Κυπριακός φορμαλισμός

Του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗ

Καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Εδώ και δεκαετίες συζητά η κυπριακή, πολιτική ηγεσία, κοινή γνώμη, λαός και δημόσιο σύνολο, τη λύση του κυπριακού προβλήματος βάσει σχεδίων που παράγονται και αναπαράγονται εγχωρίως και διεθνώς και τα οποία αποτυπώνουν μια φορμαλιστική μεθοδολογία επίλυσης ή διευθέτησης ενός προβλήματος που έχει ρίζες στην ιστορία και τον πολιτισμό, που έχει κοινωνικές και πολιτικές πτυχές ή διαστάσεις, θεατές και αθέατες, και που συνήθως δεν λαμβάνονται υπόψη ή δεν συνεκτιμώνται.

Και όμως η επιστήμη και η πολιτική πρακτική της μεθόδου και της μεθοδολογιας διευθέτησης διαφορών και επίλυσης προβλημάτων, δεν ξεκινά από την προσέγγιση της νομικής πολιτειακής αναφοράς στα υπάρχοντα μοντέλα κρατικής οργάνωσης, όπως είναι το ενιαίο και ομοσπονδιακό σύστημα, αλλά ξεκινά από την ιστορία και τον πολιτισμό, τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, δηλαδή το σύστημα αξιών που κυριαρχεί σε μια κοινωνία.

Το ερώτημα επομένως δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι ενιαίο ή διζωνικό ομοσπονδιακό κράτος για την Κύπρο, αλλά ποιο είναι εκείνο το σύστημα που ταιριάζει στον πολιτισμό, την κουλτούρα και τις αξίες μιας κοινωνίας, τι μπορεί να είναι βιώσιμο και να ανταποκρίνεται στην ιστορία και τις παραδόσεις του λαού.

Το παράδειγμα της Ζυρίχης θα έπρεπε να μας διδάξει πώς απερρίφθη ένα σύστημα το οποίο δεν ανταποκρινόταν στο αίτημα της αυτοδιάθεσης, δηλαδή της δημοκρατικής διακυβέρνησης ενός τόπου, ένα πολιτειακό μοντέλο που προσέκρουε στις επεκτατικές διεκδικήσεις του διεθνούς περίγυρου της χώρας.

Από τη γαλλική επανάσταση και εντεύθεν κυριάρχησε στο δυτικό πολιτικό μέρος του πλανήτη, δηλαδή στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, το αξιακό σύστημα της κλασικής Ελλάδας ως πολιτική διεκδίκηση δημοκρατίας, ελευθερίας και πολιτικών δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Αυτό κοινωνικοποίησε την Κύπρο και τον ελληνισμό, με αυτό ανδρώθηκε ο καθένας από εμάς. Αυτή η πολιτική κουλτούρα, που σημαίνει σύνολο αξιών και αντιλήψεων για την πολιτική, απορρίπτει συστήματα τυρρανίας ή διακωμώδησης της δημοκρατίας ή αναπηρική λειτουργία της.

Η συζήτηση γύρω από τη Διζωνικότητα ή Δικοινοτικότητα θα έπρεπε να συνάδει (δηλαδή να έχει ως πλατφόρμα της, ως υπόστρωμά της), προς τις ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας, των δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες ενός κράτους. Πάνω σε αυτό κτίζει οποιοδήποτε ομοσπονδιακό ή μη σύστημα τις εξουσίες και αρμοδιότητες των οργάνων του.

Επομένως η ηγεσία της χώρας όχι μόνο τώρα, αλλά και στο παρελθόν και στο μέλλον, οφείλει, διαπραγματευόμενη το μέλλον της χώρας και του λαού, να ξεκινά από αυτήν τη βασική παραδοχή: των δικαιωμάτων, των ελευθεριών και της δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος.

Ομοσπονδιακά συστήματα όπως η Γερμανία, την οποία επεκαλέσθη πρόσφατα ο Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας κατά την επίσκεψη της Άνγκελα Μέρκελ στην Κύπρο, δεν ξεκινούν από τη δομή και τη λειτουργία των 15 κρατών μελών της ομοσπονδίας, αλλά από τη δημοκρατική αρχή και το κράτος δικαίου που διέπει τη δομή του πολιτεύματος (basic structure of the federal state).

Η προβολή αυτής της βασικής διεκδίκησης ως αφετηρίας για τη διαπραγμάτευση αποτελεί και τη βασική αρχή της διασφάλισης της βιωσιμότητας οποιασδήποτε λύσης. Διότι το ερώτημα που πρέπει να μας απασχολεί δεν είναι το ότι ο Μακάριος ή ο Κυπριανού συμφώνησε το 1977 και το 1979 τη διζωνική ομοσπονδία, αλλά τι χρειάζεται η Κύπρος για να ζήσει και να επιβιώσει ως κοινωνία και ως πολιτικό σύστημα, κάτι που αφορά φυσικά το μέλλον και που οφείλει να έχει βαθύτερες αναφορές στο παρελθόν, δηλαδή στην ιστορία και τον πολιτισμό αυτού του τόπου.