Των Rodrigo Olivares - Caminal
(Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (Senior Lecturer in Financial Law) και επισκέπτη καθηγητή στο ALBA Business School),
Iωαννη Kοκκορη
(Αναπληρωτή καθηγητή, Reading University (UK), Ιnternational Consultant, Organisation for Security and Cooperation in Europe)
Κυριακου E. Παπαδακη
(Οικονομολόγου - B.Sc. London School of Economics, MPhil Cambridge University, UK).
Λόγω της μεγάλης κρίσης (όπως χαρακτηρίστηκε η πτώση που ξεκίνησε το 2007) οι ανεπτυγμένες χώρες αναγκάστηκαν να αναλάβουν τα χρέη του ιδιωτικού τομέα και σε αρκετές περιπτώσεις να υποστηρίξουν το τραπεζικό τους σύστημα, μεταφέροντας το ρίσκο από το χρηματοοικονομικό/τραπεζικό σύστημα στο κράτος. Εδώ αναλύουμε πως η Ιρλανδία («Κέλτικη Τίγρη») έχασε τον έλεγχο της εγχώριας οικονομίας της σαν αποτέλεσμα της κρίσης του τραπεζικού της συστήματος, όπως συνέβη και στην Ισλανδία, και θα τη συγκρίνουμε με την κρίση στην Ελλάδα.
Ιρλανδία: δημιουργία φαύλου κύκλου
Η ιρλανδική οικονομία ήταν μία από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ευρώπης. Κατά μέσο όρο το ΑΕΠ της αναπτυσσόταν με ρυθμούς 5,4% από το 2004 μέχρι το 2007, το δημόσιο χρέος ήταν 26,8% του ΑΕΠ με πλεόνασμα προϋπολογισμού 1,5% και η ανεργία ίση με 4,4%. Η Κέλτικη Τίγρη με εταιρικό φόρο ίσο περίπου με 12,5%, το χαμηλότερο από όλες τις αναπτυγμένες χώρες, και με έναν από τους μεγαλύτερους όγκους ξένων επενδύσεων, αναγκάστηκε να λάβει βοήθεια ύψους 85 δισ. ευρώ.
Η απάντηση στο οξύμωρο αυτό σχήμα είναι απλή: η Κέλτικη Τίγρη επιβίωνε και αναπτυσσόταν λόγω της μόχλευσης του τραπεζικού του συστήματος, το οποίο είχε φτάσει σε μη διαχειρίσιμα επίπεδα χρέους ειδικά όταν η μεγάλη κρίση οδήγησε σε μια διαρκή διαδικασία απομόχλευσης.
Η Ιρλανδία έχει πληθυσμό 4,6 εκατομμύρια κατοίκους και ΑΕΠ ίσο με 156 δισ. ευρώ. Οι έξι μεγαλύτερες ιρλανδικές τράπεζες έφτασαν ενεργητικό ίσο με 520 δισ. ευρώ, σχεδόν 333% του ΑΕΠ. Σε αντίθεση οι σχεδόν 8.000 τράπεζες που δραστηριοποιούνται στις ΗΠΑ αντιστοιχούν στο 85% του ΑΕΠ των ΗΠΑ.
Η κατάσταση στην Ιρλανδία είναι, σε αρκετά σημεία, παρόμοια με αυτή στην Ισλανδία όπου μια τραπεζική κρίση μετατράπηκε σε κρίση συναλλάγματος και εξελίχθηκε σε κρίση δημοσίου χρέους με σημαντικές επιπτώσεις για τη εσωτερική οικονομία. Η μόνη διαφορά ήταν ότι η Ιρλανδία με το να είναι μέλος της ΟΝΕ απέφυγε μια πιθανή μεγάλη υποτίμηση και έτσι μείωσε και τις πιθανότητες ολοκληρωτικής πτώσης του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, χρησιμοποιώντας συνεχείς κρατικές χρηματοδοτήσεις. Παρ’ όλα αυτά το τελικό κόστος και στις δύο περιπτώσεις είναι το ίδιο, δηλαδή μια κρίση δημοσίου χρέους.
Από το 2007, το ιρλανδικό τραπεζικό σύστημα αντιμετώπισε σημαντική επιδείνωση στα χαρτοφυλάκια δανείων λιανικής φύσης, λόγω της σημαντικής πτώσης τιμών των ακινήτων. Καθώς η ανεργία έφτασε το 11,8% μέχρι το τέλος του 2009 και αναμένεται να είναι σε υψηλότερα επίπεδα (πάνω από 13%) το 2010, αναμένεται ότι 25% των στεγαστικών δανείων (περίπου 200.000 δάνεια) θα είναι ληξιπρόθεσμα μέχρι το 2011.
