ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: "Λυπάμαι μα ο Paul Krugman κάνει λάθος"

Του οικονομολόγου Anders Αslund / Slate

Από το 2008, εκτός από τον βραβευμένο με Νόμπελ δημοσιογράφο στους New York Times και καθηγητή Οικονομίας στο Princeton, Πολ Κρούγκμαν, ελάχιστοι άνθρωποι έχουν γράψει για την οικονομική κρίση της Ευρώπης. 

Πέντε χρόνια μετά, μπορούμε να πούμε ότι η Ευρωζώνη ζει ακόμη, παρά τις προβλέψεις του και παρά το γεγονός ότι οι χώρες που επέλεξαν να επιβάλλουν λιτότητα -αντίθετα με ότι διακήρυσσε ο Κρούγκμαν- τα κατάφεραν τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά.

Η άποψη του Κρούγκμαν γίνεται ευρέως αποδεκτή στον οικονομικό αγγλοσαξονικό κόσμο. Τυγχάνει ευρύτατης αποδοχής και επιβολής πάνω στις πολιτικές που οι χώρες επιλέγουν να υιοθετήσουν. Γι' αυτό αξίζει να κάνουμε έναν απολογισμό των λεγομένων του για την κρίση στην Ευρώπη. 

Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι προβλέψεις του βγήκαν λάθος. Όλοι κάνουν λάθη. Αυτό που είναι προβληματικό είναι ότι εκπροσωπεί μόνος του ένα λανθασμένο όραμα οικονομικής πολιτικής.

Την πρώτη φορά που εξεπλάγην από τη λανθασμένη εικόνα του Κρούγκμαν για τη χρηματοπιστωτική κρίση της Ευρώπης ήταν τον Δεκέμβριο του 2008. Είχε γράψει ένα άρθρο σε μπλοκ που με άφησε άφωνο. Το άρθρο είχε τίτλο «Η Λετονία είναι η νέα Αργεντινή». Ακόμη και η σύγκριση που έκανε ήταν περίεργη.

Η Αργεντινή έχει μια σημαντική και κλειστή οικονομία επικεντρωμένη σε λαϊκίστικες οικονομικές πολιτικές. Η Λετονία παρουσιάζει μια μικρή και ανοιχτή οικονομία, όντας μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης με λίγα χρέη και ένα εξαιρετικό εμπορικό περιβάλλον. Οι μόνες ομοιότητες που μπορεί να υπάρχουν ανάμεσα στις δύο χώρες είναι οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις οι οποίες προκλήθηκαν από ελλείμματα σημαντικά, που τις οδήγησαν σε αποκλεισμό από τις αγορές.

Ξεκινώντας από αυτή την εύκολη αναλογία, ο Κρούγκμαν συμπέραινε ότι η Λετονία έπρεπε να επιστρέψει στο εθνικό της νόμισμα, όπως έκανε και η Αργεντινή, αλλά φυσικά κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Η κυβέρνηση της Λετονίας αγνόησε τη συμβουλή του. Εμεινε σταθερή στην Ευρωζώνη και επέβαλε δρακόντεια μέτρα λιτότητας. Σύντομα η εμπιστοσύνη στις αγορές αποκαταστάθηκε και πραγματοποιήθηκαν πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Σήμερα η Λετονία έχει τη γρηγορότερη ανάπτυξη της Ευρώπης.  

Το λάθος του Κρούγκμαν ήταν ότι έβλεπε μόνο ένα μέρος από τους δείκτες και έβγαζε απλουστευτικά συμπεράσματα.  

Ωστόσο, το πιο χτυπητό λάθος του Κρούγκμαν είναι η προφητεία του ότι θα διαλυθεί η Ευρωζώνη και μάλιστα την τοποθετούσε μεταξύ Απριλίου του 2010 και Ιουλίου του 2012. 

 Ε, λοιπόν, πάλι έκανε λάθος. Οχι μόνο η Ευρωζώνη δεν διαλύθηκε αλλά επιπλέον, το 2009, η Σλοβακία έγινε μέλος της, και ακολούθησε η Εσθονία το 2011. Η Λετονία θα κάνει το ίδιο τον Ιανουάριο του 2014.

Ακόμη κι αν όλοι έχουμε δικαίωμα στο λάθος, αυτό που έκανε ο Κρούγκμαν ήταν πολύ βαρύ... Δεν κατάλαβε ότι ακόμη κι αν το ευρώ εξαφανιζόταν η Ε.Ε. θα επιβίωνε. Το δήλωσε και ο Μάριο Ντράγκι τον Ιούλιο του 2011, ότι η ΕΚΤ θα έκανε ότι χρειαζόταν για να σώσει το ευρώ.

Τον περασμένο αιώνα, τρεις οικονομικές ενώσεις διαλύθηκαν: 

Η Αυστρο-Ουγγαρία, η Γιουγκοσλαβία και η ΕΣΣΔ. Κάθε φορά το αποτέλεσμα ήταν ο υπερ-πληθωρισμός από τον οποίο υπέφεραν οι χώρες για πολλά χρόνια, ορισμένες ακόμη δεν έχουν συνέλθει. Σήμερα βλέπουμε τα αποτελέσματα που δίνουν οι συμβουλές του Κρούγκμαν. Οι χώρες που τον άκουσαν και αύξησαν τα ελλείμματά τους (οι χώρες της Νότιας Ευρώπης) τα βρήκαν σκούρα με την ανάπτυξη και την ανεργία σε σχέση με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, και κυρίως τις χώρες της Βαλτικής, που εφάρμοσαν πολιτικές λιτότητας.

Αλλά και σε πολιτικό επίπεδο δεν έγινε αυτό που προέβλεψε ο Κρούγκμαν. Στα πέντε χρόνια που μεσολάβησαν από τον Οκτώβριο του 2008 ως τον Σεπτέμβριο του 2013, σε οκτώ ευρωπαϊκές κυβερνήσεις (Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Λετονία, Πολωνία, Σουηδία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία) οι δημοκρατικές κυβερνήσεις επανεξελέγησαν και έμειναν στην εξουσία εν μέσω μεγάλης οικονομικής κρίσης.

Ολες οι ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλες δημόσιες δαπάνες πρέπει να τις μειώσουν -κι αυτό ο Κρούγκμαν δεν θέλει να το αναγνωρίσει. Είδε με κακό μάτι την επιλογή των Λετονών να επιβάλουν μέτρα και να μειώνουν τις δημόσιες δαπάνες κατά 2/3, ενώ αύξησαν μόνο κατά 1/3 τους φόρους. Όσο για τις χώρες του Νότου αρκέστηκαν στο να αυξήσουν τους φόρους, κάτι που αρέσει μάλλον στον Κρούγκμαν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, το 2012, οι δημόσιες δαπάνες στην Ελλάδα να εκπροσωπούν το 55% του ΑΕΠ (περισσότερο και από τη Σουηδία 52%) κι αυτό είναι απαγορευτικό για την ανάπτυξη. Είναι προφανές ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες πολύ πιο γρήγορα ώστε το δημόσιο χρέος της να είναι πιο κοντά σε αυτό των χωρών της Βαλτικής.