Ελευθεροτυπία - Der Spiegel
Ο 67χρονος Τζόναθαν Σελ είναι από τις σημαντικότερες μορφές του αντιπυρηνικού αγώνα από τη δεκαετία του 1980. Το 1982 έγραψε το βιβλίο «Η μοίρα της Γης», που έγινε «Βίβλος» του κινήματος ειρήνης κι όπου προειδοποιεί για τις συνέπειες ενός πυρηνικού πολέμου και τους κινδύνους του αγώνα των εξοπλισμών. Το τελευταίο του βιβλίο «The Seventh Decade: The New Shape of Nuclear Danger» («Η Εβδομη Δεκαετία: η νέα μορφή του πυρηνικού κινδύνου») πραγματεύεται το ρόλο των ατομικών όπλων στη μεταψυχροπολεμική εποχή και τη διάδοση της πυρηνικής τεχνολογίας.
Ο Τζόναθαν Σελ τοποθετεί την πυρηνική απειλή στο ίδιο επίπεδο με τους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή και την καταστροφή της φύσης και μιλώντας στο «Σπίγκελ» βλέπει στην καταστροφή της Φουκουσίμα ένα περαιτέρω μήνυμα για το απρόβλεπτο και το ανεξέλεγκτο της πυρηνικής ενέργειας.
Κύριε Σελ, τι σας συγκλόνισε περισσότερο στην καταστροφή της Φουκουσίμα;
«Το γεγονός ότι το ατύχημα ξεπέρασε όσα είχαν σχεδιάσει οι "προγραμματιστές". Στα εγχειρίδια λειτουργίας και διαχείρισης πυρηνικών σταθμών δεν υπήρχαν οδηγίες για ψεκασμούς αντιδραστήρων με θαλασσινό νερό από στρατιωτικά ελικόπτερα. Μια προσεκτική ανάλυση οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι αντιδραστήρες της Φουκουσίμα ήσαν εντελώς εκτός ελέγχου. Στους τεχνικούς δεν απέμενε παρά να αυτοσχεδιάσουν· και μόνο μ' έναν συνδυασμό απονενοημένων λύσεων έκτακτης ανάγκης επετεύχθησαν -μέχρι στιγμής- τα χειρότερα».
Γιατί πιστεύετε ότι υπάρχει τέτοιος φόβος, ειδικώς για την ατομική ενέργεια;
«Οι περισσότεροι συνδέουν την ατομική ενέργεια με τα πυρηνικά όπλα. Σ' αυτό προστίθενται η απειλή από ακτινοβολία, ο κίνδυνος ότι η σχετική τεχνολογία μπορεί να βρεθεί σε λάθος χέρια και ότι τα ραδιενεργά απόβλητα χρειάζονται έναν ασφαλή τόπο αποθήκευσης, όπου πρέπει να παραμείνουν για μισό εκατομμύριο χρόνια. Ολα αυτά μας θυμίζουν ότι έχουμε να κάνουμε με βασικές δυνάμεις του σύμπαντος. Σ' αυτές τις τιτάνιες δυνάμεις οι άνθρωποι έχουμε ν' αντιτάξουμε πολύ φτωχά πράγματα -παίζουμε με τις κοσμικές δυνάμεις, παρ' όλο που ούτε αρκετά σοφοί ούτε καν επαρκείς είμαστε ούτε μεγάλες αντοχές διαθέτουμε».
Είναι ίδιον του ανθρώπου να προκαλεί τις φυσικές δυνάμεις;
«Η πυρηνική ενέργεια έχει άπειρη δύναμη συγκριτικά, τέτοια ενέργεια καίει στον πυρήνα των άστρων. Στη Γη δεν υπήρχε πρωταρχικώς, μέχρις ότου οι επιστήμονες την κατέστησαν εκμεταλλεύσιμη. Δυστυχώς, η ανθρωπότητα δεν επιδεικνύει την ίδια ευφυΐα σε ό,τι αφορά την ηθική, πρακτική και πολιτική πλευρά της τεχνολογίας. Η πλέον επικίνδυνη φαντασίωση που έχουμε για την πυρηνική ενέργεια είναι ότι μπορούμε να την ελέγξουμε.
Δεν πιστεύω πως η πυρηνική ενέργεια γνωρίζει αναγέννηση. Τράπεζες και ασφαλιστικοί φορείς έχουν από καιρό έντονους δισταγμούς για τη χρηματοδότηση πυρηνικών σταθμών. Σ' όλο τον κόσμο υπάρχουν περίπου 450 πυρηνικά εργοστάσια και το επιχείρημα εντατικής λειτουργίας τους για τη μείωση των επιπέδων CO2 θα ευσταθεί μόνον εάν ο αριθμός τους τριπλασιαστεί. Φοβάμαι πως μια τέτοια λύση θα οδηγήσει σε αδιέξοδο -ιδιαιτέρως εάν συμβεί κάποιο καταστροφικό ατύχημα».
Ειδικά στις ΗΠΑ, υπήρχε κάποτε η μεγαλύτερη ευφορία για την ατομική ενέργεια. Τη δεκαετία τού '50 η κυβέρνηση Αϊζενχάουερ προπαγάνδιζε ενθουσιωδώς το πρόγραμμα «Atoms for Peace» (Ατομική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς)...