Η ιρλανδική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να παρέχει εισφορές κεφαλαίου ίσες περίπου με 45 δισ. ευρώ και να εγγυηθεί υποχρεώσεις του τραπεζικού συστήματος ίσες με 147 δισ. ευρώ (116 δισ. ευρώ καταθέσεις και 31 δισ. τραπεζικού χρέους). Οι εισφορές κεφαλαίου ανέρχονταν σε 30% του ιρλανδικού ΑΕΠ.
Το συνολικό χρέος της ιρλανδικής κυβέρνησης ανέρχεται σε 146,8 δισ. ευρώ ή σε 94% του ΑΕΠ (αν αφαιρέσουμε τα 45 δισ. ευρώ σε ρευστό που έχει η ιρλανδική κυβέρνηση τότε το συνολικό χρέος ανέρχεται σε 70% σε βάση καθαρού χρέους).
Είναι ξεκάθαρο ότι η Κέλτικη Τίγρη έχει υποπέσει σε ένα φαύλο κύκλο, όπου η προσπάθεια της υγιούς οικονομικά κυβέρνησης να περισώσει τις εγχώριες τράπεζες έχει δημιουργήσει αμφιβολίες για τη φερεγγυότητα του κράτους.
Το ελληνικό δράμα: αντίρροπη φορά του φαύλου κύκλου
Μετά την πρόσφατη αναθεώρηση του ελληνικού ελλείμματος και του δημοσίου χρέους από τη EuroStat για το 2009, η Ελλάδα έχει ένα δημοσιονομικό έλλειμμα ίσο με 15,4% και δημόσιο χρέος ίσο με 126,8% του ΑΕΠ (στο τέλος του 2009). Το 2010 το έλλειμμα αναμένεται να είναι 9,4% και το δημόσιο χρέος ίσο με 144% του ΑΕΠ. Αυτές οι προβλέψεις διαφέρουν από τους στόχους που έχει θέσει το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Ενωση που ανέρχονται σε έλλειμμα ίσο με 8,1% και δημόσιο χρέος ίσο με 133%. Επιπρόσθετα το ΑΕΠ προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω το 2010 από -4% σε -4,2% και από -2,6% σε -3% (αρκετοί οργανισμοί προβλέπουν -3,5%) το 2011.
Η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε στις προβλέψεις αυτές ανακοινώνοντας επιπρόσθετα φορολογικά μέτρα για τον επόμενο χρόνο (μέτρα αξίας 14 δισ. ευρώ, περίπου 6% του ΑΕΠ). Ο προϋπολογισμός του 2011 αποσκοπεί για έλλειμμα ίσο με 7,4% του ΑΕΠ αντί για 7,6% σύμφωνα με το ΔΝΤ και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η επιπρόσθετη μείωση στο έλλειμμα (ίση με 1,3% ΑΕΠ) θα επιτευχθεί με επιπλέον μέτρα.
Η Ελλάδα είναι σε ένα διαφορετικό φαύλο κύκλο σε σύγκριση με την Ιρλανδία: το μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος (που πηγάζει από τα υπέρογκα επαναλαμβανόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα) έχει οδηγήσει στο κλείσιμο των αγορών για το δημόσιο και τον ιδιωτικό χρηματοοικονομικό και μη τομέα οδηγώντας σε αυξημένο κόστος χρηματοδότησης της εγχώριας οικονομίας. Το αυξημένο αυτό κόστος οδηγεί σε αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης και συνεπώς σε υψηλότερα ποσοστά χρέους ως προς το ΑΕΠ, καθώς και χαμηλότερες επενδύσεις στην πραγματική οικονομία όπου χρέος και αντιπληθωρισμός δύναται να τροφοδοτούνται κυκλικά.
Το μη διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος της Ελλάδας δεν έχει προκληθεί από την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών (παρ’ όλο που πακέτο 28 δισ.. ευρώ διατέθηκε από την ελληνική κυβέρνηση στις εγχώριες τράπεζες), ενώ οι ελληνικές τράπεζες είναι σημαντικοί επενδυτές σε ελληνικά ομόλογα (αξίας περίπου 40 δισ. ευρώ).
Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η Ευρώπη βρίσκεται πάνω σε ένα ενεργό ηφαίστειο. Ευτυχώς η Ιρλανδία απέφυγε τη χρεοκοπία του τραπεζικού της συστήματος δίνοντάς μας την ελπίδα ότι δεν θα έχουμε παρόμοιες εκρήξεις με αυτές του ισλανδικού ηφαιστείου (Eyjafjallajokull). Το τι θα συμβεί με τις Ισπανία, Πορτογαλία και άλλα πιθανά θύματα της έκρηξης του ευρω-ηφαιστείου αναμένεται να φανεί στο άμεσο μέλλον.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου