ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Μέχρι το ξέσπασμα της λαϊκής αντίδρασης κατά του ερντογανικού
μουσουλμανικού ακροσυντηρητισμού να γίνει αφορμή για να αποδειχθεί ότι η
τουρκική τηλεόραση κάθε άλλο παρά δημοκρατικά ανακλαστικά διαθέτει, σε
σημείο που να προβάλλει εικόνα αμεριμνησίας ενώ η χώρα φλεγόταν, ο
παγκόσμιος Τύπος εκθείαζε το «τουρκικό τηλεοπτικό θαύμα».
Και αυτό δεν
ήταν άλλο από την κολοσσιαία βιομηχανία τουρκικών σαπουνοπερικών σίριαλ,
που κατέκλυσαν τα τελευταία χρόνια τις αγορές από το Καζαχστάν και τα
Βαλκάνια ώς το Ιράν μηδέ της εγχώριας εξαιρουμένης.
Το «μυστικό» του σουξέ τους, ωστόσο, διόλου τυχαίο. Μπορεί να ανέλαβαν
να αφηγηθούν το story μιας Τουρκίας που αποτελεί εξαιρετικό τουριστικό
προορισμό, αναπτύσσεται ραγδαία και επενδύει στο δίκαιο και την ηθική
καθώς εξευρωπαΐζεται, αλλά με σενάρια συγκινητικά που έχουν πάντα λαϊκή
απήχηση και πρωταγωνιστές ωραίες γυναίκες και γοητευτικούς άνδρες.
Μια τέτοια εικόνα Τουρκίας για παράδειγμα πρόβαλε το πρώτο τηλεοπτικό
hit, το αλήστου μνήμης «Χίλιες και μία νύχτες» με κεντρικό ήρωα τον
Ονούρ των -γυναικείων- ονείρων, τον Χαλίτ Ερκέντς, κατοπινό «Σουλεϊμάν,
μεγαλοπρεπή» αλλά και έναν εκ των επιφανών διαδηλωτών στους δρόμους της
Κωνσταντινούπολης. Εκ των βασικών εκπροσώπων της σύγχρονης σιριαλικής
αφήγησης μιας Τουρκίας που δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τη Δύση και
καλπάζει προς την ανάπτυξη με μια κοινωνία ανοιχτή, η οποία, μάλιστα,
αναγνωρίζει θέση ισότιμη στις γυναίκες – ας θυμηθούμε τις μορφωμένες
γυναίκες καριέρας του «Χίλιες και μία νύχτες», τηλεοπτικές εκπρόσωποι
των μορφωμένων κοριτσιών μιας ανερχόμενης, οικονομικά εύρωστης τουρκικής
αστικής τάξης.
Αυτά, βέβαια, αποδείχθηκαν μάλλον ευσεβείς πόθοι μιας τηλεόρασης μακράν
της τουρκικής πραγματικότητας. Γιατί η αλήθεια είναι ότι η βιομηχανία
των τουρκοσάπουνων αποτέλεσε έργο της ερντογανικής εποχής και
χαρακτηρίστηκε μάλιστα από τον διεθνή Τύπο ως «ο κρυφός άσος στο μανίκι
του Ερντογάν» στο θέμα της εξωτερικής του πολιτικής. Οχι αδίκως.
Η εν λόγω τηλεοπτική παραγωγή αξιοποίησε αριστοτεχνικά τη σαπουνοπερική
συνταγή και με επίκεντρο δακρύβρεχτες ερωτικές ιστορίες ανέπτυξε μια
αφηγηματική τεχνική, όπου μέσα από πολυπρόσωπες και δαιδαλώδεις
επιμέρους ιστορίες στηλιτεύονταν πότε οι προκαταλήψεις ενός
σκληροπυρηνικού μουσουλμανισμού που επέβαλαν οι εξουσίες τοπικών
φυλάρχων, οι οποίες άλλωστε απειλούσαν την ιδέα της «ενωμένης Τουρκίας»,
και πότε ο νεοπλουτισμός και οι «χαλασμένοι» ισχυροί ενός πλούτου που
προερχόταν από τις τουρκικές «φούσκες».
Τηλεοπτικό είδος κατάλληλο για να δημιουργήσει «συναισθηματική
κοινότητα» σε ένα πολυεθνικό μεν ακροατήριο, αλλά με πολλαπλές οικείες
προσλαμβάνουσες από τη θρησκεία μέχρι ήθη της καθημερινότητας, τα
τουρκοσάπουνα κατέλαβαν μέσα σε λίγα χρόνια το 60% των αραβικών αγορών,
ενώ 100 και πλέον ώρες επεισοδίων ετησίως προβάλλονταν σε 300 κανάλια 20
διαφορετικών χωρών. Ο έρωτας ως γνωστόν καταργεί τις αντιφάσεις και ως
εκ τούτου οι ερωτικές ιστορίες κρίθηκαν ιδανικές για να σηκώσουν το
βάρος μιας κοινωνίας που σπαράσσεται από αυτές, όπως η τουρκική. Αλλά
όχι μόνον, για τα μάτια των ωραίων πρωταγωνιστών πλάνταξαν από τα
ιρανικά τσαντόρ μέχρι τα γουναρικά του Αζερμπαϊτζάν.
Το εν λόγω «τηλεοπτικό θαύμα» έδειχνε να έχει αφομοιώσει έξοχα την
πανίσχυρη τάση που ερχόταν από την αμερικανική αγορά ήδη από τα μέσα της
δεκαετίας του 1990, σύμφωνα με την οποία αναδεικνυόταν η αφήγηση
ιστοριών σε επίσημη μορφή λόγου για όλους τους τομείς της δημόσιας
σφαίρας, από την οικονομία μέχρι την πολιτική. Απόψεις σύγχρονων
θεωρητικών του δικαίου και της οικονομίας, όπως ότι το «δίκαιο ζει μέσω
της αφήγησης» ή και ότι «οι πειστικές ιστορίες επιτρέπουν την επένδυση
εκατομμυρίων δολαρίων», έγιναν σαπουνοπερική τηλεόραση η οποία, όμως,
ανέλαβε να «φιλοτεχνήσει» μια Τουρκία κατά τηλεοπτική υπερβολή δίκαια
και ηθική, όπου μάλιστα αναγνωρίζονται πλήρως ατομικές ελευθερίες.
Το εν λόγω τηλεοπτικό success story, όμως, απέδειξε πολύ διδακτικά ότι
ουδέποτε η σκληρή πολιτική πραγματικότητα μπόρεσε να κρυφτεί πίσω από
τηλεοπτικά παραμύθια, ενώ η κατάρρευση των τηλεοπτικών ψευδαισθήσεων
αφήνει πάντα γεύση πικρή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου