Tης Mαριας Kατσουνακη
Τις μέρες της Πρωτοχρονιάς, ο Γιώργος Παπανδρέου επέλεξε να πάει σε ένα κέντρο στη Νέα Κηφισιά. Η έξοδος συνοδεύτηκε και από χορό. Ζεϊμπέκικο. Ο πρωθυπουργός, κρίκος της πολιτικής μεταπολιτευτικής αλυσίδας, έδωσε τη δική του ερμηνεία στη «Συννεφιασμένη Κυριακή», κινησιολογικά και εκφραστικά. Οι χορευτικές επιδόσεις του σχολιάστηκαν από τα ΜΜΕ, οι αναφορές στο δίπολο κρίση - διασκέδαση (εδώ ο κόσμος χάνεται και ο πρωθυπουργός διολισθαίνει στην ψυχαγωγία) αμβλύνθηκαν κάπως από το όνομα του κέντρου: «Παυσίλυπο».
Η μακρά παράδοση του ζεϊμπέκικου στην πολιτική ελληνική σκηνή (βλέπε «Περιβόλι τ' ουρανού») έχει πολλούς εκπροσώπους, άλλους πρωταγωνιστές στην πίστα, άλλους απλούς χειροκροτητές - θαυμαστές. Οπως και να 'χει, το ζεϊμπέκικο κατέχει (μαζί με τα «Κάρμινα Μπουράνα») διακριτή θέση στην πασοκική μυθολογία. Παραπέμπει ευθέως στο είδος του πολιτικού που είναι παιδί του λαού, προέρχεται από αυτόν και αναφέρεται σε αυτόν. Η σημειολογία του αποτελεί θεσμοθετημένο λόγο. Προσδιορίζει μια διαδικασία συμμετοχής, στέλνει μηνύματα συμπαράστασης στο πάσχον κοινωνικό σύνολο, διέπεται από κανόνες και ρυθμίσεις (λέγονται και φιγούρες).
Το ζεϊμπέκικο είναι ένας διαχρονικός λόγος, της κάθε εποχής αλλά και για την κάθε εποχή. Τι κι αν ορισμένοι κακόβουλοι θεωρούν το ζεϊμπέκικο των πολιτικών «χορογραφημένο λαϊκισμό»… Δεν αντιλαμβάνονται -προφανώς- τη συμβολική σημασία των βημάτων, εμπρός και πίσω, του ανεπαίσθητου μετεωρισμού, της μετάθεσης του βάρους, των περιστροφών, του βυθίσματος στον εαυτό, των σοφά, αν και παρορμητικά, επιλεγμένων κινήσεων.
Ακόμα κι αν ορισμένοι πρεσβεύουν ότι «το ζεϊμπέκικο δύσκολα χορεύεται». Οτι δεν έχει βήματα, «είναι ιερατικός χορός με εσωτερική ένταση και νόημα, που ο χορευτής οφείλει να το γνωρίζει και να το σέβεται». Η άποψή τους προσκρούει στις πρωθυπουργικές ερμηνείες. Ο συγγραφέας Διονύσης Χαριτόπουλος, για παράδειγμα, σε ένα ιδιαίτερα μελετημένο άρθρο που είχε δημοσιεύσει πριν από χρόνια σημείωνε, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Το ζεϊμπέκικο είναι η σωματική έκφραση της ήττας. Η απελπισία της ζωής. Το ανεκπλήρωτο όνειρο. Είναι το «δεν τα βγάζω πέρα». Το κακό που βλέπεις να έρχεται. Το παράπονο των ψυχών που δεν προσαρμόστηκαν στην τάξη των άλλων. Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται ποτέ στην ψύχρα, ει μη μόνον ως κούφια επίδειξη. Ο χορευτής πρέπει πρώτα «να γίνει», να φτιάξει κεφάλι με ποτά και όργανα, για να ανέβουν στην επιφάνεια αυτά που τον τρώνε. (…)
Ο αληθινός άντρας δεν ντρέπεται να φανερώσει τον πόνο ή την αδυναμία του· αγνοεί τις κοινωνικές συμβάσεις και τον ρηχό καθωσπρεπισμό. Συμπάσχει με τον στίχο ο οποίος εκφράζει σε κάποιον βαθμό την προσωπική του περίπτωση, γι' αυτό επιλέγει το τραγούδι που θα χορέψει και αυτοσχεδιάζει σε πολύ μικρό χώρο ταπεινά και με αξιοπρέπεια. Δεν σαλτάρει ασύστολα δεξιά κι αριστερά· βρίσκεται σε κατάνυξη. Η πιο κατάλληλη στιγμή για να φέρει μια μαύρη βόλτα είναι η στιγμή της μουσικής γέφυρας, εκεί που και ο τραγουδιστής ανασαίνει. Ο σωστός χορεύει άπαξ· δεν μονοπωλεί την πίστα. Το ζεϊμπέκικο είναι σαν το «Πάτερ Ημών». Τα είπες όλα με τη μία. (…)
Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται σε οικογενειακές εξόδους ή γιορτές στο σπίτι· απάδει προς το πνεύμα. Είναι χορός μοναχικός, κλειστός, με οδύνη και εσωτερικότητα. Δεν απευθύνεται στους άλλους. Ο χορευτής δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον. Περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του, τον οποίο τοποθετεί στο κέντρο του κόσμου. (…)
Τα παλαμάκια που χτυπάνε οι φίλοι ή οι γκόμενες καλύτερα να λείπουν. Ο πόνος του άλλου δεν αποθεώνεται. Το πιο σωστό είναι να περιμένουν τον χορευτή να τελειώσει και να τον κεράσουν. Να πιούνε στην υγειά του· δηλαδή να του γιάνει ο καημός που τον έκανε να χορέψει».
Αν ακολουθήσουμε τη λογική του κειμένου, θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά τι οδήγησε τον Ελληνα πρωθυπουργό στην πίστα.
Εστω και αν «ο αρχαϊκός χορός της Θράκης, που τον μετέφεραν οι ζεϊμπέκηδες στη Μικρά Ασία και τον επανέφεραν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες του 1922, έχει ολοκληρώσει τον ιστορικό του κύκλο». Εστω κι αν «δεν έχει θέση σε μια νέα κοινωνία με άλλα αιτήματα και άλλες προτεραιότητες».
Θα έχει πάντα θέση στο ρεπερτόριο της άλλης Ελλάδας, που, όσο και να (κατα)κρίνουμε, μας σκιάζει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου