Αν η Ελλάδα προκαλούσε ντόμινο...

The Economist

Κάποιοι θα υποστήριζαν πως η τραγωδία ήταν αναπόφευκτη από τη στιγμή που η Ελλάδα έγινε δεκτή στην Ευρωζώνη. Αλλοι, πως δεινά θα έπλητταν σίγουρα, αργά ή γρήγορα, μια τόσο ετερόκλητη νομισματική ένωση: αν όχι η Ελλάδα, τότε κάποιος «αδύναμος κρίκος» θα γινόταν η αιτία. Αναπόφευκτο ή μη, το πρόβλημα ανέκυψε. Στην καλύτερη περίπτωση, η Ελλάδα θα υποστεί δραματική δημοσιονομική λιτότητα. Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, ή το ΔΝΤ, ίσως χρειαστεί να ενορχηστρώσουν ένα ταπεινωτικό πακέτο διάσωσης. Κάποιοι μιλούν ακόμα και για αρχή του τέλους της Ευρωζώνης.

Πέρυσι, το δημόσιο έλλειμμα της Ελλάδας έφθασε το 12,7% του ΑΕΠ. Η αβεβαιότητα για την αντίδραση των Ελλήνων προκάλεσε παροξυσμό στις αγορές ομολόγων. Ο πανικός καταλάγιασε στις 3 Φεβρουαρίου, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο της κυβέρνησης για μείωση του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ ώς το 2012. Μία ημέρα νωρίτερα, ο πρωθυπουργός είχε εξαγγείλει αυξήσεις στον φόρο καυσίμων και επέκταση του παγώματος μισθών και στους χαμηλόμισθους δημοσίους υπαλλήλους.

Ωστόσο, Ελλάδα και Ευρώπη ίσως δεν έχουν βγει ακόμα από το τούνελ. Αν οι Ελληνες δεν ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των αγορών, ίσως δεν μπορέσουν να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος 20 δισ. ευρώ που εκπνέει τον Απρίλιο και τον Μάιο. Ετσι, το κράτος θα πτωχεύσει ή θα χρειαστεί να λάβει πακέτο σωτηρίας. Και η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που ανησυχεί τις αγορές. Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκεται και η Πορτογαλία.

Αυτό που κάνει «δύσπεπτη» την πιθανότητα πτώχευσης είναι ο φόβος ενός φαινομένου ντόμινο. Αν επιτραπεί στην Ελλάδα να πτωχεύσει, το κόστος δανεισμού για άλλα μέλη του ευρώ που αντιμετωπίζουν πρόβλημα θα εκτιναχθεί (με ό, τι δεινά θα επέφερε αυτό και για τις τράπεζες που κατέχουν ομόλογα προβληματικών χωρών). Η Πορτογαλία, όπως δείχνει το ξεπούλημα των ελληνικών ομολόγων στις 3 Φεβρουαρίου, είναι η επόμενη. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της είναι σχεδόν όσο της Ελλάδας. Αντίστοιχο με το ελληνικό είναι και το δημόσιο χρέος της Ιταλίας. Ομως, το δημοσιονομικό της έλλειμμα είναι το μισό, ενώ το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της σχετικά μικρό. Η ιταλική αγορά ομολόγων είναι η τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο. Μια τόσο μεγάλη και με τόση ρευστότητα αγορά είναι λιγότερο ευάλωτη σε κερδοσκοπικές επιθέσεις από μια μικρή, όπως της Ελλάδας ή της Πορτογαλίας.

Μικρή είναι και η Ιρλανδία, όμως η κυβέρνησή της εμφανίστηκε πρόθυμη να λάβει μη δημοφιλείς αποφάσεις για να «νοικοκυρέψει» τα οικονομικά της. Η ιρλανδική οικονομία είναι πιο ευέλικτη, επομένως οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές της μοιάζουν λαμπρότερες. Η οικονομία αναπτύχθηκε ελαφρώς το τρίτο τρίμηνο του 2009. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι τα φορολογικά έσοδα ανακάμπτουν.

Η ελληνική κρίση απλώς επιβεβαιώνει την παράνοια του να ενώνεις μια ομάδα ετερόκλητων χωρών σε μια νομισματική ζώνη χωρίς κανένα μηχανισμό, όπως μια κεντρική δημοσιονομική αρχή, για την αντιμετώπιση των εσωτερικών ανισορροπιών.

Το χάσμα Βορρά και Νότου στην Eυρωζώνη μοιάζει εμφανέστερο από ποτέ.

Ο Βορράς, με χαρακτηριστικό δείγμα τη Γερμανία, στηρίζεται στις εξαγωγές για να τροφοδοτεί την ανάπτυξή του, αποταμιεύει σθεναρά και παρουσιάζει εμπορικά πλεονάσματα.

Οι οικονομίες του Νότου, όπως η ελληνική, στηρίχθηκαν πάρα πολύ στις καταναλωτικές δαπάνες, έχουν ασθενή δημόσια οικονομικά και ενισχύουν τη χαμηλή αποταμίευσή τους με ξένα κεφάλαια.

Αραγε, απειλούν με διάσπαση την Ευρωζώνη αυτές οι διαφορές, μαζί με τα προβλήματα της Ελλάδας; Οι Ευρωπαίοι επιμένουν ότι μεγάλες ανισορροπίες βρίσκουμε σε κάθε μεγάλη νομισματική ζώνη -ακόμα και στις ΗΠΑ. Η Ελλάδα αγωνίζεται να συγκεντρώσει κεφάλαια, το ίδιο όμως και η Καλιφόρνια, που ευθύνεται για πολύ μεγαλύτερο μέρος (1/8) της αμερικανικής παραγωγής απ' όσο η Ελλάδα για εκείνο της Ευρωζώνης (1/14). Η σημαντική διαφορά στην περίπτωση των ΗΠΑ, ωστόσο, είναι ότι τον κύριο όγκο φορολογίας και δημοσίων δαπανών έχει αναλάβει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Είναι απίθανο να εξωθηθεί η Ελλάδα από το ευρώ, πόσω μάλλον να επιλέξει να φύγει. Πιθανότερο σενάριο είναι να βρεθούν τρόποι παράκαμψης της απουσίας μιας κεντρικής δημοσιονομικής αρχής, έστω και αν η Ευρώπη δεν φθάσει να θίξει το ζήτημα του ενιαίου προϋπολογισμού, λόγω έλλειψης πολιτικής στήριξης. Σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS), η Eυρωζώνη πρέπει να αρχίσει να προετοιμάζεται για δημοσιονομικές κρίσεις αντί απλώς να προσπαθεί να τις αποτρέψει. Προτείνεται ένα σύστημα με ασφάλιστρα βάσει του χρέους και του ελλείμματος κάθε χώρας. Το οποίο, σε κάθε περίπτωση, δεν καταργεί την ανάγκη για βαθιές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα...

Σχολιαστές σε ΗΠΑ και Βρετανία έχουν υποτιμήσει την πολιτική βούληση εντός Ευρωζώνης να υπεραμυνθεί του κοινού νομίσματος. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ίσως υποτιμούν το πολιτικό ρίσκο που διατρέχουν αναλαμβάνοντας άμεση ευθύνη για τη διάσωση της Ελλάδας με αντάλλαγμα μέτρα λιτότητας, με το ΔΝΤ να παίζει μόνο τεχνικό ρόλο συμβούλου.