ΤΟΥΡΚΙΑ: Tο Ευρωπαϊκό της μέλλον στα χέρια της γενιάς του Twitter !!!

Της Heather Grabbe

Οι διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στο πάρκο Gezi στην Κωνσταντινούπολη πριν από δύο εβδομάδες, έχουν εξαπλωθεί σε όλη την Τουρκία και δείχνουν λίγα σημάδια ότι υποχωρούν. Σημαίνουν μια σύγκρουση μεταξύ μιας εκσυγχρονισμένης τουρκικής κοινωνίας και ενός ακόμη άκαμπτου και παλαιομοδίτικου πολιτικού συστήματος. Οι διαμαρτυρίες έχουν ως αποτέλεσμα την τραγική απώλεια αρκετών ζωών και διακινδυνεύουν την δύσκολα αποκτηθείσα οικονομική σταθερότητα της Τουρκίας καθώς οι επενδυτές ανησυχούν. Αλλά επίσης, έχουν και μια ασημένια επένδυση. Θα μπορούσαν να υποχρεώσουν την κυβέρνηση να επανεξετάσει την απόρριψη της πολυφωνίας, και θα μπορούσαν επίσης ακόμη και να βοηθήσουν στην αναβίωση της ετοιμοθάνατης διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η τουρκική κυβέρνηση έχει δαπανήσει εκατομμύρια ευρώ την τελευταία δεκαετία σε ευρωπαϊκές διαφημιστικές εκστρατείες για να βελτιώσει την εικόνα της και να περιορίσει την αντίδραση των πολιτών στην προσπάθεια για ένταξη στην ΕΕ. Οι διαδηλωτές του πάρκου Gezi είχαν μια πιο βαθειά επίδραση στη διεθνή εικόνα της Τουρκίας μέσα σε λίγες εβδομάδες. Τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δείξει μια νέα γενιά Τούρκων που, σε κανονικά αγγλικά, εξηγούν πόσο πολύ εκτιμούν τη δημοκρατία, τις προσωπικές ελευθερίες και την ανοχή μεταξύ των ανθρώπων με διαφορετικούς τρόπους ζωής. Τα πολύχρωμα πανό της πλατείας Ταξίμ έχουν αντικαταστήσει τις εικόνες των τζαμιών, των αγροτών της Ανατολίας ή τις μνημειώδεις γέφυρες του Βοσπόρου. 

Η μεγάλη αλλαγή που έλαβε χώρα στην τουρκική κοινωνία τις δύο τελευταίες δεκαετίες είναι ξαφνικά προφανής για τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους, πολλοί από τους οποίους στο παρελθόν εξομοίωναν την Τουρκία με τον ισλαμισμό, τους Κούρδους τρομοκράτες και τη μαζική μετανάστευση. Οι εικόνες από το πάρκο Gezi έχουν ιδιαίτερη απήχηση στους νέους Ευρωπαίους που τις βλέπουν ως την τουρκική εκδοχή των κινημάτων Occupy, των Ισπανών «αγανακτισμένων» και των Γερμανών Wutburger. Είναι αυτοί οι νέοι Ευρωπαίοι που θα ψηφίσουν για την τουρκική ένταξη στην ΕΕ εάν και όταν ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις ένταξης.

Το φαινόμενο του twitter είναι ένα νέο στοιχείο στη σχέση Τουρκίας-ΕΕ. Η γελοία αποτυχία των mainstream μέσων ενημέρωσης της Τουρκίας να καλύψουν τις διαδηλώσεις με ακρίβεια, έχει οδηγήσει τους ανθρώπους να βασίζονται στο Twitter και το Facebook ως τις βασικές πηγές ειδήσεων. Το Twitter δεν θα μπορούσε να ζητήσει καλύτερη διαφημιστική εκστρατεία από τις γεμάτες στόμφο ομιλίες του πρωθυπουργού Recep Tayyip Erdogan κατά των «ψεμμάτων στα social media»> Η Τουρκία έγινε επίσης trending topic στις συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης: εδώ, τα σχόλια την ίδια στιγμή γίνονται όλο και πιο ευνοϊκά στο ενδεχόμενο ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ (εξαιτίας των ανθρώπων της) και περισσότερο σκεπτικές σε αυτό το ενδεχόμενο (εξαιτίας της κυβέρνησης).

