"Κόμμα = Ομάς ανθρώπων, ειδότων ν' αναγιγνώσκωσι και ν' αρθογραφώσιν εχόντων χείρας και πόδας υγιείς, αλλά μισούντων πάσαν εργασίαν, οίτινες ενούμενοι υπο ένα οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι ν' αναβιβάσωσιν αυτόν δια παντός μέσου εις την έδραν πρωθυπουργού, ίνα παρέχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι"
Εμμανουήλ Ροΐδης , Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904)


ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Η πατρίδα και τα κοινωνικά αγαθά


Τι είναι κοινωνικό αγαθό; 


Μην είναι το νερό; Μην είναι το φάρμακο; Μην είναι τ’ άπαρτα εργοστάσια της ΔΕΗ; 


Η συζήτηση που γίνεται στη χώρα μας για την ιδιωτικοποίηση της Μικρής ΔΕΗ έχει στον πυρήνα της την έννοια του «κοινωνικού αγαθού». Ανταλλάσσονται διαρκώς επιχειρήματα για κάτι που είναι σαν την έννοια της «πατρίδας». Κανείς δεν μπορεί να την ορίσει, αλλά όλοι νιώθουν υποχρέωση να την υπερασπιστούν. Σε αντίθεση με τα «δημόσια αγαθά» -τα οποία ορίζονται πολλαπλώς αλλά και επαρκώς στην οικονομική βιβλιογραφία- τα «κοινωνικά αγαθά» ορίζονται διά της αίσθησης που έχουν κάποιοι για τις ανάγκες τους. Ο βουλευτής της Ν.Δ. Μιχάλης Ταμήλος, για παράδειγμα, το όρισε πολύ στενά: «Κοινωνικό αγαθό είναι μόνο το νερό. Τίποτα άλλο. Μπορείς να ζήσεις και χωρίς ενέργεια. Μπορείς να πας σε ένα χωριό και να ζεις με τη λάμπα που ανάβαμε παλιά, δεν χρειάζεται το ρεύμα να το έχεις πάντα. Αρα λοιπόν το ρεύμα δεν είναι κοινωνικό αγαθό».
 


Διασκεδαστικό, αλλά το αστείο είναι ότι δεν χλευάστηκε στη βάση της αυθαίρετης έννοιας του «κοινωνικού αγαθού», αλλά διότι δεν συμπεριέλαβε και την ενέργεια στις βασικές ανάγκες. «Και το ρεύμα, ρε Ταμήλο, είναι αναγκαίο για να ζήσει κάποιος και συνεπώς είναι κοινωνικό αγαθό», έγραψε κάποιος. Αλλά πάλι, σάμπως δεν είναι αναγκαίο το ψωμί; Γιατί δεν κρατικοποιούμε όλους τους φούρνους; 


Αλλο παράδειγμα: στη διαρκή αντιπαράθεση που έχουν οι φαρμακοποιοί με τις κυβερνήσεις, οι φαρμακευτικοί σύλλογοι υποστηρίζουν ότι και το φάρμακο είναι κοινωνικό αγαθό (και προφανώς γι’ αυτό το πουλούσαν με 24% κέρδος). Ολως παραδόξως ουδείς έθεσε θέμα «να περάσουν στη διαχείριση του λαού τα φαρμακεία».
 


Ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Σάμιουελσον, που διατύπωσε πρώτος τη θεωρία των δημόσιων αγαθών, τα όρισε ως «αγαθά συλλογικής κατανάλωσης... αγαθά που όλοι απολαμβάνουν από κοινού, υπό την έννοια ότι η κατανάλωση κάθε ατόμου δεν οδηγεί στην αφαίρεση της κατανάλωσης των υπόλοιπων αυτού του συγκεκριμένου αγαθού» («The Pure Theory of Public Expenditure», 1954). 


Τέτοια αγαθά μπορεί να είναι η γνώση (η οποία επιχειρείται να ιδιωτικοποιηθεί), οι υπηρεσίες ασφαλείας, οι δρόμοι, «οι υπηρεσίες που προσφέρει ένας φάρος», όπως χαρακτηριστικά έγραψε ένας οικονομολόγος. Δεν μπορούν να οριστούν τα δημόσια αγαθά εξαιτίας των αναγκών, διότι αυτές είναι άπειρες και μεταβαλλόμενες, και ίσως γι’ αυτό εφευρέθηκε ο νεολογισμός του «κοινωνικού αγαθού». Επειδή δε ο όρος είναι ασαφής σαν την πατρίδα, χρησιμεύει και για κάτι περισσότερο. Οπως θα έλεγε και ο Ιωάννης Πολέμης: «Ολα κοινωνικά αγαθά! Κι αυτά κι εκείνα,/ και κάτι που ’χουμε μες στην καρδιά/ και λάμπει αθώρητο σαν ήλιου αχτίνα/ και κράζει μέσα μας: Εμπρός παιδιά!».
 


Αληθές! Στην αριστερή φιλολογία, οι τηλεπικοινωνίες, οι διακοπές, οι συναυλίες (εξ ου και τα «ντου» που κάνουν οι πιο επαναστατημένοι), τα πάντα είναι «κοινωνικά αγαθά».  

 Τα παραπάνω βέβαια δεν υπονοούν ότι οι ανάγκες είναι πλασματικές και ότι το κράτος δεν πρέπει να προσφέρει κάποια αγαθά και υπηρεσίες σε εκείνους που δεν μπορούν να τα αγοράσουν. Φυσικά πρέπει να έχουν όλοι πρόσβαση στο ηλεκτρικό ρεύμα· κάτι, που δεν γίνεται σήμερα με την κρατική ΔΕΗ. Γι’ αυτό χρειάζονται πολιτικές επιδότησης των ασθενεστέρων, αλλά και συνολικότερα ρυθμιστικές πολιτικές σε μια αγορά που, σε πρώτη τουλάχιστον φάση, θα έχει ολιγοπωλιακή μορφή. 


Ομως αντί να συζητάμε την ενίσχυση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, τις τεχνητές λίμνες που διαχειρίζεται η ΔΕΗ, τους όρους παραχώρησης του λιγνίτη και τα μέτρα που θα εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη παραγωγή και διανομή του ρεύματος, η συζήτηση γίνεται για τα απροσδιόριστα «κοινωνικά αγαθά», έτσι ώστε να μη βγάζουμε άκρη. Ή μήπως αυτός είναι ο στόχος;

Δεν υπάρχουν σχόλια: