ΤΟΥΡΚΙΑ: H αυτοπαγίδευση σε φιλόδοξες προσδοκίες και η προσγείωση στα όρια των δυνατοτήτων της

Του Κωστα Ιορδανιδη

Μακριά από την οργιώδη οικονομική ανάπτυξη, τις εντυπωσιακές αρχιτεκτονικές κατασκευές -πανομοιότυπες, στις αναδυόμενες κοσμοπόλεις ανά την οικουμένη- στο πάλαι ποτέ Βασίλειο των Σελευκιδών, στο Σαντζάκι της Αλεξανδρέττας αργότερα, και από το 1939, οπότε η κεμαλική Τουρκία προσάρτησε την περιοχή, στο σημερινό Χατάι, αδυνατεί κανείς να ανασυνθέσει το περιβάλλον της εποχής των Σελευκιδών, τις ποιητικές εικόνες του Κ. Π. Καβάφη. Δεν κατακλύζεται η πόλη από δαιμόνιους Σύρους εμπόρους ή από θηρευτές αισθητικών απολαύσεων. Ο ναός των Αγίων Πέτρου και Παύλου, λαξευμένος σε βράχο, κλειστός λόγω επισκευών συντηρήσεως, παραμένει μία ισχυρή αναφορά στην πρώτη Χριστιανική Εκκλησία που ίδρυσε ο άγιος Πέτρος το 34 μ.Χ.

Αντ’ αυτών, λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη, πέντε στρατόπεδα προσφύγων από τη Συρία, που διέσχισαν τα σύνορα για να αποφύγουν τις συνέπειες μιας ολέθριας συγκρούσεως. Σε αυτήν την περιοχή η διπλωματική αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ενώσεως οργάνωσε μία δημοσιογραφική αποστολή.

Στο Χατάι διαπιστώνει κανείς αβίαστα τη διάψευση των προσδοκιών της Αραβικής Ανοιξης, στην ηπιότερη μορφή, διότι η κόλαση βρίσκεται εκείθεν των τουρκοσυριακών συνόρων. Η επίσκεψη στον καταυλισμό στο Boynuyogun, όπου φιλοξενούνται 2.300 πρόσφυγες, δημιουργεί εντύπωση πρότυπης λειτουργίας. Ο επιτετραμμένος της ευρωπαϊκής διπλωματικής αποστολής, Μίκαελ Μίλερ, διευκρινίζει ότι η Τουρκία επέβαλε πολύ υψηλά στάνταρ στη φιλοξενία των κρατουμένων, παρά τις διαφωνίες επί του θέματος. Ο υπεύθυνος του στρατοπέδου -ο καϊμακάμης κατά την οθωμανική ιεραρχία- Αλί Ασλαντάς (γιος του λιονταριού), ένας ευτραφής Τούρκος κρατικός λειτουργός προσθέτει ότι τα λειτουργικά έξοδα του στρατοπέδου ανέρχονται σε 600.000 τουρκικές λίρες τον μήνα. Η οικονομική συμβολή της Ε.Ε. στην περίθαλψη των προσφύγων ανέρχεται σε 25 εκατ. ευρώ.

Τέμενος τις σκηνές

Οι πρόσφυγες ζουν σε σκηνές εκτάσεως, η κάθε μία, 14 τ.μ., το δίκτυο υδροδοτήσεως κυμαίνεται στα 2,5 χλμ. και αποχετεύσεως στα 3 χλμ. Η κοινωνική ζωή αναπτύσσεται μάλλον κανονικά. Υπάρχει τέμενος σε σκηνή, όπου έχουν τελεσθεί 45 γάμοι και 32 περιτομές νεαρών αγοριών. Η προμήθεια ειδών διατροφής γίνεται με κάρτες συγκεκριμένου ποσού κατ’ άτομο που χρησιμοποιούνται για την αγορά αγαθών από το σούπερ μάρκετ. Λειτουργούν σχολεία για μαθητές του Δημοτικού, με διδασκάλους Τούρκους, γνώστες της αραβικής, και χρησιμοποιούνται νέα εγχειρίδια κυρίως στην Ιστορία, αναθεωρητικά των αντιλήψεων των μπααθιστών.

