Λίγο περισσότερα από 20 χρόνια πέρασαν, οπότε
στους δρόμους της Μόσχας η εξουσία και η αντιπολίτευση έλυναν τους λογαριασμούς
της με μαζική βία.
Μέχρι πρόσφατα κάτι τέτοιο έμοιαζε αδύνατο να συμβεί στην
Ουκρανία, όπου επικρατεί διαφορετική πολιτική κουλτούρα, και διαφορετικά ήθη,
καθώς και ικανότητα για συνεννόηση... Το χειρότερο απ’ όλα όμως, είναι άλλο.
Στη Ρωσία η «4η Οκτωβρίου» 1993 ήταν η τραγική κατάληξη της πάλης για την εξουσία
βάζοντας μία τελεία στις διαφωνίες για τη μελλοντική κατεύθυνση την οποία θα
ακολουθήσει η χώρα.
Στην Ουκρανία καμία τελεία δεν έχει μπει, αντιθέτως, εν
αμφιβόλω βρίσκεται πλέον, όχι μόνο ο δρόμος που θα πάρει, αλλά και η ίδια η
κρατική υπόσταση.
Από τη στιγμή της εμφάνισης του «Ευρωμαϊντάν»
(σ.σ. οι υπαίθριες διαδηλώσεις υπέρ της ευρωπαϊκής επιλογής), πολλοί προέβησαν
σε παραλληλισμούς ανάμεσα στα τωρινά κατακλυσμιαία γεγονότα και στην «πορτοκαλί
επανάσταση». Η ουσία όμως σήμερα είναι άλλη. Πριν από δέκα χρόνια, παρά τη
χαοτική και δραματική κατάσταση που επικράτησε στις προεδρικές εκλογές και τα
όσα ακολούθησαν μετά από αυτές, το ζήτημα ήταν η ανανέωση της πολιτικής, του
οικονομικού συστήματος, της κρατικής οργάνωσης. Πράγματα δηλαδή που αφορούσαν
τη μελλοντική πορεία. Σήμερα, μια τέτοια έννοια όπως το «μέλλον», υπό το πρίσμα
όσων συμβαίνουν, δεν υπάρχει καν.
Οι πλευρές που συμμετέχουν στη λυσσαλέα
αντιπαράθεση που εκτυλίσσεται στο Κίεβο, δεν είχαν εξαρχής στρατηγικούς στόχους.
Ο πρόεδρος και η ομάδα του ανησυχούν μόνο για τη διατήρηση της εξουσίας. Οι
αντίπαλοι του κυβερνώντος «συνεταιρισμού» επιδιώκουν να την καταλάβουν χωρίς
σκέφτονται ούτε ένα δευτερόλεπτο, όπως φαίνεται, για το τι θα κάνουν σε αυτή
την περίπτωση.
Η επιδίωξη για πατρονάρισμα από το εξωτερικό,
είναι ο βασικός στόχος. Για τον Γιανουκόβιτς ιδιαίτερα κρίσιμη σημασία έχει η
υποστήριξη της Ρωσίας, καθώς είναι η μοναδική πηγή για να βουλώσουν τρύπες του
προϋπολογισμού και για την οικονομική επιβίωση. Η αντιπολίτευση βασίζεται εξ
ολοκλήρου στη Δύση, η οποία στην καλύτερη περίπτωση θα χαράξει για την
αντιπολίτευση και την τακτική και τη στρατηγική. Η ίδια δεν είναι ικανή να το
κάνει αυτό.
Μοιραία αντίφαση
Η Ουκρανία είναι το θύμα μια μοιραίας αντίφασης. Τα προβλήματά της έχουν εσωτερικό χαρακτήρα. Στα παραπάνω από 20 χρόνια ανεξαρτησίας, η χώρα δεν έχει βρει απαντήσεις σχετικά με τους στόχους και τις μορφές της εθνικής ανάπτυξης. Κάτι δύσκολο, βέβαια, δεδομένης της κοινωνικοοικονομικής και ψυχικής ανομοιομορφίας. Η αποτυχία οικοδόμησης βιώσιμων κρατικών θεσμών οδήγησε στο να γίνει η Ουκρανία μια χώρα στην οποία το πρωτεύον δεν είναι το κράτος, αλλά μια ιδιόμορφη κοινωνία πολιτών. Δηλαδή, ένα σύνολο από διάφορες άτυπες ή πιο επίσημες κοινότητες, ομάδες συμφερόντων, και αμοιβαίων σχέσεων. Τα θέματα που εξετάζονται στην ουκρανική πολιτική το 2014, είναι τα ίδια με το 1992. Αυτός είναι ο βαθμός προόδου μέσα σε δυο δεκαετίες και περισσότερο.
