ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η Αραβική άνοιξη και ο χειμώνας της Ουκρανίας

Toυ Νικολάι Σουρκόφ 

Υφηγητή της έδρας ανατολικών σπουδών του Κρατικού Πανεπιστημίου Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας. 

Η νέα επανάσταση, αυτή τη φορά στην Ουκρανία, είναι γεγονός. Η κυβέρνηση και ο πρόεδρος εκτοπίστηκαν δια της βίας από τη διακυβέρνηση της χώρας και πλέον, το κύριο ερώτημα είναι τί επιφυλάσσει το μέλλον στην Ουκρανία. 

Στην απάντηση για το συγκεκριμένο ερώτημα, ίσως μπορεί, σε κάποιο βαθμό, να βοηθήσει η ανάλυση παρόμοιων επαναστάσεων στις αραβικές χώρες.

Η ομοιότητα των γεγονότων στο Κίεβο με την Αραβική άνοιξη είναι ολοφάνερη. Στην Αίγυπτο και την Τυνησία -όπως και στην Ουκρανία- όλα άρχισαν με την έξοδο απλών πολιτών στους δρόμους, οι οποίοι θέλησαν να διαμαρτυρηθούν κατά της διαφθοράς, της καταπάτησης των δικαιωμάτων τους και του χαμηλού βιοτικού τους επιπέδου.

Στην πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο οι ακτιβιστές μοίραζαν στους διαδηλωτές ίδια φυλλάδια με εντολές, όπως ακριβώς συνέβαινε και στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου. Δεν μιλάμε εδώ για κάποια παγκόσμια συνωμοσία, παρά μόνο για το ότι οι εχθροί του Βίκτορ Γιανουκόβιτς μελέτησαν προσεκτικά την επιτυχημένη συνταγή των αράβων, που αποτέλεσαν τον πρόδρομο σε ενέργειες ανάλογου είδους.

Ριζοσπαστικοποίηση και πόλωση

Και στις δυο περιπτώσεις η επανάσταση οδήγησε στη ριζοσπαστικοποίηση των αντιμαχόμενων πλευρών και στην πόλωση ολόκληρης της κοινωνίας. 

Στην Τυνησία και στην Αίγυπτο ο πληθυσμός χωρίστηκε σε ισλαμιστές και σε υποστηρικτές του κοσμικού κράτους. 

Στην Ουκρανία το φιλορωσικό νοτιοανατολικό τμήμα βρίσκεται αντιμέτωπο με το εθνικιστικά προδιατεθειμένο δυτικό.

Όλα αυτά συνέβησαν και συμβαίνουν, με φόντο τα σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα. Η Ουκρανία, όπως και η Αίγυπτος, ισορροπεί στο όριο της χρεωκοπίας.

Γεννάται επομένως το ερώτημα, τι αναμένεται από τα γεγονότα στην Ουκρανία; 

Γιατί το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών προειδοποιεί στις ανακοινώσεις του για την απειλή ανόδου στην εξουσία στο Κίεβο εξτρεμιστικών δυνάμεων; 

Προκειμένου να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, αρκεί να δει κανείς την εξέλιξη των γεγονότων στην αραβική ανατολή.

Οργανωμένοι εξτρεμιστές

Και στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, οι επαναστάσεις έφεραν στην εξουσία ισλαμιστές, οι οποίοι ως εκείνη τη στιγμή θεωρούνταν εξτρεμιστές. Τη στιγμή της ανατροπής των προηγούμενων καθεστώτων αναδείχθηκαν οι μοναδικές οργανωμένες δυνάμεις και κατάφεραν να γεμίσουν το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε.  

Με ανάλογο τρόπο εξελίσσονται τα γεγονότα και στην Ουκρανία. Η σημερινή συστημική αντιπολίτευση (ο Γιατσενιούκ και οι συνεργάτες του) δεν διαθέτουν την άνευ όρων υποστήριξη της κοινωνίας. Σοβαρά αντιπολιτευτικά κόμματα δεν υφίστανται, από την άλλη όμως υπάρχουν καλά οργανωμένοι και οπλισμένοι ακραίοι εθνικιστές, οι οποίοι πρεσβεύουν την ιδέα της «ουκρανοποίησης».

Είναι πιθανό ότι οι ουκρανοί εθνικιστές διαμέσου αυτού του κύματος των εσπευσμένων εκλογών θα ανέλθουν στην εξουσία.  

