ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ: Ιστορική η στιγμή για τους Κούρδους

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΖΩΡΤΖΗ

tzortzis.jan@gmail.com 

Η προέλαση των σουνιτικών εξτρεμιστικών δυνάμεων από τα συριακά σύνορα προς τον ιρακινό Νότο έμελλε να μεταβάλει πολλά από τα βασικά δεδομένα στην κρίσιμη περιοχή του βόρειου Ιράκ, όπου πλέον δημιουργούνται νέοι συσχετισμοί και περιφερειακές συμμαχίες.

Η άμεση ανάγκη αντιμετώπισης των επιθέσεων του τζιχαντιστικού ISIS έβγαλε από την απομόνωση το καθεστώς Ασαντ, φέρνοντας τη Συρία να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο ανάμεσα στα γειτονικά κράτη ως μια στρατιωτικά συντεταγμένη δύναμη στην περιοχή. Εξαπολύοντας καθημερινές αεροπορικές επιδρομές σε περιοχές που έχουν καταλάβει οι τζιχαντιστές σε εδάφη του Ιράκ και της Ιορδανίας, η Συρία κατέστη βασικός παράγοντας μιας απρόβλεπτης συμμαχίας με το Ιράκ και την Ιορδανία, στην οποία προσεγγίζει βαθμιαία ακόμη και η Σαουδική Αραβία. Η τελευταία, ως γνωστόν, είχε υποστηρίξει μαζί με την Τουρκία τις σουνιτικές εξτρεμιστικές δυνάμεις κατά τις επιχειρήσεις τους μέσα στο συριακό έδαφος.

Από τις 10 Ιουνίου, όμως, η ιστορική ροή των πραγμάτων και οι εξελίξεις στα διάφορα μέτωπα έχουν μεταστραφεί αμετάκλητα υπέρ των κουρδικών συμφερόντων. Οι Κούρδοι του Ιράκ έχουν ήδη τον απόλυτο έλεγχο του Κιρκούκ, πόλης η οποία θεωρούνταν ανέκαθεν ως το ιστορικό επίκεντρο για τη συγκρότηση ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Στην πορεία των τελευταίων κρίσιμων εξελίξεων έχει τεθεί έτσι σε κίνηση, οιωνεί «αυτοδίκαια», η διαδικασία για το σχηματισμό ενός κουρδικού κράτους. Υστερα από τα πρόσφατα πολεμικά γεγονότα που οδήγησαν σε ουσιαστική κατάρρευση το ιρακινό κράτος, ήταν πλέον θέμα χρόνου για τις δυνάμεις των Κούρδων του Ιράκ ως προς το πότε θα αποφάσιζαν να αδράξουν την ιστορική ευκαιρία για την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους. Με πρόσφατη δήλωσή του στο CNN, ο πρόεδρος του ιρακινού Κουρδιστάν, Μασούντ Μπαρζανί, ανέφερε ότι «το Κουρδιστάν θα επιδιώξει την επίσημη ανεξαρτητοποίησή του από το υπόλοιπο Ιράκ». Στη δήλωση αυτή προέβη μάλιστα ο Κούρδος ηγέτης, ως πρόεδρος του ιρακινού Κουρδιστάν, λίγο πριν από τη συνάντησή του με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Τζον Κέρι. Οι ΗΠΑ βεβαίως είναι μεν στενός σύμμαχος των Κούρδων, αλλά αντιτίθενται στην ανεξαρτητοποίηση της περιοχής, προς το παρόν.

Η κατάσταση που διαμορφώθηκε έχει οδηγήσει την Τουρκία σε μια ιδιαίτερα δύσκολη θέση, καθώς βρίσκεται ανάμεσα στους τζιχαντιστές του ISIS και στην κουρδική τοπική κυβέρνηση που θεωρείται σύμμαχός της εν όψει των σημερινών δεδομένων. Υστερα όμως από την πλήρη κατάληψη του Κιρκούκ και τον έλεγχο της περιοχής από κουρδικές δυνάμεις, εν όψει δε και των τεταμένων σχέσεων με τον Ιρακινό πρωθυπουργό Μαλίκι, η Τουρκία φαίνεται να επιλέγει το ρόλο ενός διαμεσολαβητή σε μια ενδεχόμενη ανεξαρτησία των Κούρδων. Με τούτο θα μπορούσε αφ' ενός να απομακρύνει τον κίνδυνο πλήρους ανεξαρτητοποίησης του Κουρδιστάν κι αφ' ετέρου να αποτρέψει πιθανή εκδήλωση στρατιωτικών δραστηριοτήτων ακόμη και στο έδαφός της από εξτρεμιστικές σουνιτικές δυνάμεις. 

Η θέση του Τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν εμφανίζεται έτσι μέσα από την «ιδέα» σύγκλησης μιας κυβέρνησης συνασπισμού ή «εθνικής ενότητας», που θα περιλαμβάνει σιίτες, σουνίτες και Κούρδους, με ή χωρίς τον Μαλίκι ως πρωθυπουργό.

Η επαρχία του ιρακινού Κουρδιστάν διέθετε αυτονομία από τη Βαγδάτη για πάνω από δύο δεκαετίες, η οποία αύξανε όσο η ιρακινή κυβέρνηση έχανε τον έλεγχο στο βόρειο και δυτικό τομέα της επικράτειάς της. Οι ηγέτες των Κούρδων, ωστόσο, δεν είχαν δηλώσει ποτέ προηγουμένως ανοιχτά ότι θα υλοποιούσαν το όνειρο για την εθνική τους ανεξαρτησία. Τούτο υπαγορευόταν βασικά από την τουρκική αντιμετώπιση του κουρδικού ζητήματος, καθ' όσον μάλιστα το μεγαλύτερο τμήμα του κουρδικού πληθυσμού ήταν εγκατεστημένο μέσα στα όρια του τουρκικού κράτους, με επίκεντρο την πόλη Ντιγιάρμπακιρ. Η πρόσφατη κρίση, κατά την οποία μια τεράστια έκταση στα σύνορα με το ιρακινό Κουρδιστάν καταλήφθηκε από τους σουνίτες εξτρεμιστές, υπήρξε το γεγονός που, ως φαίνεται, ώθησε τους Κούρδους «στα άκρα».

Ενώ λοιπόν τα πράγματα δείχνουν να οδηγούν αναπότρεπτα στην υλοποίηση του κουρδικού εθνικού οράματος με τη συγκρότηση μιας κουρδικής κρατικής οντότητας στο βόρειο Ιράκ, κατ' αρχήν, το ζήτημα εξετάζεται πλέον κάτω από το πρίσμα των αυτονόητων αντιδράσεων που θα προκαλέσει αυτό ανάμεσα σε όμορες χώρες. Οι κουρδικές μειονότητες που διαβιούν στην Περσία και τη Συρία θα επιδιώξουν σίγουρα την ενσωμάτωσή τους σ' ένα αναγνωρισμένο διεθνώς κουρδικό κράτος, όπως δηλαδή αγωνίζονταν από χρόνια για την αυτονομία τους οι Κούρδοι της Τουρκίας. Ομως η ιστορία της περιοχής διδάσκει πόσο δύσκολη είναι εκεί η διαδικασία μιας αναγκαστικής αποδοχής τετελεσμένων.