«23 πράγµατα που δεν µας λένε για τον καπιταλισµό»

Γράφει ο ΡΟΥΣΣΟΣ ΒΡΑΝΑΣ

rvranas@otenet.gr

Αν µας τα έλεγαν, τότε, ίσως τα πράγµατα να ήταν αλλιώς. ίσως να µην κυριαρχούσαν οι πλούσιοι στην κοινωνία, ίσως οι πολίτες να µην ήταν όµηροι των τραπεζιτών και ίσως οι πολιτικοί των κοµµάτων εξουσίας να έτρεχαν να κρυφτούν. Γιατί υπάρχουν τουλάχιστον «23 πράγµατα που δεν µας λένε για τον καπιταλισµό», όπως αποκαλύπτει στο οµώνυµο βιβλίο του ο κορεάτης οικονοµολόγος Χα-Γιουν Τσανγκ, καθηγητής στο αγγλικό Πανεπιστήµιο του Κέµπριτζ.

Ενα σύστηµα εκτεταµένης προπαγάνδας διασπείρει ανακριβείς και ολέθριους µύθους, µε κυριότερο τον µύθο των ελεύθερων αγορών. Τι µας λένε; Πως οι αγορές πρέπει να είναι ελεύθερες. Και πως οι κυβερνητικές παρεµβάσεις τις εµποδίζουν να είναι αποτελεσµατικές. οι άνθρωποι πρέπει να είναι «ελεύθεροι να επιλέγουν», όπως έλεγε ο Μίλτον Φρίντµαν.

Τι δεν µας λένε; Πως οι ελεύθερες αγορές δεν υπάρχουν πραγµατικά.

Κάθε αγορά διέπεται από κανονισµούς και περιορισµούς. Το πόσο «ελεύθερη» θα είναι µία αγορά, λέει ο κορεάτης καθηγητής, είναι µια πολιτική απόφαση. αλλες χώρες απαγορεύουν την πώληση των πανεπιστηµίων τους και άλλες επιτρέπουν να αγοράζονται νοµίµως (µε ιδιωτικές χορηγίες προς αυτά). αλλού απαγορεύεται το εµπόριο όπλων ή οινοπνευµατωδών και αλλού επιτρέπεται. οταν το 1819 η βρετανική κυβέρνηση επιχείρησε να περιορίσει την παιδική εργασία θέτοντας το ηλικιακό όριο των εννέα ετών, συνάντησε την αντίδραση της βουλής των Λόρδων, που υποστήριξε πως «η αγορά εργασίας πρέπει να είναι ελεύθερη». ούτε η αγορά εργασίας είναι όµως ελεύθερη.

Η αγορά εργασίας και οι µισθοί στις πλούσιες χώρες, συνεχίζει ο Χα-Γιουν Τσανγκ, καθορίζονται κυρίως από τη µετανάστευση. Πώς ορίζεται το ανώτατο όριο µεταναστών που µπορεί να δεχτεί µια χώρα; οχι βέβαια από την «ελεύθερη» αγορά εργασίας που, αν αφηνόταν πράγµατι ελεύθερη, θα αντικαθιστούσε το 90% των εγχώριων εργαζοµένων µε φθηνότερους µετανάστες. Η µετανάστευση καθορίζεται από πολιτικές αποφάσεις. οπως και πολλές άλλες παράµετροι της αγοράς. Μετά την κρίση, το κόστος των δανείων έγινε πολύ φθηνότερο σε πολλές χώρες χάρη στη συνεχή µείωση των επιτοκίων. Eγινε άραγε αυτό επειδή ξαφνικά οι άνθρωποι δεν ήθελαν πια δάνεια και οι τράπεζες κατέβαζαν το κόστος τους για να τους προσελκύσουν; Oχι, ήταν αποτέλεσµα πολιτικών αποφάσεων που στόχο είχαν να ενισχύσουν τη ζήτηση µε µειώσεις των επιτοκίων. αν όµως οι µισθοί και τα επιτόκια καθορίζονται σε µεγάλο βαθµό από πολιτικές αποφάσεις, αυτό σηµαίνει πως και όλες οι άλλες παράµετροι της αγοράς που επηρεάζονται από τους µισθούς και τα επιτόκια καθορίζονται από αυτές τις πολιτικές αποφάσεις.

Η οικονοµική καταστροφή την οποία ζούµε δεν υπήρξε τυχαία, καταλήγει ο κορεάτης οικονοµολόγος. Ηταν αποτέλεσµα συγκεκριµένων πολιτικών επιλογών για την αναδιανοµή του πλούτου προς όφελος των ανώτατων κοινωνικών τάξεων. Και η ιδεολογία των «ελεύθερων» αγορών δεν ήταν παρά ένα προπέτασµα που πίσω του κρύφτηκαν και εξακολουθούν να κρύβονται οι πολιτικές ηγεσίες οι οποίες συνέργησαν και εξακολουθούν να συνεργούν στη γενικευµένη κλοπή του εισοδήµατος των υπόλοιπων κοινωνικών τάξεων.