Ποια θα είναι η συνέχεια;

Καταστροφική εμπειρία

 

Ενδεικτική είναι και πάλι η εμπειρία της Αιγύπτου και της Τυνησίας. Εκεί έγινε γρήγορα σαφές, ότι έστω κι αν οι ισλαμιστές μπορούν να καταλάβουν την εξουσία και να ξεκινήσουν έναν γενικό εξισλαμισμό, ωστόσο δεν είναι ικανοί (ακόμη και με γενναιόδωρη εξωτερική οικονομική βοήθεια) να επιλύσουν τα προβλήματα στη χώρα τους και πρωτίστως τα οικονομικά. Ο απλός κόσμος, βλέποντας ότι σε αντάλλαγμα για την ισλαμοποίηση δεν προσφέρονται ούτε εργασία, ούτε κοινωνικές παροχές (αντιθέτως, αφαιρούνται όλα αυτά προς όφελος των δανειστών του ΔΝΤ), βγήκαν ξανά στους δρόμους. Οι ισλαμιστές δεν κατάφεραν, όπως αποδείχθηκε, ούτε και να αποκαταστήσουν τη σταθερότητα στη διαιρεμένη κοινωνία, καθώς οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι» που ανήλθαν στην εξουσία, ήθελαν να υπαγορεύουν στα πάντα τους δικούς τους όρους, να γράφουν οι ίδιοι το σύνταγμα, να διορίζουν παντού τους δικούς τους ανθρώπους και να μην αναζητούν τη συναίνεση με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις. 

Στην Αίγυπτο αυτό οδήγησε σε στρατιωτικό πραξικόπημα, οδομαχίες, τρομοκρατικές ενέργειες και σε ένα νέο γύρο αστάθειας, ο οποίος απειλεί να κρατήσει χρόνια. Στην Τυνησία, η εμφάνιση των ισλαμιστών οδήγησε και αυτή, σε αύξηση της έντασης, πολιτικές δολοφονίες, φασαρίες, τελικά και εκεί σε αστάθεια και όπως φαίνεται οι ημέρες τους στην εξουσία είναι μετρημένες.

Τελικά η Τυνησία και η Αίγυπτος ουσιαστικά θα υποχρεωθούν να ξεκινήσουν τα πάντα από την αρχή. Δηλαδή να ξαναγράψουν το σύνταγμα, να ψάξουν για νέους ηγέτες, να αποκαταστήσουν την ειρήνη στο εσωτερικό τους και όλα αυτά υπό την αδιάκοπη πτώση του βιοτικού επιπέδου και της οικονομικής ύφεσης.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τη Λιβύη, όπου η αλλαγή εξουσίας με την ενεργό υποστήριξη της Δύσης επέφερε την αναρχία και την ουσιαστική διάλυση της χώρας.

Στην Ουκρανία υπόσχονται οικονομική βοήθεια πολλών δισεκατομμυρίων, υπογραφή συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΕ, πολιτική στήριξη, αλλά αυτά δεν αποτελούν εγγύηση για την αποφυγή της οικονομικής κρίσης, η οποία υπάρχει κίνδυνος να ενταθεί εξαιτίας της πιθανής διακοπής των σχέσεων με τη Ρωσία. Εάν, δε, στα οικονομικά προβλήματα προστεθούν η καταδίωξη της ρωσικής γλώσσας και η ολοκληρωτική «ουκρανοποίηση» (τα πρώτα σημάδια μια τέτοιας μεταστροφής υπάρχουν ήδη), τότε δεν είναι δύσκολο να προβλεφθεί πώς θα συμπεριφερθεί το ανατολικό τμήμα της χώρας, το οποίο παρακολουθεί με μεγάλη επιφυλακτικότητα τα γεγονότα στο Κίεβο.

Οι ομοιότητες με την Αραβική άνοιξη είναι τώρα εμφανείς, όχι μόνο για τους ειδικούς και τους δημοσιογράφους. Τις βλέπει και η ρωσική ηγεσία. Αναφέρθηκε ξεκάθαρα σε αυτό ο επικεφαλής της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας, Μιχαήλ Μαργκέλοφ, ένας έμπειρος αναλυτής των αραβικών θεμάτων. Επίσης, ένα τέτοιο απαισιόδοξο σενάριο φοβάται -σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του- και το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών.