Πολλοί λένε ότι η μεγάλη διαφορά της χώρας σε σχέση με τη Δύση είναι
ότι η Ελλάδα δεν έζησε τις μεγάλες επαναστάσεις της Αναγέννησης και του
Διαφωτισμού.
Αυτό δεν είναι το μόνο έλλειμμα που μάς διαφοροποιεί με τη Δύση. Υπάρχει
κι ένα άλλο που επισημάναμε πολλάκις στο παρελθόν. Από το 2004 γράφαμε
ότι ο δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα είναι χωλός. Δεν έχει μια σημαντική
συνιστώσα της δυτικής σκέψης: «Το παράδοξο στην Ελλάδα είναι πως ενώ
έχουμε εξορίσει (από τα πανεπιστήμια, τα βιβλιοπωλεία, τα ΜΜΕ) ένα
ολόκληρο σύστημα ιδεών ταυτοχρόνως ελεεινολογούμε την... κυριαρχία του.
Ενώ καταγγέλλουμε καθημερινά τον αποκαλούμενο “νεοφιλελευθερισμό” κανείς
δεν ενδιαφέρεται να μάθει τι ακριβώς πρεσβεύει. Ούτε καν οι εκδότες δεν
λειτουργούν ως επιχειρηματίες. Ενώ εκδίδουν μετά χαράς οτιδήποτε
προκαλεί σάλο (ποντάροντας προφανώς ότι ο θόρυβος θα πουλήσει αντίτυπα)
εδώ έχουμε μια ιδεολογία που προκαλεί σάλο επί 20 έτη και κανείς δεν
εκδίδει τίποτε» («Εξόριστες Ιδέες», 18/2/2004)
Υπήρχε βέβαια το κλασικό
έργο του Καρλ Πόπερ «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της» (εκδ.
Παπαζήση) αλλά αν εξαιρέσουμε κάποιες σποραδικές εκδόσεις και το βιβλίο
«Πορεία προς τον Φιλελευθερισμό» του, αριστερού στα νιάτα του, Μάρκου
Δραγούμη, τα κείμενα φιλελεύθερης σκέψης στην Ελλάδα ήταν πιο σπάνια και
από τα Σάμισνταντ στην ΕΣΣΔ.
Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια κάτι κινείται. Το 2008 εκδόθηκε το «Σύνταγμα
της Ελευθερίας» του Φ.Α. Χάγιεκ (εκδ. Καστανιώτη), το 2010 το
«Στοχασμοί για την Επανάσταση στη Γαλλία» του Εντουμντ Μπερκ (εκδ.
Σαββάλας), πέρυσι το «Καπιταλισμός και Ελευθερία» του Μίλτον Φρίντμαν
(εκδ. Παπαδόπουλος), πριν από λίγες μέρες το «Η σπασμένη τζαμαρία» του
Φρεντερίκ Μπαστιά (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) και λοιπά, όχι
πολλά.
Τους τελευταίους μήνες το γερμανικό ίδρυμα «Φρίντριχ Νάουμαν» σε
συνεργασία με το «Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών-Μάρκος Δραγούμης»
(Κε.Φι.Μ.) προσθέτει στον δημόσιο διάλογο κάποια κείμενα φιλελεύθερου
προβληματισμού. Σημαντικότερο αυτών είναι μια ανθολογία κλασικών και
νεώτερων στοχαστών του φιλελευθερισμού (Καρλ Πόπερ, Λούντβιχ Φον Μίσες,
Τζον Λοκ κ.ά.) με τίτλο «Το μικρό βιβλίο του Φιλελευθερισμού» την
επιμέλεια του οποίου έκανε ο διευθυντής του Ινστιτούτου δρ Ντέτμαρ
Ντέρινγκ.
«Η ελευθερία» μάς είπε ο δρ Ντέρινγκ, «είναι μια αρχή καθολική που
βασίζεται στο γεγονός ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε κάποιον για να
επιτύχουμε τους σκοπούς μας. Στις χώρες όπου επιτεύχθηκε ευημερία πάντα
υπήρχε κράτος δικαίου, φιλελεύθερο σύστημα... Ας δούμε λίγο τι συνέβη τα
τελευταία χρόνια σε ό,τι αφορά τα προβλήματα πείνας στον κόσμο. Λιμοί
υπήρξαν σε δικτατορικά και κομμουνιστικά συστήματα».
Ο δρ Ντέρινγκ είναι της γερμανικής σχολής των φιλελευθέρων. «Πιστεύω ότι
σε μια ελεύθερη κοινωνία θα υπάρξει μια ελάχιστη συναίνεση υπέρ της
αρωγής εκείνων που είναι ασθενέστεροι». Αλλά ο παρεμβατισμός του κράτους
κρύβει πάντα κινδύνους. «Από το επιχείρημα της αγωγής των ασθενέστερων
γεννήθηκε ένα γιγαντιαίο μόρφωμα που στην ουσία έκανε κατανομή των
πόρων. Σε πολλές δυτικές δημοκρατίες υπήρξαν φαινόμενα εξυπηρέτησης
ειδικών συμφερόντων. Υπάρχουν περιπτώσεις που κάποιοι βιομηχανικοί
κλάδοι ζητούν προστασία. Εδώ στην ουσία έχουμε μόνο επιδίωξη ιδίου
οφέλους κάνοντας τη ζωή των άλλων πιο ακριβή. Βλάπτουν επίσης άλλους
παραγωγούς. Ενα παράδειγμα ήταν οι δασμοί επί των προϊόντων χάλυβα στις
ΗΠΑ. Μπορεί να έσωσαν βραχυπρόθεσμα κάποιες θέσεις εργασίας στη
χαλυβουργία, αλλά από την άλλη μεριά χάθηκαν πολλές θέσεις εργασίας στην
αυτοκινητοβιομηχανία, επειδή αυξήθηκε η τιμή του χάλυβα. Μπορώ να
αναφέρω και παραδείγματα συνδικάτων στη Γερμανία που κατάφεραν να
αποκομίσουν οφέλη για τους δικούς τους εργαζόμενους, αποκλείοντας όμως
ταυτόχρονα εργαζομένους πέραν των δικών τους συνδικάτων».
Η πρόκληση της Ε.Ε.
«Οι
παρεμβάσεις μπορεί να είναι κακές ή να είναι δημοκρατικά εγγυημένες.
Υπάρχουν ζητήματα δημοκρατικής νομιμοποίησης στην ευρωπαϊκή ενοποίηση,
που σημαίνει ότι μπορούν να ληφθούν ακατάλληλες αποφάσεις. Από την άλλη
υπάρχουν μεγάλες επιτυχίες της. Το γεγονός μόνο ότι κατάφερε να κάνει
μια μεγάλη ενιαία αγορά με ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων
είναι μια μεγάλη κατάκτηση. Αλλά ακόμη και πολλά στοιχεία παρεμβατικής
πολιτικής στην ενιαία Ευρώπη είναι πολύ καλύτερο από το να υπήρχε η
διάσπαρτη παρεμβατικότητα των κρατών-μελών. Υπάρχουν ζητήματα ευρωπαϊκής
πολιτικής στα οποία οι φιλελεύθεροι δεν συμφωνούν, αλλά πρέπει να τα
παλέψουν εντός Ε.Ε. Εγώ, για παράδειγμα, δεν ήμουν υπέρ της εισαγωγής
του ευρώ, διότι ήταν μια τεράστια αλλαγή στη ζωή των ανθρώπων που δεν
συζητήθηκε επαρκώς. Σε πολλές χώρες δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις
εισαγωγής του. Κυρίως έπρεπε να υπάρχουν κανόνες. Υπήρξε το Σύμφωνο
Σταθερότητας το οποίο, όμως, δεν μπορούσε να επιβληθεί επειδή η
Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είχε τα χαρακτηριστικά εθνικού κράτους. Αλλά τώρα
έχουμε το ευρώ και πρέπει να γίνουν όλες οι προσπάθειες να διασωθεί. Οι
κανόνες πρέπει να γίνουν πιο αυστηροί. Το ιδανικό θα ήταν να έβλεπε η
Ε.Ε. τα κράτη-μέλη όπως ένα φιλελεύθερο κράτος βλέπει τους πολίτες του.
Δηλαδή να του παραχωρείται η ελευθερία με υπευθυνότητα. Μόλις περάσουμε
λοιπόν το στάδιο της εξυγίανσης πρέπει να συζητήσουμε πού φέρουν τα
κράτη ιδία ευθύνη. Για παράδειγμα, η παραβίαση της αρχής του bail-out
ήταν επικίνδυνη, ωστόσο έγινε, και γι’ αυτό θα πρέπει να ολοκληρωθεί.
Αλλά η ιδέα της αναδιανομής, που προϋποθέτει μια ομοσπονδιακή Ευρώπη,
όπως είναι σήμερα η Γερμανία, θα δημιουργήσει πολλές αντιδράσεις εντός
της χώρας. Αυτό δεν είναι το κυριότερο. Από την εμπειρία της
ομοσπονδιακής Γερμανίας, ξέρουμε ότι κάποια ομόσπονδα κρατίδια που είχαν
τεράστιες οικονομικές δυνατότητες τις οποίες δεν ανέπτυξαν επειδή
στηρίχθηκαν στις μεταβιβαστικές πληρωμές εντός της Ομοσπονδίας. Οπότε η
δική μας εμπειρία αποτελεί για μια ακόμη φορά ένα παράδειγμα για την
Ευρώπη, αλλά κακό παράδειγμα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου