TOYΡΚΙΑ: Η άλλη όψη του νομίσματος της νίκης Ερντογάν

Του Baha Güngör / DEUTSCHE WELLE

Η ψήφος των Τούρκων ψηφοφόρων, που είχαν το δικαίωμα για πρώτη φορά να ψηφίσουν τον πρόεδρό τους, ήταν σαφής: ο Ταγίπ Ερντογάν ξεπέρασε με άνεση το όριο του 50% από τον πρώτο γύρο. 

Το αποτέλεσμα αυτό είναι δημοκρατικά σωστό και άρα αδιαμφισβήτητο. Αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. 

Στην άλλη όψη επικρατεί ο φόβος για την περαιτέρω μετάλλαξη της Τουρκίας σε ισλαμική δημοκρατία - που θα έχει περισσότερες θρησκευτικές επιταγές στην καθημερινότητα του πολίτη.

Η νίκη του Ερντογάν αποσυνθέτει ακόμη περισσότερο το μεταρρυθμιστικό έργο του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας, Κεμάλ Ατατούρκ. Η ελίτ των κεμαλιστών δεν ήθελε να το συνειδητοποιήσει τα προηγούμενα χρόνια, αλλά η αλαζονεία της απέναντι σε πολλά προβλήματα που δυσχέραιναν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, οδήγησε στο σημερινό πολιτικό «στάτους κβο» στην Τουρκία. Εξαιτίας της (αλαζονείας της) μπόρεσε το ισλαμοσυντηρητικό κόμμα του Ερντογάν ΑΚΡ να επεκτείνει τη δύναμή του μετά την πρώτη του νίκη το 2002 με 34% και να φτάσει στις εκλογές πριν από τρία χρόνια να πάρει σχεδόν το 50% των ψήφων. Τελικά, το ΑΚΡ κερδίζει κάθε εκλογική αναμέτρηση και επισφράγισε την επικράτησή του ως συντριπτική πολιτική δύναμη με την ανάδειξη του αρχηγού του και επικεφαλής της κυβέρνησης ως προέδρου της δημοκρατίας.

Το ΑΚΡ δημιουργήθηκε από τις στάχτες τεσσάρων θρησκευτικών κομμάτων. Αυτά είχαν απαγορευτεί από τους στρατιωτικούς και το ελεγχόμενο από εκείνους ανώτατο δικαστήριο ως «κέντρα φονταμενταλιστικών δραστηριοτήτων» από τα τέλη του 1960 έως το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1990. 

Χάρη στην εμπειρία αυτών των κομμάτων, ο Ερντογάν γνώριζε επακριβώς τι ενοχλεί τον μέσο πολίτη, τι χρειαζόταν και τι ήθελε. Αυτό επιβεβαίωσαν τώρα οι ψηφοφόροι.  

Πρωτίστως, όμως, ο Ερντογάν επιβραβεύθηκε στην κάλπη επειδή έδωσε στον λαό ένα νέο αίσθημα αξιοπρέπειας στη βάση θρησκευτικών αξιών. Το ότι στο μεταξύ περιορίστηκε σημαντικά η ελευθερία της γνώμης και του Τύπου, όπως και ο χώρος δημοκρατικής εξέλιξης, ότι η Τουρκία έχει κακές επιδόσεις σε αυτούς τους τομείς σε σύγκριση με άλλες χώρες, δεν απασχολεί τον Ερντογάν. Και οι υποστηρικτές του επίσης αγνόησαν τις καταγγελίες για διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας από τον Ερντογάν, την οικογένειά του και το πολιτικό του περιβάλλον, ως το τίμημα για τις σχετικά καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.

Ο Ερντογάν έχει εκλεγεί για πέντε χρόνια. Ο 60χρονος όμως θα παραμείνει τουλάχιστον άλλη μία θητεία, αυτό μπορεί να το καταλάβει κανείς από τώρα. Οπότε, στην 100ή επέτειο της τουρκικής δημοκρατίας το 2023 θα μείνει στην Ιστορία ως ο άνθρωπος που κατάφερε να αντιστρέψει σχεδόν ολόκληρο το μεταρρυθμιστικό έργο του Ατατούρκ. 

Είναι πολύ πιθανό ότι θα εγκαθιδρυθεί ένα νέο σύστημα προεδρικής διακυβέρνησης με περιθωριοποιημένο Κοινοβούλιο. Γι' αυτό μιλά διαρκώς ο Ερντογάν για «παλιά» και «νέα» Τουρκία. 

Ο αντίπαλός του, Εκμελεντίν Ιχσάνογλου, κατάφερε να κερδίσει μόλις το 39% των ψήφων παρότι είχε τη στήριξη 14 κομμάτων. Σημαντική ήταν η επιτυχία του 41χρονου Κούρδου πολιτικού Σελαχατίν Ντεμίρτας, που έφτασε το 9%. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια ένδειξη ότι το φιλοκουρδικό HDP θα καταφέρει να ξεπεράσει το όριο του 10% στις επόμενες βουλευτικές εκλογές.

Ακόμη κι αν ο Ερντογάν χαίρει εκτίμησης από πολλούς στο εσωτερικό της Τουρκίας, θα πρέπει να δουλέψει πολύ για να αποκαταστήσει τη φήμη και το κύρος του στο εξωτερικό. Οπως περιστοιχίζεται από επίκεντρα έντασης, δηλαδή το Ιράκ, τη Συρία, τη Γάζα, το Ισραήλ και τώρα πιο πρόσφατα την Ουκρανία με τη Ρωσία και την αναζωπύρωση της έντασης ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία, ο Ερντογάν θα πρέπει να διασκεδάσει τους φόβους ότι θα ρίξει λάδι στη φωτιά. Γιατί αυτό ακριβώς έπραξε πολλές φορές στο παρελθόν.

Η ΕΕ και κυρίως η Γερμανία θα υποχρεωθούν να ανεχθούν έναν όλο και πιο ενοχλητικό Ερντογάν.  

Η ευρωπαϊκή περιπέτεια της Τουρκίας τείνει προς το τέλος της. Αυτό δεν θα σημαίνει απαραίτητα το τέλος του κόσμου, αλλά η δυνατότητα άσκησης επιρροής από πλευράς ΕΕ στις εξελίξεις στην Τουρκία θα λιγοστεύουν όλο και περισσότερο. Αν αυτό θα είναι καλό για τα συμφέροντα των Ευρωπαίων στην περιοχή, είναι το λιγότερο αμφισβητήσιμο.