ΤΟΥΡΚΙΑ: Η κατάδυση της αναδυόμενης δύναμης;

Του "ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΥ"

Προ ενός έτους η Τουρκία εθεωρείτο από τη Δύση ως η ανερχόμενη Υπερδύναμη και ο Ερντογάν ήταν ένας από τους πέντε στενότερους φίλους του, κατά δήλωσή του, Προέδρου Μπ. Ομπάμα. Τι συνέβη, λοιπόν, και σήμερα τα δυτικά ΜΜΕ περιγράφουν πάλι την Τουρκία σαν το μεγάλο ασθενή και τον Ερντογάν σαν νέο Σουλτάνο;

Συνέβησαν τρία κυρίως γεγονότα:

• Η οικονομική κρίση.
• Τα σκάνδαλα κυβερνητικής διαφθοράς.
• Η πολιτική αναταραχή.

Το απλούστερο να εξετασθεί είναι η οικονομική κρίση. Σε αυτήν μόνο εν μέρει φταίει η Τουρκία, γιατί όλες οι αναδυόμενες αγορές καταρρέουν ως αποτέλεσμα του Tapering των ΗΠΑ, διότι τα δολάρια επιστρέφουν στο κέντρο από την περιφέρεια και είναι αναμενόμενο η τουρκική λίρα να υποτιμάται μαζί με την ρουπία, το ραντ και τα άλλα νομίσματα.

Πιο ανησυχητικό για την Τουρκία είναι το έλλειμμά της που είναι τώρα 7,5% του ΑΕΠ, και ο πληθωρισμός που πλησιάζει το 8%. Η Τουρκία όμως έχει χαμηλό δημόσιο χρέος της τάξης του 40% του ΑΕΠ. Τα σημεία ανησυχίας για την τουρκική οικονομία είναι κυρίως δύο: 

Το γεγονός ότι τα 2/5 της ιδιωτικής οικονομίας είναι χρηματοδοτημένα σε σκληρό συνάλλαγμα και το γεγονός ότι η κυρία πηγή εξωτερικής χρηματοδότησης είναι η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα. 

Αυτό σημαίνει ότι η ραγδαία υποτίμηση της λίρας θα ζημιώσει τις εταιρείες που έχουν δανειστεί σε συνάλλαγμα και ακόμη αυτός ο ίδιος ο εξωτερικός δανεισμός θα συρρικνωθεί γιατί προέρχεται κυρίως από την Αραβία, η οποία είναι ιδιαίτερα δυσαρεστημένη από τη σχέση του Ερντογάν με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, που είναι κόκκινο πανί για τις θεοκρατικές αραβικές ηγεσίες.

Η συρρίκνωση της ρευστότητας θα οδηγήσει σε κατάρρευση του κατασκευαστικού τομέα, που έχει ήδη χαρακτηριστικά φούσκας, και αύξηση της ανεργίας.

Ομως πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι οικονομικά προβλήματα αυτού του επιπέδου δεν είναι πρωτόγνωρα στην Τουρκία και ότι μετά από μια περίοδο κρίσης, η οικονομία της θα ξαναπάρει εμπρός.

Το πρόβλημα της κυβερνητικής διαφθοράς είναι συνθετότερο. Η διαφθορά στην Τουρκία είναι ενδημική και ο λαός την ανέχεται ως ένα βαθμό, όπως και ο δικός μας.

Το ενδιαφέρον είναι ότι κινήθηκαν εναντίον της κυβέρνησης οι ίδιοι δημόσιοι λειτουργοί που προηγουμένως είχαν κινηθεί μαζί με την κυβέρνηση για να φυλακίσουν και εξουδετερώσουν τους στρατηγούς του Κεμαλικού κράτους.

Μαθαίνουμε ότι οι δημόσιοι αυτοί λειτουργοί είναι οπαδοί του συντηρητικού Ισλαμιστή κατοίκου ΗΠΑ Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος μας ήταν προ εξαμήνου άγνωστος.

Πώς ο Γκιουλέν διέβρωσε σε τέτοιο σημείο ώστε να ελέγχει την τουρκική δημόσια διοίκηση δεν είναι απολύτως σαφές. Ιδεολογικά είναι ένας συντηρητικός Ισλαμιστής, που η κυρία δραστηριότητά του είναι τα σχολεία και τα φροντιστήρια που αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο των ιδιωτικών σχολείων της Τουρκίας. Αυτά είναι και η κυρία πηγή του εισοδήματός του.

Ο Ερντογάν κινήθηκε για να κλείσει τα σχολεία αυτά, προφασιζόμενος ότι τα παιδιά των εύπορων που σπουδάζουν εκεί, έχουν αδικαιολόγητο πλεονέκτημα σε σχέση με τα παιδιά του λαού.

Ο Γκιουλέν όμως, εκτός από τα σχολεία αντιτίθεται με τον Ερντογάν σε δύο κύρια θέματα εξωτερικής τουρκικής πολιτικής.

Ηταν εναντίον της επιχείρησης Μαβί Μαρμαρά και της σύγκρουσης με το Ισραήλ, η οποία όμως τώρα ρυθμίζεται με καταβολή αποζημιώσεων στις οικογένειες των θυμάτων από το Ισραήλ.

Είναι εναντίον της προσέγγισης τουρκικού κράτους και ΡΚΚ. Η αιτιολογία για αυτό είναι ότι οι Κούρδοι δεν πηγαίνουν στα τουρκικής γλώσσας σχολεία του, πράγμα που τον κάνει συμπαθή στην τουρκική Δημόσια Διοίκηση που είναι σε μεγάλο βαθμό αντικουρδική.

Για οποιοδήποτε λόγο, το κίνημα Γκιουλέν έχει αποκτήσει πλειοψηφία οπαδών στην τουρκική Δημόσια Διοίκηση και στις Ένοπλες Δυνάμεις κυρίως στους χαμηλόβαθμους αξιωματικούς. Το κίνημα δεν έχει κομματική οργάνωση πέραν ενός γκρουπ ΜΜΕ που ελέγχει, έχει όμως διαδεδομένη ισχυρή συντηρητική ιδεολογία που ταιριάζει στον τουρκικό Ισλαμισμό.

Το κίνημα Γκιουλέν, παρ' όλο που θα ήταν λάθος να θεωρηθεί ελεγχόμενο, παραλληλίζεται με την πολιτική των ΗΠΑ. Το ερώτημα είναι, γιατί συμβαίνουν όλα αυτά τώρα.

Η μόνη εμφανής ερμηνεία επί του παρόντος είναι η αυτονόμηση της Τουρκίας στην εξωτερική της πολιτική επί κυβερνήσεων Ερντογάν.

Η αυξανόμενη οικονομική κυριαρχία της Τουρκίας στο Ιρακινό Κουρδιστάν, σε βαθμό που πρόσφατα τα πετρέλαια του εξάγονται με τουρκικό αγωγό που καταλήγει στο Τσεϊχάν αντί του παραδοσιακού Περσικού Κόλπου, και ο οποίος είναι ο μόνος αγωγός της περιοχής που κατασκευάσθηκε χωρίς την έγκριση της Δύσης, μαζί με την προσέγγιση του Ερντογάν στους Κούρδους της Τουρκίας, οι οποίοι για πρώτη φορά μπορούν να ελπίζουν σε κάποια πολιτική ισότητα, τείνουν να μετατρέψουν το Κουρδικό από πρόβλημα σε γεωπολιτικό και γεωοικονομικό πλεονέκτημα για την Τουρκία, η οποία έτσι γίνεται ισχυρός ανεξάρτητος παίκτης, σε μια περιοχή που μόνο άλλους ανεξάρτητους παίκτες δεν θέλει.

Ενιαίο κουδρικό κράτος
Αν κάτι επιθυμεί η Δύση, είναι ένα ενιαίο αυτόνομο κουρδικό κράτος, ώστε να γίνει εύκολη η εκμετάλλευση του πετρελαϊκού πλούτου του τουρκικού Κουρδιστάν, για το οποίο υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις, αλλά εύλογα η Τουρκία αποφεύγει να τα φέρει στην επιφάνεια, διότι τότε η απόσχιση του τουρκικού Κουρδιστάν είναι βέβαιη.

Παρ' όλα αυτά, θα ήταν υπεραπλούστευση να λεχθεί ότι ο Γκιουλέν είναι πράκτορας των ΗΠΑ, όπως τον κατηγορεί το ΡΚΚ και ότι όλα είναι συνωμοσία σκοτεινών δυνάμεων όπως λέει ο Ερντογάν, ο οποίος εκτός από τους «συνήθεις υπόπτους» εμπλέκει ακόμη και το Opus Dei και τους Ιlluminati που υπάρχουν μόνο σε μυθιστόρημα! Πριν όμως σαρκάσουμε, καλό είναι να θυμηθούμε ότι παρεμφερείς δοξασίες κυκλοφορούν και στη χώρα μας.

Ο Γκιουλέν έχει δικά του συμφέροντα, για την εξυπηρέτηση των οποίων πριν συμβάδιζε με τον Ερντογαν, ενώ τώρα συμβαδίζει με τις ΗΠΑ, αλλά ο στόχος του είναι πάντοτε ο ίδιος, να κέρδισει την ενδοϊσλαμική σύγκρουση με τρόπαιο το τουρκικό κράτος. Οσο όμως χάνει ο Ερντογάν από την αντιπαράθεση του με τον Γκιουλέν στους Τούρκους, άλλο τόσο κερδίζει από την αυξανόμενη υποστήριξη των Κούρδων και του απλού λαού, ο οποίος θεωρεί ότι οι κατηγορίες για διαφθορά είναι ξενόφερτες συνωμοσίες, με στόχο να υποσκάψουν την τουρκική κυβέρνηση. 

Στις εκλογές της 30ής Μαρτίου θα δούμε το αποτέλεσμα όπου το κόμμα του Ερντογάν θα είναι και πάλι πρώτο.