύσεις της Τουρκίας µε την Ε.Ε. το κεφάλαιο της ενέργειας (σ. σ.: παραµένει µέχρι σήµερα µπλοκαρισµένο).

Από το ίδιο τηλεγράφηµα προκύπτει ότι οι Βρετανοί υποστήριξαν τους Κυπρίους. Ο βρετανός ύπατος αρµοστής στο νησί Πίτερ Μίλετ ήλθε σε επαφή µε τον Φ. Ούρµπανσικ και τον ενηµέρωσε ότι η Βρετανία στηρίζει την Κύπρο στη διένεξη για την ΑΟΖ και πως ήταν έτοιµη να προχωρήσει σε διάβηµα προς την Αγκυρα. Ο αµερικανός πρεσβευτής, σηµειώνει, πάντως, ότι οι πληροφορίες που έχει από το Λονδίνο δείχνουν ότι η Αγγλία θα υιοθετήσει ήπια γραµµή µε τους Τούρκους καλώντας τους σε αυτοσυγκράτηση, σε αντίθεση µε τους Γάλλους, οι οποίοι «κατόπιν εντολών του Λονδίνου» θα υιοθετούσαν σκληρότερη γραµµή. Ο πρεσβευτής σηµειώνει ότι το περιστατικό δεν αποτελεί σοκ, δεδοµένων των «κόκκινων γραµµών» των δύο πλευρών, ενώ εκφράζει την εκτίµηση ότι οι ΗΠΑ πρέπει να κινηθούν κάπου στη µέση, δηλαδή να συστήσουν ψυχραιµία και διάλογο. Ωστόσο, υπογραµµίζει ότι µια αµερικανική εταιρεία µε έδρα το Χιούστον (σ.σ.: εννοεί τη Noble Energy, όπως προκύπτει από άλλα τηλεγραφήµατα που διέρρευσαν στα Wikileaks) κέρδισε τον διαγωνισµό για τις έρευνες στα νοτιοανατολικά της Κύπρου και, άρα, «περιµένουµε ότι θα ζητήσει να στηρίξουµε τα εµπορικά της συµφέροντα στα υπό αµφισβήτηση νερά».

Οι Νορβηγοί έλυσαν το θέµα

ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, λίγες ηµέρες µετά, στις 17 Νοεµβρίου, ο γενικός γραµµατέας του ΥΠΕΞ πρέσβης Αριστείδης Αγαθοκλής, σε συνάντησή του µε τον αµερικανό πρεσβευτή Ντάνιελ Σπέκχαρντ δηλώνει «εξοργισµένος» από το περιστατικό νότια του Καστελλόριζου, το οποίο λύθηκε κατόπιν ελληνικών παρεµβάσεων στην Αγκυρα και στο νορβηγικό ΥΠΕΞ ώστε το πλοίο να σταµατήσει τις έρευνες. 

Ο Αγαθοκλής σηµειώνει ότι όσο τα πράγµατα «αφήνονται στην τύχη τους» θα σηµειωθούν κι άλλα παρόµοια περιστατικά και τονίζει πως αν δεν υπάρξει πρόοδος, η Ελλάδα θα αναγκαστεί να θέσει αυτά τα ζητήµατα στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας. Πάντως, ο γ.γ. του ΥΠΕΞ εκφράζει την πεποίθηση ότι τα δύο περιστατικά, νότια του Καστελλόριζου και νότια της Κύπρου, δεν συνδέονται. 

Από την πλευρά της η Λιλιάνα Γραµµατίκα, υπεύθυνη για θέµατα Αιγαίου στο ΥΠΕΞ, επισηµαίνει ότι το περιστατικό λύθηκε από το νορβηγικό ΥΠΕΞ και όχι από την Τουρκία και επαναλαµβάνει στους Αµερικανούς τις ελληνικές θέσεις για την οροθέτηση της υφαλοκρηπίδας, κατά προτίµηση µε διαιτησία από το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο της Χάγης. Αντίθετος µε τη Χάγη πάντως δηλώνει στην αµερικανίδα οµόλογό του ο τούρκος επιτετραµµένος στην Αθήνα, σηµειώνοντας ότι «αυτά τα ζητήµατα θα ήταν καλύτερο να αντιµετωπιστούν στο πλαίσιο της ενταξιακής πορείας, καθώς άλλοι µηχανισµοί όπως το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο της Χάγης δεν θα ήταν ευνοϊκοί για την Ελλάδα».

ΤΑ ΝΕΑ