ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ - ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ: To μαγαζί που παραλύει κάθε φορά που τα πράγματα αγριεύουν!!!

Του ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΜΟΣΧΟΝΑ

Αναπληρωτή καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. 

Η πρώτη φορά που το κακό εμφανίστηκε ήταν το 1914. Το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε στο τέλος της πιο ένδοξης, της πιο λαμπερής, της πιο παθιασμένης και τα περισσότερα υποσχόμενης σοσιαλιστικής Διεθνούς, της Δεύτερης Διεθνούς, που ιδρύθηκε το 1889 και είχε επίτιμο πρόεδρό της (ως τον θάνατό του το 1895) τον μεγάλο συνοδοιπόρο του Μαρξ, τον Φρ. Ενγκελς. 

Η δεύτερη φορά που η Διεθνής βραχυκυκλώθηκε ήταν στη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, με την ιλιγγιώδη άνοδο του φασισμού.
 
Τον Αύγουστο του 1933, απέναντι στις ενωτικές - για πρώτη φορά, μετά τη στρατηγική του σοσιαλφασισμού - προτάσεις των κομμουνιστών, η Εργατική και Σοσιαλιστική Διεθνής χωρίστηκε σε δύο ομάδες, το αντικομμουνιστικό μπλοκ των βόρειων χωρών και την αριστερή «ομάδα των 7» (κυρίως: Αυστριακοί, Ελβετοί, Γάλλοι, Ιταλοί και Ισπανοί), με αποτέλεσμα να παραλύσει πολιτικά. 

Τον δε Ιούνιο του 1939, λίγο πριν από την «επίσημη» έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μπροστά στις διαιρέσεις και την κυριαρχία των εθνικών προτεραιοτήτων, ο τότε γραμματέας της, ο Φρ. Αντλερ, ανακοίνωνε ότι η Διεθνής «είναι νεκρή». Η αλληλεγγύη των Σοσιαλιστών είχε θρυμματιστεί, όπως ακριβώς και στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Σήμερα, για πολλοστή φορά εν μέσω μεγάλης κρίσης, η Σοσιαλιστική Διεθνής (ΣΔ) διαιρείται. Βέβαια, το παρόν δεν έχει τη δραματικότητα του 1914, του 1934 και του 1939, ούτε η σημερινή ΣΔ έχει τα χαρακτηριστικά εκείνης που δημιουργήθηκε το 1889 και ανασυστάθηκε το 1921-23. Ωστόσο η πρωτοβουλία των γερμανών Σοσιαλδημοκρατών να την παρακάμψουν, κάνοντας bypass μέσω της ίδρυσης της Προοδευτικής Συμμαχίας (ΠΣ), φαίνεται να επιβεβαιώνει την παράξενη κατάρα που βαραίνει αυτή τη μεγάλη ιστορική παράταξη. Ως συλλογικό σώμα, η Σοσιαλιστική Διεθνής παραλύει κάθε φορά που τα πράγματα αγριεύουν, όταν δηλαδή χρειάζεται περισσότερο η κοινή δράση. Οι μεγάλες κρίσεις είναι η μυλόπετρα που διαλύει τη συνοχή της σοσιαλδημοκρατικής οικογένειας.

Η περιορισμένη αποτελεσματικότητα της ΣΔ αποτελεί τη νομιμοποιητική βάση του νέου εγχειρήματος της Προοδευτικής Συμμαχίας.

Ελλειμμα αποτελεσματικότητας

Δομικοί παράγοντες που υπερβαίνουν και το πρόσωπο του σημερινού προέδρου της (ας με συγχωρήσει ο ακατανίκητος ελληνικός δημοσιογραφικός επαρχιωτισμός, αλλά δεν φταίει για όλα ο Παπανδρέου) και τις προθέσεις, όσο αγαθές, των κομμάτων που τη συναποτελούν εξηγούν το εν λόγω έλλειμμα. Δύο είναι οι πιο σημαντικοί:

α) Η μετά το 1985 αναγέννηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης οδήγησε στην ισχυρή αυτονόμηση του ευρωπαϊκού - δηλαδή του ιστορικού - πυλώνα της Διεθνούς. Η ενδυνάμωση του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος (ΕΣΚ) και της σοσιαλιστικής ευρωομάδας μετέφεραν το κέντρο βάρους της σοσιαλδημοκρατικής υπερεθνικής συνεργασίας στην Ευρώπη, καθιστώντας το ΕΣΚ το οργανωτικό κέντρο συνάντησης των ευρωπαίων σοσιαλδημοκρατών ηγετών. Το ΕΣΚ, ως ενδιάμεση δομή ανάμεσα στα εθνικά κόμματα και στη ΣΔ, τροποποίησε καθοριστικά όλη την αρχιτεκτονική της διεθνούς εκπροσώπησης της Σοσιαλδημοκρατίας. Οσοι αναλυτές, έλληνες ή ξένοι, συγκρίνουν τη σημερινή Διεθνή με τη Διεθνή των Κάουτσκι, Λένιν, Μπερνστάιν, Λούξεμπουργκ και Ζορές απλώς μπερδεύουν τα είδη και τις δομές.

β) Το άνοιγμα της ΣΔ σε κόμματα εκτός Ευρώπης αποσκοπούσε στην άσκηση περιφερειακής επιρροής. Η πολιτική αυτή κατέστησε υπέρμετρα δυσκίνητη τη ΣΔ και, εν μέρει, την υποχρέωσε σε συγχρωτισμό με κόμματα και ηγέτες αμφιβόλου σοσιαλδημοκρατικής - ή και δημοκρατικής -  κουλτούρας. Επιπλέον, η για προφανείς λόγους μη συμμετοχή των ριζοσπαστικοποιημένων κομμάτων της Λατινικής Αμερικής και, επίσης, η αποχή κομμάτων από τις λεγόμενες BRIC (κυρίως από Βραζιλία και Ινδία) δεν βελτίωσαν - τελικά - την αντιπροσωπευτικότητα της Διεθνούς. Το κόστος σε ευελιξία δεν αντισταθμίστηκε από σημαντικό όφελος σε επιρροή.

Συνοψίζοντας, η Σοσιαλιστική Διεθνής, λόγω ΕΕ, απώλεσε τον κεντρικό της ρόλο στην παραδοσιακά κύρια ζώνη ισχύος της, δεν κατάφερε να εισδύσει στην κρίσιμη ενδιάμεση ζώνη των BRIC και έτεινε, λόγω υπέρμετρης επέκτασης, να παγιδευτεί σε περιφερειακές ζώνες χωρίς ισχυρές ζεύξεις με το καπιταλιστικό κέντρο και τις αναδυόμενες οικονομίες. Η κίνηση τεκτονικών πλακών λειτούργησε σαν τανάλια. Ενεργοποίησε μια παγίδα αναποτελεσματικότητας που η ηγεσία της ΣΔ δεν κατάφερε ούτε να προβλέψει ούτε να αποφύγει.

Η δυναμική της διαίρεσης

Τα προηγούμενα δημιούργησαν ένα πραγματικό κενό. Το ΕΣΚ είναι φύσει ευρωκεντρικό για να παρέμβει σε παγκόσμιο επίπεδο, η δε ΣΔ υπερβολικά παγκόσμια για να επηρεάσει τις εξελίξεις στις χώρες που μετράνε (Ευρώπη, BRIC, ΗΠΑ). Αυτό το κενό επιχειρεί να καταλάβει η πρωτοβουλία του SPD, σε αυτό το κενό - μεταξύ του ευρωκεντρικού ΕΣΚ και της «παγκόσμιας» ΣΔ - θα επιχειρήσει να εισδύσει η Προοδευτική Συμμαχία. Η ιδέα δεν είναι κακή.

Οι ιδέες βέβαια δεν μετατρέπονται σε πράξεις, ούτε τα προσωπικά στοιχήματα σε γεγονότα (σύμφωνα με εξαίρετους γνώστες της ΣΔ, η δημιουργία μιας νέας δομής υπήρξε προσωπικό στοίχημα του Σίγκμαρ Γκάμπριελ) αν δεν μεσολαβήσουν ευνοϊκές συγκυρίες.

1. Το ξέσπασμα της Αραβικής Ανοιξης και η καθυστερημένη διαγραφή των κομμάτων του Μουμπάρακ και του Μπεν Αλι αποδυνάμωσαν ηθικά τη Διεθνή και ενίσχυσαν τις τάσεις αποστασιοποίησης.

2. Η ήττα στο πρόσφατο Συνέδριο του Κέιπ Τάουν της Μόνα Σαλίν, η οποία δεν κατάφερε να εκλεγεί στη θέση του Γενικού Γραμματέα, απετέλεσε τον καταλύτη της ρήξης. Θα μπορούσε ο Γ. Παπανδρέου να στηρίξει τη σουηδέζα «υποψήφια της ανανέωσης» και να εκτονώσει έτσι τις αποσχιστικές τάσεις; Σήμερα, η απάντηση είναι εύκολη. Ωστόσο η εκλογή δύο Ευρωπαίων στο τιμόνι της Διεθνούς θα διακινδύνευε τις δύσκολες ισορροπίες μεταξύ ευρωπαϊκών και μη ευρωπαϊκών κομμάτων. Ο εξασθενημένος πολιτικά Παπανδρέου δεν είχε, ακριβώς γιατί ήταν εξασθενημένος, ευχέρεια χειρισμών.   

