Ποιος σπρώχνει στη φοροδιαφυγή

Του ΤΑΚΗ ΜΙΧΑ

Αναγγέλλοντας τα πρόσφατα μέτρα ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου προσδιόρισε τον εχθρό: «Απέναντι μας», είπε, «είναι όσοι πλούτισαν σε βάρος του Δημοσίου» - εννοώντας τους «φοροφυγάδες».

Προσδιορίζοντας έτσι τους «εχθρούς», ο πρωθυπουργός έδειξε ότι δεν κατανοεί το πραγματικό πρόβλημα. Οτι ο εχθρός είναι «το κομμάτι του Δημοσίου που πλούτισε σε βάρος των εργαζομένων». Και όσο η κυβέρνηση δεν θέλει να αντιληφθεί ότι αυτό είναι το πραγματικό πρόβλημα τόσο τα μέτρα που θα λαμβάνει θα παραμένουν αποσπασματικά, ταμειακά, υφεσιακά και εν κατακλείδι αναποτελεσματικά.

Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν οι φόροι δεν είναι για να τιμωρούνται οι άνθρωποι επειδή η αγορά τούς ευνόησε για τις υπηρεσίες, ιδέες, προϊόντα και καινοτομίες που προσφέρουν. Ο λόγος ύπαρξης των φόρων είναι για να χρηματοδοτούνται ορισμένα αγαθά, τα οποία είτε δεν μπορούν να παράχθουν μέσα από τον μηχανισμό των εκούσιων συναλλαγών είτε κρίνεται ότι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες ανεξαρτήτως της οικονομικής τους κατάστασης - αγαθά όπως η ασφάλεια, η δικαιοσύνη, η παιδεία και η υγεία.

Με άλλα λόγια, οι πολίτες πληρώνουν φόρους και περιμένουν ως αντάλλαγμα δημόσια αγαθά και υπηρεσίες. Από τη στιγμή που το επίπεδο των παρεχόμενων αγαθών/υπηρεσιών δεν αντιστοιχεί στους φόρους που καταβάλλουν, έχουν κάθε ηθικό δικαίωμα να προσπαθήσουν να σπάσουν το «συμβόλαιο» και να φοροδιαφύγουν.

Οπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα στη χώρα μας. Σήμερα στην Ελλάδα, μάλιστα, οι πολίτες καλούνται επιπλέον να πληρώσουν για δημόσιες υπηρεσίες που υποτίθεται ότι έχουν ήδη πληρώσει μέσω των φόρων τους. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι η παιδεία. Εχοντας πληρώσει τους φόρους, ο πολίτης είναι υποχρεωμένος επί πλέον να πληρώνει για φροντιστήρια, ιδιαίτερα, ξένες γλώσσες κ.λπ. - επειδή ακριβώς το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών είναι άθλιο. Ενα άλλο παράδειγμα είναι η ιατρική περίθαλψη. Αν δεν καταβάλει «φακελάκι» στον γιατρό και αν δεν πληρώσει για «αποκλειστική» νοσοκόμα, ο πολίτης μπορεί να είναι σίγουρος ότι η παραμονή του στο δημόσιο νοσοκομείο θα αποτελέσει την πιο αξιομνημόνευτη εμπειρία της ζωής του. Με άλλα λόγια, στους τομείς π.χ. της υγείας και της παιδείας το μόνο που παίρνει ως αντάλλαγμα ο πολίτης για τους φόρους που πληρώνει, είναι ένα κρεβάτι κι ένα θρανίο. Ολα τα άλλα τα πληρώνει επιπλέον από την τσέπη του. Γιατί λοιπόν να μην προσπαθήσει να φοροδιαφύγει;

Παρεμπιπτόντως, το επιχείρημα ότι η φοροδιαφυγή -δηλαδή η στέρηση πόρων- οδηγεί στο χαμηλό επίπεδο δημοσίων υπηρεσιών, δεν έχει βάση. Τα τελευταία 30 χρόνια λάβαμε από την Ευρώπη και δανειστήκαμε από τις αγορές πάνω από 450 δισ. ευρώ.

Οπως έχουν δείξει άπειρες διεθνείς έρευνες, π.χ. στην παιδεία, το επίπεδο των υπηρεσιών δεν συνδέεται τόσο με τις δαπάνες όσο με τη διάρθρωση κινήτρων/κυρώσεων που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι σε αυτό τον τομέα.

Στην περίπτωση της Ελλάδας η αύξηση των κρατικών εσόδων ιστορικά απλώς συνεπάγεται περισσότερους πελατειακούς διορισμούς.

Σήμερα στην Ελλάδα στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (υπουργεία, ΔΕΚΟ, δήμους κ.λπ.) απασχολούνται περίπου 1 εκατομμύριο άτομα. Να υποθέσουμε -με συντηρητικές εκτιμήσεις-ότι τουλάχιστον ένα 40% έχουν τοποθετηθεί στη βάση πελατειακών και όχι πραγματικών αναγκών; Με άλλα λόγια, υπάρχει μια ομάδα 400.000 ατόμων, τους οποίους οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να συντηρούν με τους φόρους τους και οι οποίοι ως αντάλλαγμα δεν προσφέρουν απολύτως καμία υπηρεσία. Για ποιο λόγο; Στη βάση ποίου ακριβώς ηθικού προστάγματος πρέπει ο πολίτης να πληρώνει φόρους για τη συνεχιζόμενη «απασχόληση» τους;

Στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» η κρατική λογική ήταν «προσποιούμεθα ότι σας πληρώνουμε και εσείς προσποιείστε ότι δουλεύετε"».

Στην Ελλάδα, την τελευταία χώρα «υπαρκτού» στην Ευρώπη, η λογική είναι: «Προσποιούμεθα ότι σας παρέχουμε υπηρεσίες και εσείς προσποιείστε ότι πληρώνετε φόρους».

Και όσο το κράτος, από την πλευρά του, συνεχίζει να εκφράζει αυτή τη λογική, τόσο και οι πολίτες θα προσπαθούν να πράττουν το ίδιο