Ενας «Μαύρος Κύκνος» για την Ελλάδα

Γράφει ο Γιώργος Ι. Μαύρος

Όλες οι προβλέψεις έχουν ένα εγγενές μειονέκτημα: βασίζονται σε πράγματα που γνωρίζουμε. Ο αστάθμητος παράγοντας, ο άγνωστος Χ,Κι όμως, είναι αυτός που κάνει όλη τη διαφορά. συνήθως παραλείπεται επειδή ακριβώς είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί.

Αυτό είναι και το βασικό πρόβλημα στα -κατά τα άλλα φιλόδοξα- σχέδια της κυβέρνησης για άντληση 50 δισ. ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις και αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας: Δεν φαίνεται από πουθενά να προβλέπουν έναν... «Μαύρο Κύκνο».

Αυτός είναι ο όρος που χρησιμοποιεί στο ομώνυμο βιβλίο του ο -διάσημος πλέον- στοχαστής Νασίμ Νίκολας Ταλέμπ, για εκείνα τα απρόβλεπτα γεγονότα που είναι υπεύθυνα, όπως λέει, για τις πιο μεγάλες αλλαγές στην ιστορία. Οι «Μαύροι Κύκνοι» υποστηρίζει είναι από τη φύση τους σπάνιοι, όπως π.χ. η πτώση ενός μετεωρίτη ή το ξέσπασμα μιας επιδημίας, και η εμφάνισή τους στέλνει κάθε προηγούμενη πρόβλεψη στον κάδο των απορριμμάτων.

Στο σημερινό κόσμο, όμως, σημειώνει ο κ. Ταλέμπ, ο οποίος είναι πιο πολύπλοκος από ποτέ, η εμφάνιση των «Μαύρων Κύκνων» καθίσταται συχνότερη και η ματαιότητα των προβλέψεων μεγαλύτερη.  

Οι πρόσφατες εξελίξεις στη... γειτονιά της Ελλάδας τον δικαιώνουν: Ποιος ασχολείται πλέον με τις μόλις προ ολίγων μηνών προβλέψεις των οικονομολόγων για το ρυθμό ανάπτυξης της Αιγύπτου, τις αποδόσεις του χρηματιστηρίου της, ή τα όποια σχέδια είχε η κυβέρνηση Μουμπάρακ για αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας; Στην περίπτωση της Αιγύπτου ο «Μαύρος Κύκνος» δεν ήταν οι διαδηλώσεις στην πλατεία Ταχρίρ. Ηταν ο συνδυασμός των μεγάλων πυρκαγιών και του πρωτοφανούς καύσωνα πέρσι στη Ρωσία που έπληξε τις καλλιέργειες και την ανάγκασε να κάνει εμπάργκο στις εξαγωγές σιταριού.Λίγους μήνες μετά, οι ανατιμήσεις στο ψωμί πυροδότησαν μία κοινωνική έκρηξη που «κατάπιε» με συνοπτικές διαδικασίες κατεστημένα καθεστώτα σε Τυνησία και Αίγυπτο, που θεωρούνταν ακλόνητοι πυλώνες σταθερότητας στη Μέση Ανατολή. Κι από ότι φαίνεται ο «Μαύρος Κύκνος» του καλοκαιριού γέννησε το δικό του «ασχημόπαπο» υπό τη μορφή ενός «ντόμινο» ανατροπών στον αραβικό κόσμο.

Ακόμα και οι πιο εξέχουσες «δεξαμενές σκέψεις» στα μεγάλα κέντρα αποφάσεων του εξωτερικού πιάστηκαν αδιάβαστες από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις παλινωδίες της αμερικανικής κυβέρνησης γύρω από την αποχώρηση του Αιγυπτίου προέδρου Χ. Μουμπάρακ.

Υπάρχει όμως κι ένα δεύτερο παράδειγμα «Μαύρου Κύκνου» στη... γειτονιά μας που αγγίζει πιο άμεσα τα συμφέροντα της Ελλάδας, και ειδικότερα το Κυπριακό. Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ότι εν έτει 2011 η Άγκυρα θα βρισκόταν σε θέση να επιστρατεύει όλη της την πολιτική ισχύ για να δικαιολογήσει στους... Τουρκοκύπριους την αναγκαιότητα της στρατιωτικής της παρουσίας στη Μεγαλόνησο; Πριν από την ανακοίνωση της συμφωνίας της Δημοκρατίας της Κύπρου με το Ισραήλ για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στην ανατολική Μεσόγειο, κανένας.

Η συμφωνία αυτή, για μία ζώνη που φέρεται να περιλαμβάνει πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, αποτέλεσε έναν «Μαύρο Κύκνο», που άλλαξε άρδην τους συσχετισμούς στο Κυπριακό και βρήκε την Άγκυρα -παραδόξως- απροετοίμαστη.

Οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι η γειτονιά μας αποτελεί πραγματικό... εκτροφείο «Μαύρων Κύκνων», κάτι που η όποια ελληνική κυβέρνηση οφείλει να συνυπολογίσει στους κρίσιμους σχεδιασμούς της για το μέλλον της χώρας. Αντί να βασίζεται μονομερώς σε προβλέψεις κι εκτιμήσεις τεχνοκρατών που έχουν πλειστάκις αποδειχθεί άστοχες στο παρελθόν, θα είναι καλό να σμιλέψει τα αντανακλαστικά της για απότομες αλλαγές στο περιβάλλον στο οποίο θα κληθεί να αποδώσει.