«...όπου αποκαλύπτεται η στενή σύνδεση μεταξύ ατομικών όπλων και πυρηνικής ενέργειας. Ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ αύξησε τις πυρηνικές κεφαλές από 1.400 σε 20.000, αλλά το πρόγραμμα υποσχόταν βοήθεια σε άλλα κράτη στην ειρηνική χρήση ατομικής ενέργειας, εάν παραιτούνταν από τους πυρηνικούς εξοπλισμούς. Μέχρι σήμερα αυτή είναι η βασική αρχή της συνθήκης για τη μη διάδοση των πυρηνικών εξοπλισμών. Ο Ομπάμα μπορεί να είναι ο μόνος στην αμερικανική κυβέρνηση που πιστεύει στο όραμα ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά, όμως έχει στο πλευρό του μεγάλη πλειονότητα συμπολιτών του».
Πρόκειται γενικώς για ρεαλιστικό όραμα;
«Η γνώση για την κατασκευή της βόμβας δεν πρόκειται να εξαλειφθεί πλέον από τον κόσμο. Γι' αυτό πρέπει να βρούμε τρόπο να ζήσουμε μ' αυτή τη γνώση χωρίς να κατασκευάζουμε πυρηνικά όπλα. Οι ενάντιοι του οράματος προειδοποιούν πως κάποια στιγμή κάποιοι απλώς θα φτιάξουν μια βόμβα και θα επιβληθούν στον υπόλοιπο αβοήθητο κόσμο. Επειδή, όμως, όλοι έχουν την ίδια γνώση, κάθε ανισορροπία θα ήταν μικρής διάρκειας.
Ακόμη και με τους πυρηνικούς σταθμούς θα μπορούσαμε να επιτύχουμε έναν κόσμο χωρίς ατομικά όπλα, αλλά ο αυστηρός έλεγχος κάθε είδους πυρηνικής τεχνολογίας θα είναι, φυσικά, πολύ δυσκολότερος, όσο οι πυρηνικοί σταθμοί συνεχίζουν να παράγουν ρεύμα κι όσο συνεχίζεται ο εμπλουτισμός ουρανίου και η παραγωγή πλουτωνίου».
Πόσο σοβαρός είναι ο κίνδυνος να πέσει η τεχνολογία κατασκευής ατομικής βόμβας σε λάθος χέρια;
«Εξαιρετικά σοβαρός. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εστιάζεται στο Ιράν και τη Β. Κορέα, αλλά και σε άλλες χώρες διαπιστώνεται ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια. Κυρίως στη Μ. Ανατολή, η μετάδοση των σχετικών γνώσεων θα μεταβληθεί σε αληθινό κίνδυνο. Συνολικώς υπάρχουν λιγότερα όπλα, αλλά αντιστρόφως ανάλογα περισσότερα δάχτυλα στη σκανδάλη. Αυτό, βεβαίως, δεν καθιστά το σημερινό κόσμο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι εκείνον στην ψυχροπολεμική εποχή -θυμάμαι ακόμη πολύ έντονα την κρίση της Κούβας, όπου το τέλος του κόσμου θεωρούνταν κάτι πολύ κοντινό. Ομως, η φύση του κινδύνου έχει όντως αλλάξει. Υπάρχουν κολοσσιαίοι κίνδυνοι, τους οποίους πρέπει να συνειδητοποιήσουμε. Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η χρήση μόνον 100 ατομικών όπλων σε διένεξη μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας θα μπορούσε να προκαλέσει πυρηνικό χειμώνα παγκοσμίως.
Μακροπρόθεσμα βλέπω να αυξάνεται ο κίνδυνος να βρεθούν πυρηνικά όπλα σε χέρια τρομοκρατών. Η ευκολότερη, με την πάροδο του χρόνου, πρόσβαση σε κάθε είδους τεχνολογία αποτελεί τμήμα της φύσης της επιστημονικής προόδου, έτσι "αναγκαστικά" θα 'ρθει η στιγμή η πυρηνική τεχνολογία να βρεθεί σε χέρια μη κρατικών χρηστών».
Πόσο επαρκή είναι τα μέτρα προστασίας των πυρηνικών εργοστασίων από τρομοκρατικές επιθέσεις;
«Δεν υφίστανται επαρκή μέτρα. Η πυρηνική βιομηχανία διέκοπτε πάντοτε το σχετικό διάλογο, με το επιχείρημα πως η αποτελεσματική προστασία είναι πολύ δαπανηρή».
Τα συμβάντα στην Ιαπωνία δείχνουν ότι πιθανόν δεν μάθαινουμε τίποτε από την Ιστορία. Η συγκεκριμένη χώρα ήταν η μοναδική που βίωσε τη φρίκη από τις ρίψεις ατομικής βόμβας -και παρ' όλα αυτά εμπιστεύτηκε την πυρηνική ενέργεια.
«Ο Ιάπωνας νομπελίστας λογοτεχνίας Κενζαμπούρο Οε αποκάλεσε προδοσία προς τα θύματα της Χιροσίμα την επένδυση της χώρας στην πυρηνική ενέργεια. Ισως, όμως, η Φουκουσίμα σηματοδοτεί μια στροφή όχι μόνο για την Ιαπωνία αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου