Ρωσία-Τουρκία συμμαχία;

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΙΛΗΣ

Επικεφαλής Κέντρου Ρωσίας-Ευρασίας & ΝΑ Ευρώπης, ΙΔΙΣ, και ερευνητικός εταίρος του SEESOX, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης

Η σταδιακή -ήδη από το 2003- αποστασιοποίηση της Τουρκίας από τον αμερικανικό παράγοντα και η συνακόλουθη επιλογή της να αποποιηθεί τον ρόλο του στρατηγικού εταίρου της Ουάσιγκτον έχουν εν μέρει γεφυρώσει το ψυχολογικό χάσμα ανάμεσα σε Αγκυρα και Μόσχα. Πλέον, οι δύο χώρες μοιράζονται κοινές θέσεις για τα περισσότερα ζητήματα διεθνούς και περιφερειακού ενδιαφέροντος (συμπεριλαμβανομένου του Ιράν), ενώ η ραγδαία αύξηση των εμπορικών τους συναλλαγών δίνει περαιτέρω ώθηση στις διμερείς σχέσεις.

Πρόκειται για δύο μεγάλες αγορές που μπορούν να αξιοποιήσουν συνδυαστικά τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα (π.χ. ρωσική τεχνολογία με τουρκικές μονάδες παραγωγής), αλλά και να πετύχουν συνέργειες στο πλαίσιο των G-20 που εκ των πραγμάτων υποκαθιστούν σε σημαντικές αποφάσεις τα Ηνωμένα Εθνη.

Ενα επιπλέον στοιχείο ταύτισης, είναι ο αυτοπροσδιορισμός τους ως περιφερειακών υπερδυνάμεων. Οσο η Τουρκία αποδέχεται την πρωτοκαθεδρία της Ρωσίας στον μετασοβιετικό χώρο και η τελευταία διστάζει να επανακάμψει σε Μ. Ανατολή και Μεσόγειο, το υφιστάμενο modus operandi θα διατηρείται. Επειδή, όμως, οι προαναφερθείσες περιοχές θεωρούνται εν πολλοίς φυσική συνέχεια του ζωτικού τους χώρου, η σύγκρουση συμφερόντων είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Αυτό, βέβαια, θα εξαρτηθεί από τον βαθμό μετριοπάθειας που θα επιδείξουν οι πολιτικές ηγεσίες.

Αναμφίβολα, η ενεργειακή συνεργασία, όπως κατέδειξε και η συμφωνία δημιουργίας πυρηνικών αντιδραστήρων εντός της τουρκικής επικράτειας, είναι παράγων ενδυνάμωσης. Είναι, πάντως, εξίσου και στοιχείο ανταγωνισμού. Μόσχα και Αγκυρα δένονται από τον υποθαλάσσιο μέσω Μαύρης Θάλασσας αγωγό αερίου «Μπλε Ρεύματος» και μάλιστα έχουν συμφωνήσει στην επέκτασή του. Παράλληλα, συζητούν την προοπτική του πετρελαιαγωγού Σαμψούντα-Τσεϊχάν ως αντίδοτο στον αμφίβολο, λόγω βουλγαρικών εμποδίων, Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Είναι, όμως, δυνατόν η Ρωσία, αντί να αποσυμφορήσει τα προβληματικά Στενά, να επιδιώκει επιπλέον εξάρτηση από τη γείτονα, αγνοώντας ότι η τελευταία, εκμεταλλευόμενη το status των Στενών, επιφέρει καθυστερημένες διελεύσεις τάνκερ που μετακυλίουν το κόστος στον προμηθευτή;

Αποφάσισε η Μόσχα να παραβλέψει την ενίσχυση του διαμετακομιστικού ρόλου της Αγκυρας που μέχρι σήμερα μετουσιώνεται μέσω projects που αντίκεινται στα ρωσικά συμφέροντα; Επιζητά τη μετεξέλιξη της Τουρκίας σε χώρα-κλειδί για τη διαμετακόμιση των υδρογονανθράκων της Ανατολής, η οποία, όμως, σε καμία περίπτωση δεν θα δεσμεύεται σε μία πολιτική εξυπηρέτησης των συμφερόντων της Ρωσίας; Ή μήπως σκοπεύει να διαπραγματεύεται μαζί της από ισότιμη βάση;

Είναι, συνεπώς, δύσκολο να στοιχειοθετηθεί γιατί το Κρεμλίνο θα επιθυμούσε μία ριζική ανατροπή των μέχρι σήμερα ενεργειακών σχεδιασμών του για χάρη της Τουρκίας. 

Εύλογα εγείρονται σοβαρές ενστάσεις έναντι του ενδεχόμενου οι θετικές εξελίξεις της τελευταίας πενταετίας να σηματοδοτούν πραγματικά την ουσιαστική ανάπτυξη μίας στρατηγικής εταιρικής σχέσης χωρίς ανταγωνισμούς και αμοιβαία καχυποψία. Οι δύο χώρες περισσότερο αναζητούν μοχλούς πίεσης προκειμένου να «συνετιστούν» οι φυσικοί τους σύμμαχοι. Παράλληλα, δοκιμάζουν τις αντοχές των εταίρων τους θέλοντας να διευρύνουν τα περιθώρια ελιγμών τους, αφού θεωρούν πως οι υφιστάμενες επιλογές τους δεν εξασφαλίζουν απαραίτητα και αποτελεσματικά τα συμφέροντά τους.