Το δίλημμα της ΕΕ είναι πώς να ενθαρρύνει την τουρκική κοινωνία χωρίς να ανταμείψει την κυβέρνηση. Οι όροι των συνομιλιών ένταξης είναι ένα αμβλύ όπλο. Η Γερμανία ή άλλο κράτος-μέλος θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να μπλοκάρει το άνοιγμα του επόμενου κεφαλαίου στις διαπραγματεύσεις (για την περιφερειακή πολιτική) για να εκφράσει τον αποτροπιασμό της στη βίαιη αντίδραση της κυβέρνησης στις διαδηλώσεις. Αλλά τέτοιες κυρώσεις θα τροφοδοτήσουν απλώς την παράνοια που διαδίδει το κόμμα του Erdogan σχετικά με μια δήθεν διεθνή συνωμοσία εναντίον της Τουρκίας. Θα μείωνε τη μόχλευση της ΕΕ ακόμη περισσότερο.

 

Αντιθέτως, η ΕΕ θα πρέπει να αγκαλιάσει την Τουρκία περισσότερο σε αυτή τη μεγάλη στιγμή του δημοκρατικού ταξιδιού της Τουρκίας. Η ΕΕ έχει δίκιο να επικρίνει την αστυνομική βία και την καταστολή των μέσων μαζικής ενημέρωσης με σαφείς όρους- και θα πρέπει επίσης να εμπλακεί σε ένα έντονο διάλογο με την τουρκική κυβέρνηση για το πώς θα αυξήσει τον πλουραλισμό και τις προσωπικές ελευθερίες. Υπάρχουν κεφάλαια στις διαπραγματεύσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν ώστε να καθοδηγηθεί η Τουρκία μέσα σε αυτή τη μεγάλη μετάβασή της- όπως τα Κεφάλαια 23 και 24 για τα θεμελιώδη δικαιώματα, τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις- τα οποία η Κύπρος και οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να ξεμπλοκάρουν.

Κατά κάποιο τρόπο, οι διαδηλώσεις στο πάρκο Gezi είναι μια νίκη της διαδικασίας ένταξης μέχρι σήμερα. Ο Erdogan ήρθε στην εξουσία διαβεβαιώνοντας τις πιο κοσμικές, φιλελεύθερες τάξεις της Τουρκίας ότι είναι σοβαρός σε ό,τι αφορά την ένταξη στην ΕΕ και το δημοκρατικό και οικονομικό άνοιγμα που αυτή συνεπάγεται. Ειδικά στα πρώτα χρόνια στην εξουσία, ο Erdogan ενίσχυσε σημαντικά τις ελευθερίες του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι και την ελευθερία της έκφρασης. Σήμερα οι διαδηλώσεις είναι αποτέλεσμα αυτού του τεράστιου ανοίγματος του τουρκικού πολιτικού χώρου.

Περπατώντας γύρω από την πλατεία Ταξίμ πριν εκκαθαριστεί από την αστυνομία, είδα μεγάλη ποικιλία πολιτικών απόψεων να εκπροσωπείται: εικόνες του φυλακισμένου Κούρδου ηγέτη Abdullah Ocalan βρίσκονται δίπλα σε ένα πανό της Μουσουλμανικής Αντικαπιταλιστικής Λίγκας. Οι οικολόγοι κάθονται δίπλα με τους αυτοαποκαλούμενους κομμουνιστές, οι νεότεροι παίζουν μουσικοί ενώ μητέρες με μαντήλες κάνουν βόλτα με τα καροτσάκια γύρω από το πάρκο. Η ατμόσφαιρα ήταν εορταστική και φιλική, μια αξιοσημείωτη απεικόνιση της ανοχής και του αμοιβαίου σεβασμού. Οι περισσότεροι από τους διαδηλωτές απέφευγαν τη βία, ακόμη και ως απάντηση της αστυνομικής βίας. Οι δεκάδες διαφορετικές φιγούρες που συγκεντρώθηκαν εκεί, έχουν αντικρουόμενες δικαιολογίες και οράματα για την Τουρκία. Αυτό που τους ενώνει είναι η επιθυμία για περισσότερο πλουραλισμό και χώρο για διαφωνία. Το γεγονός ότι αυτές οι μικρές, διαφορετικές οργανώσεις φύτρωσαν αμέσως μόλις βρέθηκε μια ανάσα οξυγόνου, είναι απόδειξη της ζωντάνιας της τουρκικής αστικής κοινωνίας.

Το πρόβλημα είναι ότι η αναχρονιστική διακυβέρνηση του Erdogan είναι όλο και περισσότερο σε αντίθεση με αυτή την πιο πλουραλιστική και σύγχρονη κοινωνία. Οι μάχες μεταξύ της αστυνομίας και των διαδηλωτών είναι μέρος μια πολύ μεγαλύτερης μάχης μεταξύ της πολιτικής τύπου «ο ηγέτης ξέρει καλύτερα» και μια σύγχρονης κοινωνικής συμμετοχής. Πολλοί, εάν όχι όλοι, οι Τούρκοι, εξακολουθούν να ευνοούν μια ισχυρή ηγεσία και το εκπαιδευτικό σύστημα προάγει έναν σεβασμό για τον Mustafa Kemal Ataturk ως τον πατέρα του έθνους.

Αλλά η αντίδραση του Erdogan στις διαδηλώσεις έχει κάνει το πατερναλιστικό στυλ να μοιάζει σαν τις βικτοριανές τεχνικές ανατροφής σε μια σύγχρονη οικογένεια. Ο Erdogan αρχικά αρνήθηκε να μπει σε έναν διάλογο με τα εξεγερμένα παιδιά, έως ότου αυτά σταματήσουν να τον παρακούν. Οι Τούρκοι πολίτες ωστόσο δεν θέλουν πλέον να τους συμπεριφέρονται ως βρέφη. Δεν θέλουν ο πρωθυπουργός τους να τους λέει να πίνουν γιαούρτι, να φέρουν στον κόσμο τρία παιδιά και να σταματήσουν να πίνουν αλκοόλ μετά από τις 10 το βράδυ. Οι υπουργοί του Erdogan, που κατηγόρησαν τις τράπεζες, τους κερδοσκόπους, μια παγκόσμια συνωμοσία- οποιονδήποτε εκτός από τους ίδιους- για τις διαδηλώσεις, απέδειξαν μόνο πόσο εκτός επαφής είναι με τα σημαντικά τμήμα της δικής τους κοινωνίας. Ο Erdogan θα πρέπει καλύτερα να αντιγράψει τον Ισπανό Mariano Rajoy στο διάλογό του με τους «αγανακτισμένους» και όχι τον Vladimir Putin στη συμπεριφορά του στην υπόθεση των Pussy Riot.

Το ΑΚΡ του Erdogan δεν είναι το μόνο που έχει χάσει ή παρερμηνεύσει το κοινωνικό άνοιγμα της Τουρκίας. Τα άλλα μεγάλα κόμματα που έχουν κυριαρχήσει την τουρκική πολιτική για δεκαετίες, δεν τα πήγαν καλύτερα. Το κοσμικό κεντροαριστερό κόμμα CHP –το οποίο ο Erdogan κατηγόρησε ότι οργανώνει τις διαδηλώσεις- δεν ήταν πουθενά στο πάρκο Gezi. Επομένως το πάρκο είναι επίσης μια έκφραση της απογοήτευσης για την κυριαρχία του ΑΚΡ (ή ακριβέστερα του Erdogan) στην τουρκική πολιτική σκηνή, όχι μόνο τα τελευταία 15 χρόνια, αλλά και για το προσεχές μέλλον. Είναι μια κατακραυγή από τις πολλές κοινωνικές ομάδες που αισθάνονται ότι έχουν αποκλειστεί από την «τυραννία της πλειοψηφίας».

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι το ΑΚΡ φοβάται τον πλουραλισμό. Εξισώνει την κριτική στην κυβέρνηση με την προδοσία προς το τουρκικό κράτος που πρέπει να τιμωρηθεί. Υπάρχει μια πιθανότητα οι διαμαρτυρίες αυτές να βοηθήσουν την Τουρκία να αρχίσει να αποδέχεται την πολυμορφία της. Εάν οι διαδηλώσεις συνεχίσουν να εξαπλώνονται, ο Erdogan και το κόμμα του θα υποχρεωθούν να δεχθούν ότι η έκφραση των απόψεων και των πεποιθήσεων που αντιπαθούν, είναι μέρος της κάθε σύγχρονης δημοκρατίας. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να βοηθήσουν αυτό το σχέδιο, και όχι να απορρίψουν  την Τουρκία σε αυτή την κρίσιμη στιγμή.