ΤΟΥΡΚΙΑ: Γιατί απέτυχε το πραξικόπημα κατά του Ερντογάν

Από το Protagon Team

Δεκάδες νεκρούς, ένα κύμα συλλήψεων στρατιωτών και αξιωματικών -αλλά και ένα κύμα εκκαθαρίσεων που θα έρθει στο προσεχές διάστημα- και χιλιάδες πολίτες στους δρόμους που αψήφησαν τα άρματα μάχης άφησε η -όπως όλα πλέον δείχνουν- αποτυχημένη προσπάθεια για πραξικόπημα και ανατροπή του προέδρου της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν.

Οι πραξικοπηματίες, παρά τις κινήσεις που έκαναν να ελέγξουν κρίσιμα σημεία και να αναλάβουν αυτοί τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων ή να σταματήσουν την μετάδοση τηλεοπτικών σταθμών, τελικά αποδεικνύεται ότι δεν έχουν αρκετή ισχύ για να επιβληθούν.

Εχασαν τη μάχη του χρόνου, δεν είχαν υπό τον έλεγχό τους όλο το στράτευμα, που στράφηκε μάλιστα εναντίον τους, πρακτικά αποδεικνύεται ότι δεν έλεγχαν ούτε την αστυνομία ή τις μυστικές υπηρεσίες που παρέμειναν πιστές στον πρόεδρο. Οταν και η διεθνής κοινότητα τάχτηκε με τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση της χώρας, η κατάρρευση του κινήματος έγινε πλέον θέμα χρόνου.

Οι πολίτες, εν τω μεταξύ, βγήκαν στους δρόμους μετά την δραματική έκκληση του Ερντογάν μετά τα μεσάνυχτα να τον στηρίξουν και να σταματήσουν την κίνηση εναντίον του. Φαίνεται ότι μαζί με αστυνομικούς έδιωξαν ή εμπόδισαν τους πραξικοπηματίες από πολλά σημεία.

Η εικόνα το Σάββατο

Με το ξημέρωμα του Σαββάτου η κατάσταση έμοιαζε να είναι αρκετά καθαρή στην Κωνσταντινούπολη, όπου βρίσκεται ο πρόεδρος, αλλά μάλλον συγκεχυμένη στην Αγκυρα, την πρωτεύουσα που έγινε πεδίο συγκρούσεων ανάμεσα σε πραξικοπηματίες και σε μονάδες πιστές στην κυβέρνηση.

Εχουν καταγραφεί αρκετά περιστατικά βομβαρδισμών -ακόμα και του Κοινοβουλίου και του Προεδρικού Μεγάρου στην Αγκυρα- και ανταλλαγής πυρών, που συνεχίζονταν ως το πρωί του Σαββάτου, αλλά σταδιακά οι πραξικοπηματίες έχασαν τον έλεγχο των περισσοτέρων σημείων τα οποία προσπάθησαν να καταλάβουν. Η συμβολική σημασία είναι βέβαια μεγάλη όπως και το ότι υπήρξαν αρκετά θύματα (ένστολοι οι περισσότεροι), αλλά το πρακτικό αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών φαίνεται μάλλον μικρό υπέρ των πραξικοπηματιών.

Ο απολογισμός ως τώρα:

• 90 νεκροί εκ των οποίων 47 άμαχοι και 104 στασιαστές, πάνω από 1.150 τραυματίες
• Από τα θύματα, 16 είναι στρατιώτες που επιχείρησαν να καταλάβουν την διοίκηση της Στρατοχωροφυλακής στην Αγκυρα. Εκεί υπάρχουν και 250 συλλήψεις, ενώ άλλοι 13 στρατιώτες συνελήφθησαν κατά την προσπάθεια να καταλάβουν το (πανάκριβο και πολυτελέστατο) Προεδρικό Μέγαρο στην Αγκυρα. Ακόμη, στην προσπάθεια να επιτεθούν οι πραξικοπηματίες στην μυστική υπηρεσία MIT στην Αγκυρα, 17 πράκτορες έχασαν τη ζωή τους.
• Συνολικά, έχουν συλληφθεί 1.536 μέλη των ενόπλων δυνάμεων, αξιωματικοί και στρατιώτες, μεταξύ τους 29 συνταγματάρχες, πέντε στρατηγοί και τουλάχιστον ένας αντιναύαρχος.

