«Σορτάροντας», γενικώς

Tου Γιωργου Mαντελα

«Πώς κάνεις τους φτωχούς να νιώθουν πλούσιοι, όταν οι μισθοί παραμένουν παγωμένοι; Τους χορηγείς φθηνά δάνεια».  

Αυτή είναι η μία ερμηνεία της εικονικής ευμάρειας που χαρακτήρισε τις δυτικές κοινωνίες των χαμηλών επιτοκίων επί δεκαετίες. Μια άλλη ερμηνεία βεβαίως είναι αυτή που υποστηρίζει ότι η κίνηση του χρήματος προκαλεί ανάπτυξη, οπότε είναι προτιμότερο, για όλους, να βγαίνει από το γκισέ και να διοχετεύεται στην αγορά. Και αυτό γινόταν. 

Διαλέγετε και παίρνετε, πάντως μία από τις δύο αντέγραψε και το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 μέχρι και πρόπερσι, όταν ο ρυθμός αύξησης των χορηγήσεων έφτασε σε υπερβολικά ποσοστά (πάνω από 40%), σε μια προσπάθεια να καλύψει όλο τον χαμένο χρόνο. Κάπου εκεί, όμως, το όνειρο άρχισε να εξελίσσεται σε εφιάλτη, καθώς τα δάνεια άρχισαν να δίνονται αφειδώς, χωρίς όρους και προϋποθέσεις, με αποτέλεσμα να χορηγείται στεγαστικό με βάση το 100% της εμπορικής αξίας του ακινήτου! Κάπως έτσι το επίσημο ποσοστό των επισφαλών δανείων εκτινάχθηκε από τα επίπεδα του 3% και του 3,50% στα σημερινά (πέριξ του 10%). Και έπεται συνέχεια.

Η εξέλιξη αυτή -τι σύμπτωση- συνέπεσε με την περίοδο που κάποιοι Αμερικανοί διαχειριστές ανακάλυπταν τα CDS, επενδύοντας με μια φιλοσοφία εντελώς διαφορετική από εκείνη του παραδοσιακού τραπεζίτη ή διαχειριστή. Αφού τιτλοποίησαν ό, τι ενυπόθηκο δάνειο είχαν προηγουμένως δώσει, άρχισαν να τζογάρουν με το ρίσκο που συνεπαγόταν η επένδυση σε αυτό. Εφτασαν στο σημείο να αναζητούν τα χειρότερα δάνεια, από πλευράς προοπτικής εξόφλησης, για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος. Ακολούθως, όταν και αυτή η τακτική έφτασε στο peak, έκαναν το ίδιο με τα ομόλογα. 

Και κάπως έτσι, περάσαμε στην τρίτη και χειρότερη φάση. Αυτή της επένδυσης στην πτώχευση όχι ενός νοικοκυριού, ούτε καν μιας τράπεζας ή μιας επιχείρησης, αλλά ενός κράτους. Και κάπως έτσι καταλήγουμε και πάλι στην Ελλάδα (όλα τελικώς είναι μια αλυσίδα). Παραφράζοντας δε το «Μεγάλο Σορτάρισμα» του Μάικλ Λιούις, που έζησε την όλη ιστορία «από μέσα» και άρα την ξέρει καλύτερα από τον καθένα, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τη λειτουργία του όλου κυκλώματος ως εξής:

«Μπορεί να πλήρωνες 200.000 δολάρια τον χρόνο για να αγοράσεις μια δεκαετή σύμβαση μεταφοράς κινδύνου αθέτησης υποχρέωσης (CDS) επί ομόλογων της Ελλάδας (στο βιβλίο αναφέρεται ως παράδειγμα η GE), ύψους 100 εκατ δολαρίων. Το πολύ να έχανες 2 εκατ δολάρια: 200.000 δολάρια κάθε χρόνο, επί δέκα χρόνια. Το πολύ να έβγαζες 100 εκατ. δολάρια αν η Ελλάδα περιερχόταν σε αδυναμία να εξοφλήσει το χρέος της ανά πάσα στιγμή μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια και οι ομολογιούχοι δεν ανακτούσαν κανένα μέρος της απαίτησής τους.  

Επρόκειτο για στοίχημα μηδενικού αθροίσματος: αν έβγαζες 100 εκατ. δολάρια, εκείνος που είχε πουλήσει τα CDS έχανε 100 εκατ. δολάρια. 

Επρόκειτο επίσης για ασύμμετρο στοίχημα, όπως το ποντάρισμα σε ένα νούμερο της ρουλέτας. Το πολύ να έχανες τις μάρκες που έβαλες στο τραπέζι. Αλλά, αν καθόταν το νούμερό σου, τότε έπαιρνες πίσω τα χρήματά σου πολλαπλασιασμένα επί τριάντα, σαράντα ή και πενήντα».

Tόσο απλά...