ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Βελούδινος ιμπεριαλισμός

Του Γεράσιμου Μοσχονά 

Αναπληρωτή καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

 

Σε ένα βιβλίο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «How Germans negociate» (2003) ο S.W. Smyser έγραφε ότι οι γερμανοί διαπραγματευτές δεν σέβονται έναν συνομιλητή που δεν υπερασπίζει αποφασιστικά τις θέσεις του, που δεν διαθέτει εικόνα συνόλου και δεν έχει δουλέψει τους φακέλους του.  

 

Οποιοι έχουν συμμετάσχει, συνεχίζει ο συγγραφέας, σε διαπραγμάτευση με Γερμανούς δίνουν μια συμβουλή: «Να είσαι πολύ καλά προετοιμασμένος. Βεβαιώσου απολύτως ότι είσαι έτοιμος [για τη διαπραγμάτευση] και μετά βεβαιώσου ξανά και ξανά ότι πράγματι είσαι απολύτως έτοιμος».

 

Γνωρίζουμε ότι μετά το 2009 οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν ήταν «έτοιμες». Δεν φταίει γι' αυτό η Γερμανία. Οπως δεν φταίει η Γερμανία για το ότι η πρώτη κυβέρνηση ΠαΣοΚ θεωρούσε πως η Ελλάδα θα επιτύχει τους στόχους του πρώτου μνημονίου γρηγορότερα από ό,τι προέβλεπε το πρόγραμμα προσαρμογής. Οπως δεν φταίει η Γερμανία αν δεν διατυπώσαμε ποτέ ένα σχέδιο για την ανασυγκρότηση της οικονομίας ή τη μεταρρύθμιση του φορολογικού. Ωστόσο, αν εδώ και δυόμισι χρόνια η Ελλάδα βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού, δεν είναι η μόνη υπεύθυνη. Η ΕΕ, το ΔΝΤ και, περισσότερο από οποιονδήποτε, η Γερμανία έχουν συμβάλει καθοριστικά στην κατηφόρα της ελληνικής οικονομίας.

 

1. Αν το πρόγραμμα σταθεροποίησης δεν απέδωσε, η θέση που υποστηρίζει ότι αυτό οφείλεται στην πλημμελή εφαρμογή του περιφρονεί τους αριθμούς. Η ύφεση τρέχει εφέτος με 7%, ενώ το πρώτο μνημόνιο προέβλεπε για το 2012 μεγέθυνση (+1,1%). Επίσης προέβλεπε ότι η ανεργία θα άγγιζε το 15% (2012), ενώ βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο 25,1%. Τα προηγούμενα δεν εντάσσονται στην εγγενή σε κάθε πρόβλεψη αστοχία ούτε οφείλονται στην πλημμελή πράγματι υλοποίηση του μνημονίου: συνιστούν τον ορισμό του οικονομικού φιάσκου. 

 

2. Το συνεχώς σηκωμένο χέρι των γερμανών αξιωματούχων προς την Ελλάδα, οι σχεδόν καθημερινές αναφορές στο ενδεχόμενο εξόδου της χώρας από το ευρώ, οι γελοίες παραστάσεις του αντιπροέδρου της γερμανικής κυβέρνησης ενίσχυαν την υφεσιακή δυναμική και συνεπώς  ελαχιστοποιούσαν την πιθανότητα οι δανειστές μας να πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Τη στιγμή που ο γνωστός γάλλος οικονομολόγος Ζ.-Π. Φιτουσί δήλωνε ότι «δεν θα έπρεπε να γίνεται ούτε υποθετική αναφορά στη δυνατότητα εξόδου μιας χώρας από την ευρωζώνη», εμείς παρακολουθούσαμε έκπληκτοι τον καταιγισμό οικονομικού ανορθολογισμού, με κύρια πηγή τη Γερμανία. Η καινοφανής αυτή διαχείριση οφείλει να διδάσκεται στα οικονομικά εγχειρίδια: οι Γερμανοί όχι μόνο προώθησαν μια εσφαλμένη πολιτική αλλά επιπλέον (λόγω ιδεοληψίας; λόγω εκλογικών βλέψεων;) υπονόμευσαν και την εφαρμογή της αυξάνοντας το country risk της ελληνικής οικονομίας.

 

3. Στη διάρκεια της κρίσης έκανε τα πρώτα του βήματα ένα νέο μοντέλο συμπεριφορών που υπερβαίνει τα ήθη της ευρωπαϊκής εταιρικής σχέσης. Σε όλες τις φάσεις διαπραγμάτευσης η Γερμανία οδήγησε τα πράγματα κοντά στο σημείο μηδέν της παύσης πληρωμών (όλες οι συμφωνίες υπεγράφησαν αλλά και οι δόσεις εκταμιεύθηκαν την τελευταία στιγμή). Και σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις (με την εξαίρεση της σημερινής διαπραγμάτευσης) διαμορφώθηκε κλίμα υψηλής έντασης με διακύβευμα την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Η προσέγγιση στο σημείο μηδέν και η υψηλή ένταση όταν προκαλούνται από τον ισχυρό συνιστούν στρατηγική ωμής ισχύος. Με πρωτοπόρο τη Γερμανία, η Ευρώπη άνοιξε μια πόρτα προς ένα ζοφερό μονοπάτι: την καταρράκωση του αδύνατου και την απαξίωση των σταθερών που καθιστούσαν την Ευρώπη ένα ναι μεν σκληρό διακυβερνητικό πεδίο διαπραγμάτευσης αλλά ταυτόχρονα ένα πεδίο σεβασμού του άλλου, όσο μικρός και αν ήταν. Η Γερμανία αλλοίωσε την κληρονομημένη κοινοτική «ατμόσφαιρα αξιών» αλλά και τη δική της μεταπολεμική κουλτούρα μετριοπάθειας.

 

Επιστροφή στον φασισμό; 

 

Δεν θα υιοθετήσουμε τις βλακείες όσων πουλάνε ημιμάθεια και φτηνό εθνικισμο:.  

 

Δεν υπάρχει κοινωνία στην Ευρώπη που να είναι τόσο αντιφασιστική όσο η γερμανική. Μακάρι η ελληνική κοινωνία να ήταν τόσο αντιφασιστική. Επιπλέον, η πρόσδεση στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και στον ευρωπαϊκό ουμανισμό υπήρξε πάντα, μετά την εμπειρία του φασισμού, κεντρική στη διαμόρφωση της σύγχρονης γερμανικής ταυτότητας.

 

Ωστόσο, όσα προαναφέρθηκαν δείχνουν ότι κάτι αλλάζει στη Γερμανία. Αν η ιστορία του γερμανικού έθνους σημαδεύεται από τη διαδοχή μεγάλης ισχύος και μεγάλης αδυναμίας, οι σημερινοί Γερμανοί τείνουν να γίνουν ξανά ένα «κανονικό έθνος»: χαϊδεύουν δειλά τα πλεονεκτήματα ενός προσεκτικού, θα λέγαμε βελούδινου, γερμανικού ιμπεριαλισμού.  

 

Η περίπτωση της Ελλάδας, ακριβώς επειδή συγκροτεί ακραίο και μη υπερασπίσιμο οικονομικό παράδειγμα, επέτρεψε σε αυτόν τον βελούδινο ιμπεριαλισμό να δείξει, ενδεχομένως περισσότερο από όσο θα ήθελε, τα δόντια του.

 

Ωστόσο, η Γερμανία έχει ανάγκη την Ευρώπη. Αυτό το γνωρίζουν άριστα οι γερμανικές ελίτ. Γνωρίζουν ότι μια αυτοδύναμη γερμανική στρατηγική θα προκαλούσε τρελές αντισυσπειρώσεις. Αυτή είναι άλλωστε και η ευκαιρία της Ελλάδας. Μόνο που αυτή η ευκαιρία προϋποθέτει άριστη προετοιμασία, συνοχή στόχων και έντιμη αποφασιστικότητα. Δηλαδή, αυτό που ακριβώς εκτιμούν οι γερμανοί διαπραγματευτές.