Η «πορτοκαλί επανάσταση» έδειξε ότι η Δύση έπεσε
διάνα στην ιδιαιτερότητα της Ουκρανίας, τηρώντας απλώς τους ιδεολογικούς
προσανατολισμούς της και δίνοντας έμφαση στην κοινωνία των πολιτών. Ωστόσο, η
καταφυγή απευθείας στην κοινωνία βοηθά να επιταχυνθούν οι αναγκαίες
διαδικασίες, αλλά δεν εγγυάται το επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως έδειξε και η
«πορτοκαλί επανάσταση». Επειδή, για να σχηματιστούν και να επισημοποιηθούν αυτές
οι διαδικασίες είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός λειτουργικού κράτους, αλλά οι
κρατικοί θεσμοί στην Ουκρανία αυτό δεν μπορούν να το κάνουν, καθώς δεν έχει
καταστεί εφικτό εν τέλει να αποκρυσταλλωθούν σε μια δομή λήψης αποφάσεων.
Γεωπολιτικές αλυσιδωτές αντιδράσεις
Η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη, ενώ η θεσμική
κατάρρευση της Ουκρανίας δημιουργεί μεγάλο κίνδυνο για άμεση συμμετοχή των
εξωτερικών παραγόντων. Η επιθυμία της Γερμανίας να προβάλλει τη νεοαποκτηθείσα
επιθυμία της για ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη, το αμερικανικό ένστικτο που
προϋποθέτει την προσεκτική παρακολούθηση μιας ενδεχόμενης ισχυροποίησης της
Ρωσίας, η επιδίωξη της Μόσχας να αποδείξει το προνομιακό δικαίωμά της στον
μετασοβιετικό χώρο... όλα αυτά απειλούν με μια αλυσιδωτή όξυνση, την οποία στην
πραγματικότητα κανείς δεν επιθυμεί. Λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα του
μελλοντικού τροπαίου και το πιθανό κόστος, τίποτα πιο αχρείαστο δεν μπορεί να
επινοήσει κανείς αυτή τη στιγμή, από τη μάχη για την Ουκρανία.
Το ιδανικό σενάριο θα ήταν Ρωσία και ΕΕ να έφταναν
σε συμφωνία για ένα άτυπο προτεκτοράτο, το οποίο θα εγγυάτο τη διατήρηση της
Ουκρανίας στα σημερινά της σύνορα και θα αναλάμβανε την ευθύνη, στην οποία δεν
κατάφερε να ανταπεξέλθει η καταρρέουσα εθνική ελίτ.
Δυστυχώς όμως, πιθανότερο
είναι ένα άλλο σενάριο:
Η Ρωσία και η Δύση θα αλληλοκατηγορηθούν για την
επιδείνωση της κατάστασης στην Ουκρανία και θα εμπλακούν σε μια μάχη για την
υποστήριξη των αντιπαρατιθέμενων πλευρών «δια εξουσιοδότησης», κάνοντας έτσι το
σχίσμα ακόμη πιο βαθύ.
Όταν το 2008 με πρωτοβουλία της κυβέρνησης του
Τζορτζ Μπους είχε τεθεί το ζήτημα για χορήγηση στην Ουκρανία και στη Γεωργία
ενός σχεδίου δράσης για ένταξη στη Βορειοατλαντική συμμαχία, μεγάλη αίσθηση
είχε προκαλέσει η διαρροή της στιχομυθίας του Βλαντίμιρ Πούτιν με τους
συνομιλητές του στη σύνοδο κορυφής Ρωσίας και ΝΑΤΟ. Ο ρώσος πρόεδρος υπέδειξε
τον τεχνητό χαρακτήρα των συνόρων της Ουκρανίας και προέτρεψε να μην
περιπλεχθεί η κατάσταση, προκειμένου να μην προκληθεί εσωτερική αντιπαράθεση. Η
Δύση τότε το εξέλαβε αυτό ως απειλή, ενώ ο Πούτιν από την πλευρά του είχε
επιχειρήσει, ως επί το πλείστον, να πληροφορήσει τον αμερικανό ομόλογό του πόσο
σύνθετα είναι τα πράγματα στην περιοχή. Για τον Μπους, η σύντομη ιστορία της
εμφάνισης της Ουκρανίας στα σημερινά της σύνορα, ήταν μια αληθινή αποκάλυψη. Η
σύγκρουση της περιόδου 2013 - 2014 δείχνει ότι τη σοβαρότητα της κατάστασης γύρω
από την Ουκρανία, τελικά δεν την είχε συνειδητοποιήσει στη Δύση κανείς.
Τα γεωπολιτικά αντανακλαστικά σε συνδυασμό με τα
ιδεολογικά στερεότυπα («ευρωπαϊκή επιλογή» κ.α.) οδηγούν σε μια μεγάλη κρίση,
οι συνέπειες της οποίας μπορεί να επεκταθούν πολύ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου