Η οικτρά επέτειος

Του Kωστα Iορδανιδη

Οικτρά ανάμνηση το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967, σήμερα πλέον. Οχι απλώς και μόνον για όσα συνέβησαν την περίοδο που επίορκοι αξιωματικοί και οι συνεργάτες τους ασκούσαν εξουσία, αλλά και για τις μόνιμες στρεβλώσεις που δημιούργησε η εκτροπή στο πολιτικό σύστημα και στην ελληνική κοινωνία.

Μείζων αρνητική συνέπεια της δικτατορίας –στα εσωτερικά της χώρας– ήταν ότι η απέχθεια που δημιούργησε στους πολίτες λειτούργησε καθαρτήρια για το παλαιό καθεστώς. Η μεταπολίτευση υπήρξε στην ουσία μία παλινόρθωση όλων εκείνων των –επιζώντων– πολιτικών που με τη στάση τους είχαν υπονομεύσει το σύστημα, το οποίο είχε δημιουργηθεί μετά τον παγκόσμιο και τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα.

Επέστρεψαν –κυρίως όσοι είχαν καταφύγει στην Ευρώπη– δίχως να λογοδοτήσουν για το οικτρό τους παρελθόν, αυτάρεσκοι και υπερόπτες. Μόνον η επιστροφή του πρώην βασιλιά Κωνσταντίνου ετέθη υπό την κρίση των πολιτών διά δημοψηφίσματος, με τη Ν.Δ. –κατόπιν εντολών– να παραμένει «ουδέτερη», ενώ όλα τα άλλα κόμματα –και βουλευτές της «δεξιάς»– μετείχαν ενεργά στον αντιμοναρχικό αγώνα.

Κατηγορήθηκε ο Κωνσταντίνος διότι όρκισε την κυβέρνηση των συνταγματαρχών και λοιδορήθηκε διότι απέτυχε να ανατρέψει τη δικτατορία όταν ηγήθηκε του κινήματος της 13ης Δεκμεβρίου 1967. Εκρίθη ανεπαρκής ως «συνωμότης», όπως ήσαν άλλωστε και όλοι όσοι δραστηριοποιήθηκαν ανεπιτυχώς εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος και στη συνέχεια πλαισίωσαν τη μεταπολίτευση. Ολα αυτά υπήρξαν προσχηματικά, βεβαίως. Απλώς στη νέα τάξη πραγμάτων, που διαμόρφωνε το πολιτικό σύστημα το 1974, η μοναρχία δεν είχε πλέον θέση.

Η χειραφέτηση των Ελλήνων πολιτικών από το στέμμα συνοδεύτηκε και με την υιοθέτηση μίας τακτικής «εξευμενισμού» της κοινής γνώμης, που αποτυπώθηκε στο Σύνταγμα και τους νόμους της μεταπολιτεύσεως. Το αποτέλεσμα είναι ότι κάθε περιοριστική διάταξη που θα επέτρεπε την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας χαρακτηρίζεται ως περιοριστική των «ελευθεριών». Η Ελλάς κατέστη η πλέον «ελεύθερη» –κάποιοι θα πουν «αυθαίρετη»– χώρα της Ευρώπης, αλλά όχι «δημοκρατική», με τη συμβατική έννοια της λέξεως.

Κατέλυσε, επίσης, η «Τριανδρία» των δικτατόρων κάθε έννοια πειθαρχίας και ιεραρχίας, στρεφόμενη εναντίον της ανωτάτης στρατιωτικής ηγεσίας και του στέμματος. Αυτό απετέλεσε το κληροδότημα της αθλιότητος, που η ελληνική κοινωνία ασμένως απεδέχθη και εφαρμόζει με απόλυτη συνέπεια έως σήμερα. Υπήρξαν οι πρωταίτιοι της 21ης Απριλίου, οι «αυτοδημιούργητοι» της εξουσίας. Σε αυτό, όμως, αντέδρασε το καθεστώς της μεταπολιτεύσεως, που οργανώθηκε ως ιδιότυπο σύστημα «βαρονίας», σε βάση οικογενειακή.

Μισό και πλέον αιώνα τα ίδια ονόματα κυριαρχούν στην ελληνική πολιτική σκηνή. Η μοναρχία καταργήθηκε για να τη διαδεχθεί η ολιγαρχία των πολιτικών οικογενειών, φαινόμενο μοναδικό στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία. 

Ωστόσο, ο κύκλος έκλεισε προφανώς. Δεν ζούμε το Λυκόφως των Θεών. Δεν παρακολουθούμε όπερα. Δεν ζούμε ηρωικές στιγμές. Απλώς το σύστημα της μεταπολιτεύσεως αποσυντίθεται.