Η αποτυχία

Αν και οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν με τον κλασικό τρόπο, καταλαμβάνοντας ή προσπαθώντας να ελέγξουν σημεία-κλειδιά και να συλλάβουν ανθρώπους σε θέση ευθύνης, η προσπάθεια απέτυχε παταγωδώς μέσα σε λίγες ώρες.

Τα βασικά αίτια της αποτυχίας τους είναι δύο, όπως τα καταγράφει η Repubblica, που μιλά για «αναχρονιστικές μεθόδους» εκ μέρους των πραξικοπηματιών, ο ελλιπής σχεδιασμός των οποίων είναι εμφανής.

Οι πραξικοπηματίες αφενός έχασαν τη μάχη με το χρόνο, αφού δεν κατάφεραν να συλλάβουν γρήγορα τον Ερντογάν ενώ δεν εμπόδισαν και τους οπαδούς του -ή οποίον άλλον- να βγει στους δρόμους.

Οι εικόνες των πολιτών που στέκονταν μπροστά στα άρματα και μπροστά στις ερπύστριες ή ανεβαίνουν πάνω τους είναι εξάλλου πολύ ισχυρές και καθόλου δεν δίνουν την εντύπωση ότι αυτά τα άρματα ήταν στους δρόμους για να επιβάλλουν το πραξικόπημα. Πολύ περισσότερο που το πρωί δεκάδες στρατιώτες στις γέφυρες του Βοσπόρου παραδόθηκαν μετά χέρια ψηλά.

Ακόμη, δεν άσκησαν βία κατά των πολιτών που βγήκαν στους δρόμους για να υποστηρίξουν τον πρόεδρο, πράγμα που βάρυνε αποφασιστικά εναντίον των κινηματιών.

Επιπλέον, αποδείχτηκε ότι οι πραξικοπηματίες δεν είχαν με το μέρος ούτε τον στρατό ξηράς, ούτε άλλα σώματα. Ο διοικητής της Πρώτης Στρατιάς στην Κωνσταντινούπολη πήρε το μέρος της κυβέρνησης και ανέλαβε προσωρινός αρχηγός του Γενικού Επιτελείου μετά την σύλληψη του αρχηγού Χουλουσί Ακάρ, ο οποίος νωρίς το Σάββατο απελευθερώθηκε, όπως δείχνει το βίντεο στο tweet του πρωθυπουργού.

Ο ρόλος του Ναυτικού και της Αεροπορίας ήταν περιορισμένος και ασαφής, αλλά σαφώς δεν εγκατέλειψαν τον Ερντογάν. Η κυβέρνηση μάλιστα προειδοποιεί ότι θα καταρρίπτει αεροσκάφη των πραξικοπηματιών (μέσα στη νύχτα κατέρριψε ένα ελικόπτερο). Το ίδιο πιστή φάνηκε και η πανίσχυρη Στρατοχωροφυλακή.

Και μια άλλη ισχυρή εικόνα από τα γεγονότα της Παρασκευής και του Σαββάτου: 

 

Οσο μεγάλη εντύπωση προκαλούν οι εικόνες του πλήθος πάνω στο τανκ, άλλη τόση προκαλούν και αυτές των συλληφθέντων στρατιωτών και αξιωματικών που ημίγυμνοι, μόνο με το εσώρουχο και με τα χέρια στο κεφάλι, οδηγούνται υπό κράτηση (το βίντεο από το πρακτορείο ειδήσεων Anadolu).

Από την άλλη πλευρά, οι πραξικοπηματίες υποτίμησαν την επιρροή του Ερντογάν στην αστυνομία και τις μυστικές υπηρεσίες.

Ο τούρκος πρόεδρος, που πάντα είχε τον φόβο ότι θα ανατραπεί από τον στρατό, ενίσχυσε  την αστυνομία κατά τη μακρά θητεία του και την είχε με το μέρος του το βράδυ της Παρασκευής. Είναι εξάλλου αυτός που είχε προχωρήσει σε εκτεταμένες εκκαθαρίσεις και καταγγελίες για συνωμοτικές κινήσεις υψηλού επιπέδου και προχωρημένου σχεδιασμού για ένα πραξικόπημα εναντίον του ή μια γενικότερη προσπάθεια αποσταθεροποίησης της χώρας.

Είναι, όπως σημειώνει ο Telegraph, κάτι πολύ περισσότερο από ένα ακόμη επεισόδιο μια διαμάχης που συνεχίζεται –φανερά ή όχι- για πάνω από μία δεκαετία. Η σύγκρουση έχει υπαρξιακό χαρακτήρα για το μέλλον της Τουρκίας και τον χαρακτήρα του κράτους που ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ. Ο στρατός ήταν πυλώνας και εγγυητής του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και σταθερά αντίθετος σε κάθε προσπάθεια ισλαμοποίησης – μέχρι που ο Ερντογάν μεθοδικά κατάφερε να αναστρέψει αυτήν την πορεία – αλλά προφανώς και σε προσπάθειες της κυβέρνησης να θίξει τον εν πολλοίς αυτόνομο ρόλο του στρατεύματος.

Οι πραξικοπηματίες, πάντως, προσπάθησαν να καταλάβουν την τουρκική δημόσια ραδιοτηλεόραση TRT αλλά και το CNN Turk και να χρησιμοποιήσουν για να μεταδώσουν μηνύματα υπέρ τους· αλλο ένα παλιό και δοκιμασμένο «κόλπο» των πραξικοπηματιών που αποτυγχάνει παταγωδώς στην εποχή των κοινωνικών δικτύων.

Ο Κάρλος βαν Μικ, διευθυντής ειδήσεων της αγγλόφωνης υπηρεσίας του TRT, είπε ότι ζητήθηκε από το προσωπικό να φύγουν από το κτίριο ενώ διέκοψαν και τη μετάδοση. Στην Κωνσταντινούπολη, στρατιώτες πήραν τα κινητά των δημοσιογράφων και εμπόδισαν με κάθε τρόπο την επικοινωνία. Ωστόσο δεν υπήρξαν τραυματισμοί και το προσωπικό είναι ασφαλές στις κατοικίες του.

Πέρα από αυτό, μαζί με τις πληροφορίες που έρχονταν από τα μέσα ενημέρωσης, ένα τεράστιο κύμα πληροφοριών και φημών ερχόταν από πολίτες μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, δίνοντας συνήθως μια εικόνα ριζικά διαφορετική από αυτήν που ήθελαν να δώσουν οι κινηματίες. 

Ακόμα και ο ίδιος ο πρόεδρος χρησιμοποίησε την υπηρεσία Facetime των κινητών iPhone για ένα πρώτο, μεταμεσονύχτιο  μήνυμα κινητοποίησης (το οποίο έχει και την αξία του για να δείξει ότι ήταν ζωντανός και καλά στην υγεία του). Ειρωνεία της ιστορίας, σε κάθε περίπτωση, για έναν πρόεδρο που έχει επιτεθεί πολλάκις στο Ιντερνετ και την κοινωνική δικτύωση…

Η επόμενη ημέρα

«Η Τουρκία δεν είναι πια η παλιά Τουρκία», είπε ο Ταγίπ Ερντογάν μετά την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη. Από μία άλλη οπτική, ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ είπε το ίδιο το μεσημέρι του Σαββάτου σε δηλώσεις προς τους δημοσιογράφους: «Η 15η Ιουλίου είναι μια ημέρα γιορτής για την Τουρκία» καθώς πολίτες, στρατιώτες, κόμματα, μέσα ενημέρωσης βγήκαν στους δρόμους και όρθωσαν το ανάστημά τους.

Είναι αναμενόμενο ότι ο Ερντογάν θα προχωρήσει σε ένα κύμα εκκαθάρισης του στρατού και του Δημόσιου από τα στοιχεία που πήραν το μέρος των πραξικοπηματιών. (Υπάρχουν αναφορές ότι έχουν γίνει και αγριότητες -ακόμα και αποκεφαλισμοί- κατά πραξικοπηματιών στρατιωτών). Αυτό θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο την θέση του και θα του δώσει πλέον και έρεισμα για την ολοκληρωτική μεταστροφή του πολιτεύματος προς την Προεδρική Δημοκρατία.

Σε ό,τι αφορά τα κεντρικά ερωτήματα για το ποιος και γιατί οργάνωσε αυτήν την απόπειρα, ο Ερντογάν έδειξε άμεσα προς την πλευρά του κληρικού Φετχουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο (όχι για πρώτη φορά) κατηγόρησε ότι έχει διεισδύσει στο Δημόσιο, τη Δικαιοσύνη και το στράτευμα με μακροπρόθεσμο στόχο να υπονομεύσει την πολιτική του και τον ανατρέψει. Ο Γκιουλέν αρνήθηκε, το κοντινό μέλλον όμως θα δείξει τι θα κοστίσει-ή, πολύ λιγότερο πιθανό- πόσο θα ωφελήσει και τον ίδιο.