Η Αραβική Ανοιξη βρήκε την Τουρκία απροετοίμαστη και η πολιτική που ακολούθησε υπήρξε αντιφατική. Η Αγκυρα αυτοπαγιδεύθηκε σε προσδοκίες «ιδιαίτερα φιλόδοξες», αλλά σύντομα διαπίστωσε τα όρια της ισχύος και των δυνατοτήτων της. Η κατάρριψη ενός τουρκικού μαχητικού τύπου Φάντομ από τους Σύρους έστρεψε την Αγκυρα σταδιακά στους παραδοσιακούς συμμάχους της, στο ΝΑΤΟ. Η πρόσφατη αποκατάσταση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ που επιτεύχθηκε με πίεση του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ολοκλήρωσε τη διαδικασία.

Αλλά και στη Συρία, η Αραβική Ανοιξη ξεκίνησε ερασιτεχνικά, ως έκφραση ενθουσιασμού. Στην διάρκεια των συγκρούσεων, ωστόσο, αντίπαλοι της μετριοπαθούς αντιπολιτεύσεως ανεδείχθησαν εκτός των καθεστωτικών δυνάμεων και οι «ριζοσπάστες ισλαμιστές», που η επιρροή τους αυξάνεται όσο παρατείνεται η αντιπαράθεση.

Η Suheir Atassi, συν-αντιπρόεδρος της Εθνικής Συμμαχίας των Συριακών Επαναστατικών και Αντιπολιτευομένων Δυνάμεων, απευθύνει έκκληση για την παροχή βαρέως οπλισμού από τις δυνάμεις της Δύσεως. Κατάγεται από επιφανή οικογένεια από τη Homs· ο πατέρας της ήταν ιδρυτικό μέλος του κόμματος Μπάαθ της Συρίας και στη συνέχεια επικεφαλής του κόμματος της αντιπολιτεύσεως Δημοκρατική Αραβική Σοσιαλιστική Ενωση. Η δεσποινίς Atassi προσβλέπει σε ρόλο ηγετικό στην νέα πολιτική τάξη της Συρίας.

Ο κ. Μικαέλ Μίλερ, πρώτος σύμβουλος της διπλωματικής αντιπροσωπείας της Ενώσεως, οικτίρει την έλλειψη συντονισμού των διαφόρων αντιπολιτευόμενων ομάδων. Η Βρετανία, σε συνεργασία με τη Γαλλία, την Ιταλία, αλλά και τις ΗΠΑ, προωθεί τη δημιουργία πολιτικού φορέα της αντιπολιτεύσεως που θα κατέχει μία έδρα στον Αραβικό Σύνδεσμο και θα λειτουργεί ως συντεταγμένη αντιπολίτευση από τη Δαμασκό προς το καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ. Μέχρις στιγμής, όμως, η κατάσταση στη Συρία παραμένει χαώδης και η Αγκυρα αμήχανος θεατής.

Επανεκκίνηση με την Ευρώπη

Στη γενική αστάθεια που επικρατεί καθ’ όλη την έκταση των ασιατικών συνόρων της Τουρκίας θα πρέπει να προστεθεί και η βραδύτητα με την οποία αναπτύσσονται οι σχέσεις της μουσουλμανικής αυτής χώρας με την Ε.Ε. Στο ιδιότυπο ξενοδοχείο Les Ottomans, στην Κωνσταντινούπολη, o πρέσβης της Ενώσεως στην Αγκυρα κ. Jean-Mourice Ripert αναφέρθηκε στην προοπτική «επανεκκινήσεως» των ευρωτουρκικών σχέσεων.

Ο κ. Ripert προέβαλε τους οικονομικούς δεσμούς που αναπτύχθηκαν στη διάρκεια των ετών. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι πλέον ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας, με όγκο εμπορικών συναλλαγών τετραπλάσιο εκείνου της Ρωσίας, που είναι ο αμέσως επόμενος εταίρος της. Ευρωπαίοι επενδυτές ίδρυσαν 15.000 εταιρείες στην Τουρκία – ποσοστό 50% του συνόλου των επιχειρήσεων στις οποίες μετέχουν ξένα κεφάλαια.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις εκπροσώπου της TUSIAD (Σύνδεσμος Βιομηχάνων) το 50% των εξαγωγών της Τουρκίας κατευθυνόταν στην Ενωση, αλλά το ποσοστό μειώθηκε στο 40%, περίπου, λόγω της κρίσεως που πλήττει την Ευρώπη Τέλος, και οι πολιτιστικές ανταλλαγές είναι επίσης σημαντικότατες.