3. Η ξαφνική αλλαγή ηγεσίας στο ΕΣΚ, όπου ένας πρόεδρος λιγότερο επιχειρησιακός (ο Βούλγαρος Σεργκέι Στανίσεφ) διαδέχθηκε το πολύ επιτυχημένο αριστερόστροφο δίδυμο του Δανού Ρασμούσεν και του Γάλλου Κορντερί, μείωσε την αυτονομία του ευρωκόμματος και ενδυνάμωσε το βάρος των γερμανών Σοσιαλδημοκρατών. Η αποχώρηση της παλαιάς ηγεσίας, με την οποία είχε συνεργαστεί στενά ο Γ. Παπανδρέου, η συγκυριακή εξασθένηση των Γάλλων, με τους οποίους το ΠαΣοΚ διατηρούσε (όπως και με τους Βέλγους) παραδοσιακά καλές σχέσεις, διευκόλυναν το γερμανικό bypass.   

Μέλλον αβέβαιο και ανταγωνιστικό

 

Τι επιφυλάσσει το μέλλον; 

Οι δύο δομές θα συνυπάρχουν ανταγωνιζόμενες. Ιδεολογικά δεν διαφωνούν, ούτε διαφέρουν. Μοιράζονται την ίδια αναζήτηση για την προγραμματική ανανέωση της Σοσιαλδημοκρατίας στη βάση μιας post-third way ατζέντας. Και υφίστανται την ίδια απαξίωση από το γεγονός ότι τα εθνικά κόμματα που τις συγκροτούν ακολουθούν κυβερνητικές πολιτικές νεοφιλελεύθερου τύπου.

Η Προοδευτική Συμμαχία έχει το πλεονέκτημα του «νέου» αλλά και το πλεονέκτημα της ευκίνητης δομής, με καλύτερα επικεντρωμένη διεθνή παρουσία. Διαθέτει επίσης το πλεονέκτημα της στήριξης από σημαντικά σοσιαλδημοκρατικά think tanks (όπως το policy network και το FEPS) που θα εισφέρουν πνευματική ζωντάνια στο εγχείρημα. Αν όμως δεν εντάξει στο εσωτερικό της τα σημαντικά κόμματα της Βραζιλίας και της Ινδίας (αυτή τη στιγμή η ένταξη μοιάζει εξαιρετικά αβέβαιη), αν δεν επιλύσει το εσωτερικό οργανωτικό «αγκάθι» της σχέσης με μια πιο συγκροτημένη οργανωτική δομή, όπως είναι το ΕΣΚ, και, προπάντων, αν δεν βρει η ίδια μια δομή για τον εαυτό της (προς το παρόν η ΠΣ είναι δίκτυο χωρίς δομή!), τότε θα κινδυνεύσει να μετατραπεί σε ένα πολύ χαλαρό φόρουμ συναντήσεων που θα φθαρεί λόγω ιδεολογικής φλυαρίας.

Η ΣΔ μοιάζει να έχει τους οιωνούς εναντίον της. Ωστόσο το παιχνίδι είναι σύνθετο και θα εξελιχθεί σε αγώνα αντοχής. Σε αυτόν τον τύπο ανταγωνισμού, η ΣΔ διαθέτει το πλεονέκτημα της ιστορίας, της ευρείας γεωγραφικής παρουσίας και, βέβαια, της σταθερής οργανωτικής δομής. Μπορεί μάλιστα να ποντάρει στα κενά συγκρότησης της Προοδευτικής Συμμαχίας, αλλά και στις γερμανικές αντιφάσεις: οι Γερμανοί, παρά τη μεγάλη φήμη επαγγελματισμού που διαθέτουν, είναι πολύ καλοί στην παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων αλλά αρκετά ερασιτέχνες στην παραγωγή πολιτικών αποτελεσμάτων. Φυσικά, ο μεγάλος κίνδυνος και για τις δύο οργανώσεις είναι η αδιαφορία της κερκίδας, το παιχνίδι χωρίς κοινό. Η κρίση ταυτότητας της σύγχρονης Σοσιαλδημοκρατίας απειλεί εξίσου και τις δύο. Αν οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις έχουν - ως και σήμερα - λειτουργήσει σαν ανεμοστρόβιλος που αναποδογυρίζει τις διεθνιστικές ιδεολογίες, η κατάρα της Διεθνούς φαίνεται να αφορά το σύνολο της σοσιαλδημοκρατικής οικογένειας. Και, ίσως, όχι μόνον αυτής.