ΤΟΥΡΚΙΑ: Aδοξο τέλος μιας κυριαρχίας

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΥ

Οποια κίνηση εκτόνωσης και να γίνει από πλευράς Ερντογάν η πορεία προς τα εμπρός, που σφραγιζόταν από τη συνεχή αύξηση του εκλογικού ποσοστού του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ στις εκλογές του 2007 και του 2011, αποτελεί παρελθόν.  

Τα δραματικά γεγονότα των τελευταίων ημερών αποξένωσαν ανεπιστρεπτί τον Τούρκο πρωθυπουργό από την ανοχή έως σιωπηρή στήριξη που του προσέφεραν ψηφοφόροι που δεν ασπάζονται τη συντηρητική-θρησκευτική πολιτική ταυτότητα του κυβερνώντος κόμματος αλλά τον στήριζαν ως καταλυτικό παράγοντα εκδημοκρατισμού ενός αυταρχικού ημιστρατιωτικού καθεστώτος.

Ετσι η φιλοδοξία Ερντογάν να εκλεγεί ως ο πρώτος πρόεδρος της χώρας το 2014 με καθολική ψηφοφορία και υπερενισχυμένες εξουσίες -γαλλικού τύπου- βρίσκεται σε κενό πολιτικής νομιμοποίησης: Το προαπαιτούμενο θα ήταν η διαφοροποίηση του σημερινού πρωθυπουργού από το ΑΚΡ και η ανάδειξή του σε προσωπικότητα που εκφράζει τη συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας.

Ετσι ο πολιτικός που έκλεισε στη φυλακή τους στρατηγούς, που ξεσκέπασε τις συνωμοσίες του Εργκενέκον και της «Βαριοπούλας», έχασε την ευκαιρία να διασφαλίσει ευρύτερη αποδοχή, να νομιμοποιήσει με το πολιτικό του κύρος έναν πραγματικό δημοκρατικό πλουραλισμό που συνταγματικά και θεσμικά δεν έχει γνωρίσει η σύγχρονη Τουρκία.

Με τα σημερινά δεδομένα η στάση του Ερντογάν δεν μπορεί παρά να είναι αμυντική, εσωστρεφής, μια προσπάθεια περιχαράκωσης της κομματικής βάσης. Με άλλα λόγια, στις πολλαπλές πιθανές εκλογικές αναμετρήσεις του 2014 -δημοψήφισμα για την τροποποίηση του Συντάγματος, προεδρική εκλογή, τοπικές εκλογές και πολύ πιθανόν πρόωρες βουλευτικές εκλογές- το μόνο που μπορεί να ελπίζει το κυβερνών κόμμα είναι ο περιορισμός ζημιών.

Ο Ερντογάν υπήρξε ιδιαίτερα προσεκτικός μέχρι πρόσφατα να μην προκαλέσει το πέραν της εκλογικής του βάσης τμήμα της κοινωνίας με μέτρα που θα δημιουργούσαν καχυποψία για κρυφή ισλαμική ατζέντα. Δημαγώγησε κυρίως στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη δημόσια σύγκρουσή του με τον πρόεδρο του Ισραήλ Πέρες στο Νταβός στις αρχές του 2010, και λίγους μήνες αργότερα με την υπόθεση Μαβί Μαρμαρά στα ανοιχτά της Γάζας.

Τα πράγματα έφυγαν από την εξωτερική πολιτική εσωτερικής κατανάλωσης και έγιναν δραματικά επικίνδυνα με την εμπλοκή στη Συρία, όπου οι Ερντογάν - Νταβούτογλου ξεκίνησαν για περίπατο και βρέθηκαν να πατούν σε ναρκοπέδιο:  

Αντί η Αγκυρα να προβάλλει ως εγγυητής σταθερότητας στη μετα-Ασαντ εποχή, η σύγκρουση στη Συρία όξυνε όσο ποτέ τις αντιθέσεις Κοσμικών - Σουνιτών - Αλεβήδων στην Τουρκία και εκ των πραγμάτων αύξησε τη διαπραγματευτική ισχύ του ΡΚΚ. Δεν είναι ούτε τυχαίο, ούτε συμπτωματικό που το κουρδικό στοιχείο παραμένει ο μεγάλος σιωπηλός στις εν εξελίξει συγκρούσεις.

Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω: Η σταθερότητα και η ομαλότητα στην Τουρκία δεν μπορούν πλέον να γίνουν υπό την πρωτοκαθεδρία ενός έστω μετριοπαθούς συντηρητικού Πολιτικού Ισλάμ, αλλά εντός ενός πλαισίου που θα γίνεται αποδεκτό από τους κοσμικούς που έχουν χειραφετηθεί από το κεμαλικό κατεστημένο, τους Αλεβήδες και τους Κούρδους.

Ο Ερντογάν βρίσκεται σε συμπληγάδες: Μπορεί να εκτονώσει την ένταση μόνο με υποχωρήσεις, χωρίς όμως την προσδοκία να κερδίσει ξανά αυτούς που εισέπραξαν μια χωρίς μέτρο κατασταλτική βία, και ταυτόχρονα κάθε υποχώρησή του μπορεί να ανοίξει τον δρόμο επηρεασμού της εκλογικής του βάσης από πιο συντηρητικούς ισλαμιστές.

Μια βεβαιότητα υπάρχει σήμερα, μια ασταθής, θρυμματισμένη και διαιρεμένη Τουρκία για το ορατό μέλλον. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα βρει σίγουρα αναλογίες στη μοιραία εμπλοκή του Ερντογάν στη Συρία με τη Σικελική Εκστρατεία, στην οποία παρέσυρε την Αθήνα ο Αλκιβιάδης.