"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


Νομπέλ Οικονομίας χρήσιμο και επίκαιρο για την Ελλάδα

Tου Γιωργου Aρχοντα
(πολιτικου επιστήμονα, μεταφραστή της «Διαχείρισης των Κοινών Πόρων» της Ελινορ Οστρομ, εκδ. Καστανιώτη)

Αν το Νομπέλ Ειρήνης του Μπαράκ Ομπάμα ήταν, όπως και να το κάνουμε, κάπως πρόωρο, η βράβευση της Ελινορ Οστρομ με το Νομπέλ Οικονομίας ήρθε για την Ελλάδα στην καλύτερη δυνατή στιγμή. Σε μια συγκυρία όπου σχεδόν όλοι αναγνωρίζουν την ανάγκη για βαθιές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, το έργο της Οστρομ δεν είναι απλώς επίκαιρο. Είναι ένα πολύτιμο εργαλείο. Το κύριο ενδιαφέρον της Οστρομ και της σχολής σκέψης που δημιούργησε με τον σύζυγό της Βίνσεντ είναι ακριβώς οι θεσμοί.
Στο πλέον γνωστό της έργο, τη «Διαχείριση των Κοινών Πόρων», δίνει μια τεκμηριωμένα αισιόδοξη απάντηση σε όσους πιστεύουν ότι η κρατική ρύθμιση και η ιδιωτικοποίηση είναι οι μόνοι εφικτοί τρόποι να μην καταστραφεί ένας ευαίσθητος πόρος. Η έως τότε κραταιά υπόθεση της «τραγωδίας των κοινών αγαθών» προέβλεπε, όπως και ο Αριστοτέλης, πως κανείς δεν θα φροντίσει για τη διατήρηση ενός πόρου που δεν του ανήκει ρητά. Αν πολλοί βοσκοί έχουν πρόσβαση σ’ ένα βοσκοτόπι, το συμφέρον του καθενός είναι να το εκμεταλλευτεί όσο το δυνατόν εντατικότερα. Οταν κανείς δεν έχει λόγο να νοιαστεί για το αύριο, ο πόρος εντέλει καταστρέφεται. Ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί αυτό είναι η κυριολεκτική ή μεταφορική περίφραξη.

Απέναντι σ’ αυτή τη λογική, η Οστρομ κατέδειξε ότι η αυτοοργάνωση είναι εφικτή. Μελετώντας παραδείγματα ανέλυσε εύρωστους θεσμούς για τη διαχείριση ανοιχτών πόρων που χάνονται στα βάθη των αιώνων και συνδέουν με εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα το ατομικό και το συλλογικό συμφέρον, την οικονομική δράση με την οικολογική βιωσιμότητα. Οπως και ο νομπελίστας-οικονομολόγος, Φρίντριχ Χάγιεκ, έτσι και η Οστρομ αντιλαμβάνεται τους θεσμούς ως περίπλοκα και διαρκώς προσαρμοζόμενα συστήματα που περιλαμβάνουν άτομα, σχέσεις και κανόνες. Υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, τα άτομα μπορούν να αξιοποιήσουν την «τοπική» γνώση των συνθηκών για να συντάξουν ή να αναθεωρήσουν ένα σύστημα κανόνων που απαντά στις ανάγκες τους.
H Οστρομ υπογραμμίζει τη δυνατότητα διαβούλευσης μεταξύ των ενδιαφερομένων, κοινής αντίληψης των συνθηκών, εφαρμογής των συμφωνημένων κανόνων και επιβολής κλιμακούμενων κυρώσεων για την παράβασή τους, τον σεβασμό των κεντρικών αρχών στις τοπικές διαρρυθμίσεις, την ύπαρξη συμφωνημένων διαδικασιών για την αναθεώρηση των κανόνων.
Η μεγαλύτερη συμβολή όμως της Οστρομ είναι όταν συμπληρώνει τα κενά του Αυστριακού συναδέλφου της. Ο Χάγιεκ περιγράφει με ενάργεια πώς εξελίσσονται οι θεσμοί, πώς η κατατμημένη και ατελής γνώση των ατόμων συντίθεται και γίνεται κοινωνικά διαθέσιμη. Περιγράφει τη θεσμική διαρρύθμιση που ευνοεί την αυθόρμητη συναρμογή του ατομικού με το συλλογικό συμφέρον. Αλλά δυστυχώς μας λέει λίγα πράγματα για το πώς θα φτάσουμε εκεί. Η Οστρομ κάνει ακριβώς αυτό. Χωρίς να δίνει τυφλοσούρτες, προσδιορίζει τα πεδία και τους στόχους της θετικής παρέμβασης: την ενίσχυση της εμπιστοσύνης, συμμετοχής, συναντίληψης, υπευθυνότητας, λογοδοσίας, λειτουργικότητας. Κι όλα αυτά γίνονται ακόμη πιο επιτακτικά, αν αντιληφθούμε τα νέα, ψηφιακά, ανοιχτά βοσκοτόπια που έχουμε μπροστά μας.

Αν η βαθιά θεσμική μεταρρύθμιση θα κρίνει τη βιωσιμότητα της χώρας, η αποτελεσματική διαχείριση και αξιοποίηση της νέας γνώσης θα κρίνει την ευημερία μας. Ιδού λοιπόν ένα Νομπέλ για την Ελλάδα. Στο χέρι μας είναι να το αξιοποιήσουμε.
ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Δεν υπάρχουν σχόλια: