Από την ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ
Ίσως, το προπατορικό αμάρτημα να μην ξεκίνησε με ένα μήλο - πιθανότερο είναι ο προϊστορικός άνθρωπος να μάσησε, κατά λάθος, μερικά πολύ γινωμένα σύκα, πεσμένα από το δέντρο. Και το «κακό» έγινε. Η γλυκόπικρη αρωματική γεύση του υπερώριμου φρούτου πλημμύρισε το στόμα του και η αλκοόλη της ζύμωσης γρήγορα πέρασε στο αίμα του προκαλώντας ένα αίσθημα ευφορίας.
Αυτό θα ήταν αρκετό για να κάνει τους προγόνους μας να συνδέσουν τη γλυκιά αυτή ζάλη με τις πρώτες ύλες που την προξένησαν. Και όταν εξοικειώθηκαν με το βίωμα θέλησαν -φυσικά!- να το επαναλάβουν. Αυτό πιθανόν να υπήρξε ο μοχλός που έθεσε σε κίνηση τη διαδικασία των πρώτων καλλιεργειών. Τουλάχιστον αυτή είναι η πεποίθηση του αρχαιολόγου Πάτρικ Μακ Γκόβερν.
Κατά τον Αμερικανό επιστήμονα, οι προσπάθειες για την εξασφάλιση πρώτων υλών με σκοπό την παρασκευή αλκοολούχων ποτών πιθανότατα είναι πολύ παλαιότερη απ' ό,τι θεωρούνταν μέχρι τώρα. Και η κατανάλωση οινοπνεύματος αποτέλεσε πολύ (πολύ, πολύ) νωρίς μία από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου. Ηδη πριν από 9.000 χρόνια -πολύ πριν από την εφεύρευση του τροχού- κάτοικοι του νεολιθικού χωριού Γιάχου στην Κίνα παρασκεύαζαν ενός είδους υδρόμελι με περιεκτικότητα 10% σε οινόπνευμα, όπως διαπίστωσε προσφάτως ο Μακ Γκόβερν.
Ο Αμερικανός επιστήμων -εκτός από απόγονος Ιρλανδών σταθερών στις προτιμήσεις τους στα ποτά- θεωρείται παγκοσμίως ειδικός στην αναγνώριση υπολειμμάτων από αλκοολούχες ουσίες στα απανταχού προϊστορικά ευρήματα. Οι πλέον πρόσφατες έρευνές του στο Ινστιτούτο «Μαγειρικής, Ποτών-Προϊόντων Ζύμωσης και Υγείας» του πανεπιστημιακού Μουσείου της Πενσιλβανίας εστιάστηκαν σε πήλινα σκεύη από ασιατικές ανασκαφές, τα οποία εξέτασε με τη μέθοδο της λεγόμενης υγρής χρωματογραφίας σε συνδυασμό με διαδοχική φασματομετρία μαζών. Στους πόρους των πήλινων ευρημάτων ο ειδικός στη μοριακή αρχαιολογία εντόπισε εργαστηριακώς υπολείμματα σταφυλικού οξέος και κηρού μελισσών. Προφανώς, οι προϊστορικοί χωρικοί αναμίγνυαν φρούτα και μέλι σ' ένα πρωτόγονο αλλά μάλλον καλόπιοτο «βραστάρι». Μάλιστα, σε μερικές περιοχές της Κίνας καταναλώνονται μέχρι σήμερα οινοπνευματώδη κατά τον ίδιο τρόπο.
Ο Μακ Γκόβερν αναγνωρίζει στην πρώιμη αυτή τέχνη ζύμωσης μια σοφή στρατηγική επιβίωσης. Οπως λέει χαρακτηριστικά, «η πρόσληψη ζάχαρης, ουσίας που προσδίδει ενέργεια στον οργανισμό, και αλκοόλης συνιστά μια εξαίρετη λύση επιβίωσης σ' έναν τόπο φτωχό σε πρώτες ύλες και γι' αυτό εχθρικόν στον άνθρωπο». Τα τελευταία ευρήματα από την Κίνα ταιριάζουν άριστα στην όλη αλυσίδα των στοιχείων και δείχνουν ότι η τέχνη όσων ασχολούνταν με τη ζύμωση εξαπλώθηκε ταχύτατα σ' όλο τον κόσμο. Σαμάνοι και κατά τόπους αλχημιστές ανακάτευαν καρπούς, βότανα, μπαχαρικά και δημητριακά σε κοίλα σκεύη μέχρι τον σχηματισμό αλκοολούχων ποτών.
Ψωμί ή μπίρα;
Ο Αμερικανός ειδικός προχωρά ακόμη περισσότερο. Σε βιβλίο του επιχειρεί μια νέα ερμηνεία της ιστορίας της ανθρωπότητας. Η τολμηρή του θέση είναι πως οι αγροκαλλιέργειες και μαζί τους ολόκληρη η νεολιθική επανάσταση που ξεκίνησε πριν από περίπου 11.000 χρόνια είναι αποτέλεσμα της ακατανίκητης δίψας για οινοπνευματώδη ποτά και την εξασφάλιση της μέθης. Ο Μακ Γκόβερν πιστεύει πως «τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι οι πρόγονοί μας σε Ασία, Μεξικό και Αφρική καλλιεργούσαν σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι και κεχρί κυρίως για την παραγωγή οινοπνευματωδών». Και κατ' αυτόν τον τρόπο το ανθρώπινο είδος εξασφάλισε τη συνέχισή του.
Το ερώτημα, εάν ο άνθρωπος έφτιαξε πρώτα ψωμί ή μπίρα, απασχολεί τους αρχαιολόγους αιώνες τώρα. Ο Μακ Γκόβερν θεωρεί ότι για τον προϊστορικό άνθρωπο η μέθοδος παρασκευής μπίρας θα ήταν μάλλον πολύπλοκη διαδικασία, αλλά οπωσδήποτε ατυχής θα ήταν η προσπάθεια για ψωμί, αφού τα άγρια δημητριακά ήταν εντελώς ακατάλληλα. Αρχικώς, λοιπόν, το διαιτολόγιο των χωρικών εμπλουτίστηκε μ' ένα είδος «υβριδικού» παρασκευάσματος - μισό φρουτόκρασο, μισό υδρόμελι. Στη νεολιθική τοποθεσία ανασκαφών Hadschadschi Firus Tepe στο ΒΔ Ιράν ο Μακ Γκόβερν ανακάλυψε προϊστορικά ράφια με αποθηκευμένες καράφες κρασιού σφραγισμένες αεροστεγώς! Οι χωρικοί αρωμάτιζαν το ποτό με ρετσίνι φιστικιάς και η κατανάλωσή του υποσχόταν ιαματική δράση σε μολύνσεις, ενώ θεωρείται πιθανό ν' αποτελούσε και μια πρώιμη μορφή αντιβιοτικού.
Περίπου την ίδια εποχή οι Σουμέριοι προσέφεραν θυσίες στη θεά της γονιμότητας, Νιν-Χαρρα, την οποία θεωρούσαν δημιουργό της μπίρας. Προς τιμήν της οι δημιουργοί του μεγάλου πολιτισμού της Μεσοποταμίας χάραξαν σε μικρές πήλινες πινακίδες οδηγίες για την παρασκευή μπίρας, της οποίας βασικό συστατικό ήταν το «έμμερ» - ένα είδος δημητριακού που σήμερα θεωρείται πως έχει εξαφανιστεί εντελώς. «Για τους προγόνους μας η ήπια κατανάλωση αλκοόλ είχε ευεργετική επίδραση και προσαρμόστηκαν βιολογικώς σ' αυτό» υποστηρίζει ο Αμερικανός επιστήμονας, συμπληρώνοντας «ότι πρόκειται για ένα κληροδότημα, που σήμερα έχει φτάσει να "βαρύνει" μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας...». *
* Patrick McGovern, «Uncorking the Past» («Τραβώντας τον φελό από το παρελθόν»), εκδ. «University of California Press», 350 σελ., 30$.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου